Η Διεθνής Ένωση Γεωλογικών Επιστημών (IUGS) σε συνεργασία με την UNESCO ανέλαβε την πρωτοβουλία διαμόρφωσης καταλόγου με τα πρώτα 100 Μνημεία Γεωλογικής Κληρονομιάς, δηλαδή κορυφαίες περιοχές γεωλογικού ενδιαφέροντος παγκοσμίως που έχουν συνεισφέρει καθοριστικά στην ανάπτυξη των Γεωεπιστημών στο πέρασμα του χρόνου. Σε αυτά περιλαμβάνονται και δύο ξεχωριστές περιοχές της Ελλάδας, η ηφαιστειακή καλδέρα της Σαντορίνης και το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου.
Η ανακήρυξη των 100 Μνημείων έγινε στις 28/10 σε μια λαμπρή τελετή στην ακτή των Βάσκων, περιοχή που είναι και Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO, στην Ισπανία, στο πλαίσιο ειδικού συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε για τον εορτασμό της συμπλήρωσης 60 ετών από την ίδρυση της Διεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστημών (IUGS).
Συνολικά κατέθεσαν υποψηφιότητα 181 περιοχές από 56 χώρες. Μετά από αξιολόγηση, 150 περιοχές κρίθηκαν ότι πληρούσαν τα κριτήρια που είχε ορίσει η IUGS για Μνημείο Γεωλογικής Κληρονομιάς. Από αυτές επιλέχθηκαν οι 100 που ανακοινώθηκαν φέτος, βάσει βαθμολογίας, αλλά και για λόγους ισορροπημένης γεωγραφικής και γεωλογικής κατανομής. Οι υπόλοιπες 50 περιοχές θα ανακηρυχθούν επισήμως Μνημεία Γεωλογικής Κληρονομιάς την επόμενη χρονιά.
Τα πρώτα 100 Μνημεία Γεωλογικής Κληρονομιάς βρίσκονται σε 56 διαφορετικές χώρες. Τα 34 είναι στην Αμερική, τα 28 στην Ευρώπη, τα 15 στην Αφρική και τα 23 στη ζώνη Ασίας-Ειρηνικού-Μέσης Ανατολής.
Κατανέμονται επίσης στους παρακάτω τομείς ενδιαφέροντος ως εξής:
- Ιστορία Γεωπιστημών (11)
- Στρωματογραφία και Ιζηματολογία (12)
- Παλαιοντολογία (19)
- Εκρηξιγενής και μεταμορφωσιγενής πετρολογία (8)
- Ηφαιστειολογία (17)
- Τεκτονική (7)
- Ορυκτολογία (3)
- Γεωμορφολογία και ενεργές γεωλογικές διαδικασίες (22)
- Κρατήρες πρόσκρουσης και εξωγήινοι βράχοι (1)
Δείτε αναλυτικά τα 100 Μνημεία Γεωλογικής Κληρονομιάς εδώ.
Η περίπτωση της ηφαιστειακής καλδέρας της Σαντορίνης
Ο Δήμος Θήρας συναποφάσισε τη σύνταξη και κατάθεση φακέλου υποψηφιότητας σε συνεργασία με επιστημονική ομάδα που αποτελείται από τους Αναπλ. Καθηγήτρια Π. Νομικού (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Δρ. Χ. Φασσουλά (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Κρήτης) και Καθηγητή Ν. Ζούρο (Πανεπιστήμιο Αιγαίου).
Στους λόγους επιλογής της καλδέρας της Σαντορίνης ως Μνημείο Γεωλογικής Κληρονομιάς αναφέρθηκε κατά την τελετή ανακήρυξης η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ κα Παρσκευή Νομικού, σημειώνοντας πως πρόκειται για μια “εμβληματική καλδέρα στη Μεσόγειο Θάλασσα που σχηματίστηκε από πλίνιες εκρήξεις σε ένα τεκτονικό καθεστώς στο Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο”.
