Θέματα υγείας: Διαταραχές της εκσπερμάτισης (α’ μέρος)

Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*

Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις είχαμε ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της στυτικής δυσλειτουργίας, καθώς και με τους τρόπους αντιμετώπισής της.

Η παρούσα δημοσίευση, η οποία θα ολοκληρωθεί σε δύο μέρη, αφορά τις περιπτώσεις αυτές που ενώ υπάρχει στύση και σεξουαλική επαφή, παρουσιάζεται κάποια δυσλειτουργία στην ολοκλήρωση της επαφής από την πλευρά του άνδρα. Το θέμα είναι κάπως δύσκολο στην προσέγγισή του, ακόμα και για έναν Ουρολόγο. Δεν είναι ασυνήθιστο να έχω απέναντί μου έναν άνδρα που να διστάζει να αναφερθεί σε αυτό που τον βασανίζει και να προσπαθεί μέσα από την μεταξύ μας συζήτηση να “εκμαιεύσει” τις απαντήσεις στις απορίες του χωρίς να αναφέρεται στο πρόβλημά του. Οι διαταραχές της εκσπεράτισης αποτελούν για τον άνδρα ένα “ταμπού”, πολλές φορές πιο ισχυρό κι από την στυτική δυσλειτουργία!

Λίγα λόγια για τη φυσιολογία της εκσπερμάτισης
Πριν αναφερθούμε αναλυτικότερα στο θέμα, θα πούμε λίγα λόγια για το τι συμβαίνει κατά την στιγμή του ανδρικού οργασμού. Η εκσπερμάτιση ελέγχεται από το “αντανακλαστικό της εκσπερμάτισης”, μία λειτουργία που δεν υπόκειται στον συνειδητό έλεγχο του άνδρα. Η εκσπερμάτιση έχει τρεις φάσεις που διαδέχονται γρήγορα η μία την άλλη.

Στην πρώτη φάση ξεκινά η έκκριση του εκσπερματίσματος (σπέρματοζωάρια και προστατικό υγρό) προς την ουρήθρα. Ταυτόχρονα, συσπώνται και κλείνουν οι δύο σφιγκτήρες μύες του άνδρα, ο έξω και ο έσω (αυχένας της κύστης) οπότε το σπέρμα “παγιδεύεται” στιγμιαία υπό υψηλή πίεση στον αυλό της προστατικής μοίρας της ουρήθρας. Αμέσως μετά, στην τρίτη φάση, ανοίγει ο έξω σφιγκτήρας και οι μύες γύρω από την ουρήθρα ξεκινούν να συσπώνται ρυθμικά, οπότε το σπέρμα βγαίνει με ορμή προς το έξω στόμιο της ουρήθρας. Στο τέλος της εκσπερμάτισης εξέρχεται και το υγρό των σπερματοδόχων κύστεων και αναμειγνύεται με τα υπόλοιπα συστατικά του σπέρματος.

Οποιαδήποτε δυσλειτουργία, ανατομική, νευρική ή λειτουργική στην περιοχή, μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στην εκσπερμάτιση.

Διαγνωστική προσέγγιση
Ακρογωνιαίος λίθος της αξιολόγησης των ανδρών που παρουσιάζουν διαταραχές της εκσπερμάτισης είναι η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Μεγάλη σημασία έχει ο χρόνος εμφάνισης του προβλήματος αλλά και το γενικότερο σεξουαλικό ιστορικό, όπως π.χ. τυχόν προβλήματα στύσης.

Επίσης, ο Ουρολόγος πρέπει να μάθει αν ο άνδρας έχει άλλα θέματα υγείας (π.χ. σακχαρώδη διαβήτη, νευρολογικά προβλήματα, κακώσεις στην σπονδυλική στήλη), αν έχει υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις, αν λαμβάνει φάρμακα και ποια είναι αυτά. Κάποιες φορές (όπως λ.χ. σε περιπτώσεις πρόωρης εκσπερμάτισης) μπορεί να χρειαστεί να συμπληρωθεί κάποιο εξειδικευμένο ερωτηματολόγιο. Στην συνέχεια ακολουθεί η κλινική εξέταση και, αν είναι απαραίτητο να γίνουν, κάποιες άλλες εξετάσεις (ορμονικές, ούρων, σπέρματος, απεικονιστικές, κλπ).

