Θέματα υγείας: Τα βλαστοκύτταρα και οι χρήσεις τους

Από τον Δρ. Βασίλη Νομικό*

Τα βλαστοκύτταρα αποτελούν τα τελευταία χρόνια πηγή σημαντικών ελπίδων στην αντιμετώπιση πολλών παθήσεων. Πρόκειται για κύτταρα που έχουν την ιδιότητα της συνεχούς διαιρέσεως και είναι ένα είδος εσωτερικού μηχανισμού διόρθωσης βλαβών. Πρωτοαπομονώθηκαν σε ποντίκια το 1981 και στον άνθρωπο το 1998.

Τα βλαστοκύτταρα αποτελούν τους δομικούς λίθους του οργανισμού, διαδραματίζουν ρόλο ζωτικής σημασίας για την φυσιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου και είναι απαραίτητα σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Με πολύ απλά λόγια, είναι αρχέγονα κύτταρα του οργανισμού από τα οποία δημιουργούνται όλοι οι ιστοί του σώματος.

Έχουμε διαφόρων τύπων βλαστοκύτταρα με πιο γνωστά, τα βλαστοκύτταρα από τον ομφάλιο λώρο αμέσως μετά την γέννηση που χρησιμοποιούνται κυρίως σε αιματολογικά νοσήματα και τα εμβρυικά που λαμβάνονται από έμβρυα λίγων ημερών που δημιουργούνται με τεχνητή γονιμοποίηση, τα οποία έχουν την ιδιότητα ότι μπορούν να οδηγηθούν στο να αναπτύξουν ιστούς διαφόρων τύπων, γιατί είναι αρχέγονα και χωρίς πλήρη ταυτότητα κύτταρα. Υπάρχουν μεγάλες ελπίδες ότι ίσως μπορέσουν να αντικαταστήσουν κατεστραμμένους ανθρώπινους ιστούς, όπως ο νευρικός στην νόσο του Πάρκινσον, του παγκρέατος στην περίπτωση διαβήτη τύπου Ι, εγκεφαλικών κυττάρων μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, μυοκαρδίου μετα από βαριές καρδιοπάθειες, τραυματικές επιφάνειες, και άλλες πολλές χρήσεις.

Υπάρχουν τα βλαστοκύτταρα των ενηλίκων, όπου μπορούν να αναπαράγουν τον ιστό από τον οποίο προέρχονται, έχουν δηλαδή πλέον ταυτότητα. Η ικανότητα διαιρέσεώς τους και συνεπώς το μέγεθος του νέου ιστού που θα αναπαράγουν είναι περιορισμένη.

Τέλος υπάρχουν τα προγραμματιζόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα ενηλίκων που είναι τέτοια που μπορούν να επαναπρογραμματιστούν ώστε να συμπεριφέρονται όπως τα εμβρυικά, όμως ακόμη χρειάζεται πολύ έρευνα για αυτό. Είναι η ελπίδα πως με αυτά ίσως  μειωθεί η ανάγκη για εμβρυικά βλαστοκύτταρα.

Αξίζει να σημειωθεί πως το αίμα από τον πλακούντα που φυλάσσεται σε ιδιωτικές (επί πληρωμή) ή σε Δημόσια Τράπεζα, πολύ σπάνια χρησιμοποιείται για το ίδιο το παιδί, παρά μόνο σε περίπτωση που στην ίδια οικογένεια υπάρξει αδελφάκι με αιματολογικό νόσημα, οπότε είναι πιο πιθανή η συμβατότητα. Στις Δημόσιες Τράπεζες είναι κάτι σαν την αιμοδοσία ή τη δωρεά μυελού των οστών. Δίνουμε υλικό που μπορεί να κάνει σε κάποιον, και όχι για τον εαυτό μας και το οποίο μπαίνει σε μια παγκόσμια τράπεζα, περιμένοντας έναν συμβατό ασθενή.

Το μέλλον μας επιφυλάσσει πολλά στον τομέα των βλαστοκυττάρων, όμως ακόμη ευρεία χρήση δεν φαίνεται να είναι πολύ κοντά αν και η έρευνα καλπάζει διότι είναι πολλά υποσχόμενη.

* Ο κ. Βασίλης Νομικός είναι καρδιολόγος στον Καρτεράδο Σαντορίνης