Οι πανδημίες στην ιστορία του ανθρώπου

Από τον Δρ. Βασίλη Νομικό*

Όταν κάποιος διαβάζει και μελετά, είναι δύσκολο να μπορέσουν διάφοροι να του μεταφέρουν ψευδείς πληροφορίες γιατί πάρα πολλά γεγονότα έχουν επαναληφθεί στο παρελθόν και έτσι υπάρχουν απαντήσεις που ο καθένας μας οφείλει να γνωρίζει για να μην γίνεται έρμαιο παραπληροφόρησης.

Διαβάζουμε λοιπόν για το θέμα της πανδημίας του κορονοϊού πως είναι κατασκεύασμα, πως έγινε με σκοπό την καταστροφή των ανθρώπων, πως κάποιοι έστησαν την ιστορία αυτή για να κερδοσκοπήσουν, για να μας βάλουν τα γνωστά “τσιπάκια” στον οργανισμό μας και άλλα διάφορα απίθανα…

Αν ανοίξουμε όμως βιβλία ιστορίας από τότε που υπάρχει καταγραφή της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, θα δούμε αντίστοιχες ιστορίες θανάτου και καταστροφής από παθογόνους παράγοντες, ιούς και βακτήρια.

Η μετακίνηση πληθυσμών, οι πόλεμοι και οι κατακτήσεις, η επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη, σε σημεία που ποτέ πριν δεν είχε πάει, οδήγησαν στην μετάδοση διαφόρων ασθενειών, όπως η ελονοσία, η φυματίωση, η γρίπη, η λέπρα, η ευλογιά κλπ. Όταν αυτές οι επιδημίες (δηλαδή η εξάπλωση τους σε τοπικό επίπεδο), ξέφευγαν και πήγαιναν και σε άλλες χώρες, γίνονταν πανδημίες…

Το 430 π.Χ. ίσως έχουμε και την πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία, τον λοιμό των Αθηνών. Ήταν μάλλον τυφοειδής πυρετός που πέρασε από Λιβύη, Αιθιοπία και Αίγυπτο, φτάνοντας στην Αθήνα όπου πέθαναν τουλάχιστον τα 2/3 του τότε πληθυσμού της πόλης και έγινε αιτία της ήττας των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες.

Ο λοιμός των Αντωνίνων το 165 μ.Χ., ήταν πιθανότατα μια επιδημία ευλογιάς, που πήρε την πορεία Ούννοι, Γερμανοί και τέλος μέσω των Ρωμαίων στρατιωτών έφθασε στην Ρώμη και κράτησε περίπου 15 χρόνια. Είχε ονομαστεί και λοιμός του Γαληνού από το όνομα του Έλληνα γιατρού που περιέγραψε την νόσο.

Ο λοιμός του Κυπριανού το 250 μ.Χ., που ξεκίνησε από την Αιθιοπία, πέρασε στην Β. Αφρική και μετά στην Ρώμη, φτάνοντας πολλά χρόνια μετά στην Βρετανία.

Ο λοιμός του Ιουστινιανού το 541 μ.Χ. άλλαξε ολόκληρη την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που με συνεχείς επανεμφανίσεις μέσα σε δύο αιώνες σκότωσε το 25% του τότε γνωστού πληθυσμού της γης, με περίπου 50 εκατ. θύματα! Ήταν η βουβωνική πανώλη που μεταφέρεται από τους αρουραίους και εξαπλώνεται με τους ψύλλους!

Ακολούθησε η λέπρα τον 11ο αιώνα, αλλά τεράστια καταστροφή προκάλεσε το 1350 μΧ η επανεμφάνιση της βουβωνικής πανώλης που ξεκίνησε από την Ασία και μέσω των καραβανιών μπήκε στην Σικελία το 1347 και μετά εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Τότε πέθανε το 1/3 του τότε πληθυσμού της γης!