Ειδικότερα:
- Είναι η πρώτη καλδέρα που αποδείχθηκε ότι σχηματίστηκε από κατάρρευση
- Είναι ένα γνωστό παράδειγμα πολλαπλής καλδέρας που σχηματίστηκε από τουλάχιστον τέσσερα γεγονότα κατάρρευσης κατά τα τελευταία 200.000 χρόνια
- Έχουν γίνει θεμελιώδεις μελέτες των φάσεων του ιγκνιμβρίτη
- Υπάρχει λεπτομερής γεωλογικός χάρτης υποστηριζόμενος από μεγάλο σύνολο δεδομένων ραδιομετρικής χρονολόγησης.
- Έχουν γίνει τεφροστρωματογραφικές μελέτες των εκρηκτικών προϊόντων σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο
- Η τοποθεσία της μεγάλης Μινωικής έκρηξης είναι διάσημη για τον αντίκτυπό της στον κόσμο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού
- Ο προϊστορικός οικισμός του Ακρωτηρίου είναι μια από τις καλύτερα διατηρημένες πόλεις της εποχής του Χαλκού παγκοσμίως.
- Έχουν γίνει πετρολογικές και γεωχημικές μελέτες που συνέβαλαν στην ανάδειξη των σύγχρονων αντιλήψεων για τον μαγματισμό
- Υπάρχουν πάνω από 3500 χλμ. σεισμικά προφίλ που διασχίζουν την καλδέρα και τις γύρω θαλάσσιες λεκάνες
- Έχει γίνει βαθυμετρική χαρτογράφηση υψηλής ανάλυσης
- Αποτέλεσε την περιοχή πρόσφατου πειράματος σεισμικής τομογραφίας υψηλής ανάλυσης
- Είναι η περιοχή της επικείμενης αποστολής υποθαλάσσιων ερευνητικών γεωτρήσεων (IODP Expedition 398)
- Έχουν γίνει μελέτες των οικοσυστημάτων του πυθμένα της καλδέρας και της γενετικής τους
- Αποτελεί σημαντικό πεδίο εκπαίδευσης ηφαιστειολόγων και αρχαιολόγων από πανεπιστήμια όλου του κόσμου
- Είναι ένας σημαντικός προορισμός διακοπών και πολιτισμού που προσελκύει δύο εκατομμύρια τουρίστες ετησίως.
Η παρουσίαση της καλδέρας της Σαντορίνης είναι διαθέσιμη εδώ.
H IUGS κατά τη διάρκεια της τελετής επισήμανε τα εξής:
“Η γεωλογία είναι μια θαυμάσια επιστήμη. Η γνώση της Γης και της ιστορίας της βασίζεται σε τόπους και τοπία που έχουν περιγραφεί και μελετηθεί από τη γέννηση των γεωλογικών επιστημών. Ορισμένοι από αυτούς τους τόπους έχουν ιδιαίτερη αξία. Πρόκειται για εμπνευσμένους και εξαιρετικούς τόπους που έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη των γεωλογικών επιστημών. Αντιπροσωπεύουν τη μνήμη της Γης και αποτελούν μέρος της φυσικής κληρονομιάς που πρέπει να εκτιμήσουμε, να διαχειριστούμε τη χρήση και να διατηρήσουμε με αποφασιστικότητα.
Η IUGS υιοθετεί την αναγνώριση της Γεωλογικής Κληρονομιάς ύψιστης επιστημονικής σημασίας. Η συνεργασία μεταξύ όλων των διεθνών πρωτοβουλιών που ασχολούνται με τη γεωκληρονομιά και τη γεωποικιλότητα μπορεί να οδηγήσει στην περαιτέρω εκτίμησή τους, στη βιώσιμη χρήση τους ως εκπαιδευτικών πόρων και κυρίως στη διατήρησή τους για το καλό της κοινωνίας, των μελλοντικών γενεών και της ευημερίας του πλανήτη μας”.