Οι Ισπανοί έφτασαν στην Καραϊβική και μετέφεραν το 1492 στους ιθαγενείς την ιλαρά, την βουβωνική πανώλη και την ευλογιά. Το 90% των ιθαγενών της Βόρειας και Νότιας Αμερικής εξολοθρεύτηκαν! Ο Χριστόφορος Κολόμβος και οι άνδρες του ήρθαν σε επαφή με την φυλή των Ταιανό το 1492 και από 60.000, έμειναν μόνο 500, 60 χρόνια μετά, λόγω κυρίως των ασθενειών.

Οι Αζτέκοι το 1520 καταστράφηκαν από ευλογιά. Υπολογίζεται πως τον 16 και 17ο αιώνα, πέθαναν περίπου 56 εκατομμύρια ιθαγενείς από μολυσματικές ασθένειες.

Το 1665 βουβωνική πανώλη εξολοθρεύει το 20% των Λονδρέζων.

Το 1817 ξεκίνησαν πανδημίες χολέρας που αρχικά σκότωσε ένα εκατομμύριο Ρώσους, μετά Βρετανοί στρατιώτες την μετέφεραν στην Ινδία με εκατομμύρια νεκρούς. Ισπανία, Γερμανία και Αμερική ήταν τα επόμενα θύματα. Το 1885 έκανε την εμφάνιση του και ένα εμβόλιο για την αντιμετώπισή της.

Το 1855 βουβωνική πανώλη στην Κίνα αρχικά και μετά στη Ινδία, προκαλεί 15 εκατομμύρια θύματα. Η πανδημία αυτή διήρκεσε έως περίπου το 1960!

Το 1857 επιδημία ιλαράς αφανίζει το 1/3 των κατοίκων των νησιών Φίτζι. Τη νόσο μετέφερε από την Αυστραλία ομάδα προεστών των νησιών.

Το 1889 η Ρωσική γρίπη, όπως ονομάστηκε ξεκίνησε από Σιβηρία, πέρασε Μόσχα, Φινλανδία, Πολωνία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Την επόμενη χρονιά πέρασε στην Αμερική και την Αφρική. Μέσα σε ένα χρόνο 390.000 άνθρωποι πέθαναν.

Το 1918 η περίφημη Ισπανική γρίπη σκοτώνει τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Μάλλον προήρθε από την Κίνα και μέσω Κινέζων εργατών μέσω Καναδά, έφτασε στην Ευρώπη. Ονομάστηκε έτσι λόγω των πολλών θυμάτων στην Μαδρίτη. Υποχώρησε το 1919, όταν πλέον μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι αναπτύξει ανοσία. Ήταν μια γρίπη των πτηνών.

Το 1957 έχουμε την Ασιατική γρίπη με 1,1 εκατομμύρια θύματα παγκοσμίως. Ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ, εξαπλώθηκε στην Κίνα και μετά Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη. Η λύση δόθηκε με κατασκευή εμβολίου.

Βλέπουμε λοιπόν πως πανδημίες υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν στο μέλλον και άλλες. Όσο αυτές θα οφείλονται σε γνωστούς μας ιούς η βακτήρια, αυτές θα πολεμούνται πιο εύκολα με τα ήδη υπάρχοντα εμβόλια ή φάρμακα. Όταν όμως είναι νέες όπως ο σύγχρονος ιός Covid-19, θα απαιτείται χρόνος για εύρεση εμβολίων ή θεραπείας. Έως ότου να γίνει αυτό, η μόνη λύση είναι η λήψη μέτρων, όπως αυτά που προτείνονται σήμερα από τις επιστημονικές ενώσεις ανά τον κόσμο. Μεμονωμένες φωνές ακόμη και επιστημόνων, με αντίθετη άποψη πάντα θα υπάρχουν και οι αιτίες είναι διάφορες. Η επικρατούσα όμως άποψη είναι η ασφαλέστερη…

Καλό υπόλοιπο θέρους, κρατάτε αποστάσεις, φοράτε μάσκες και πλένετε τα χέρια σας!

* Ο κος Βασίλης Νομικός είναι Καρδιολόγος στον Καρτεράδο Σαντορίνης