Συχνές και σπάνιες διαταραχές
Α) Πρόωρη εκσπερμάτιση, η οποία είναι η συχνότερη
Β) Καθυστερημένη εκσπερμάτιση, η οποία είναι η σπανιότερη
Γ) Επώδυνη εκσπερμάτιση
Δ) Απουσία εκσπερμάτισης / μειωμένος όγκος σπέρματος / παλίνδρομη εκσπερμάτιση

Α) Πρόωρη εκσπερμάτιση (Π.Ε.)
Πρόκειται σαφώς για την συχνότερη διαταραχή εκσπερμάτισης. Πρόκειται για τη δυσκολία του άνδρα να ελέγξει την εκσπερμάτισή του, είτε μόνιμα είτε παροδικά. Αφορά 1 στους 5 άνδρες κάτω των 60 ετών και είναι η συχνότερη ανδρική σεξουαλική δυσλειτουργία σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Μπορεί να σχετίζεται με σημαντικές επιπτώσεις για τον άνδρα σε επίπεδο ψυχολογικό, κοινωνικό και φυσικά σε επίπεδο σχέσεων.

Σε αυτήν την κατάσταση, η εκσπερμάτιση έρχεται μετά από ελάχιστο σεξουαλικό ερεθισμό, λίγο μετά (γύρω στο ένα λεπτό) μετά την διείσδυση ή ακόμα και πριν από αυτήν. Σε κάθε περίπτωση, δηλαδή, πριν από την επιθυμητή για τον άνδρα στιγμή. Αν και μπορεί να παρουσιαστεί σταδιακά στην σεξουαλική ζωή του άνδρα (δευτεροπαθής, οπότε η αιτία της είναι και αυτή επίκτητη), πολύ συχνά η Π.Ε. είναι παρούσα από την αρχή (πρωτοπαθής).

Εδώ, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθεί ότι φυσιολογικά η μέση χρονική διάρκεια της σεξουαλικής επαφής είναι -ανεξάρτητα από το ό,τι οι περισσότεροι άνδρες πιστεύουν- μεταξύ 4-10 λεπτών. Φυσικά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, αλλά η στατιστική αυτά λέει!

Ένα πρόβλημα του ζευγαριού
Μία από τις βασικές παραμέτρους της Π.Ε. είναι ότι αφορά όχι μόνο τον πάσχοντα αλλά το ζευγάρι. Πραγματικά, η Π.Ε. επηρεάζει την ποιότητα της σεξουαλικής ζωής του ζευγαριού και μπορεί να κλονίσει την σχέση. Υπάρχει μειωμένη ικανοποίηση και για τους δύο σεξουαλικούς συντρόφους. Άλλες φορές, υπάρχει δυσκολία στο να συζητηθεί το πρόβλημα, άλλες πάλι φορές η συζήτηση προκαλεί αμηχανία και εκνευρισμό. Δεν είναι ασυνήθιστο η συχνότητα των επαφών να ελαττωθεί με ό,τι αυτό μπορεί να επιφέρει στην οικειότητα και την τρυφερότητα μεταξύ των συντρόφων. Αν και δεν είναι πάντα εύκολο, η αντιμετώπιση της κατάστασης από κοινού με την επίσκεψη σε έναν επαγγελματία υγείας (Ουρολόγο ή Σεξολόγο) είναι η καλύτερη επιλογή.

Αιτίες τις πρόωρης εκσπερμάτισης
Η πρωτοπαθής Π.Ε. πολύ συχνά οφείλεται σε διαταραχές της σεροτονίνης, ενός νευροδιαβιβαστή του νευρικού συστήματος. Άλλες αιτίες είναι η αγχώδης ιδιοσυγκρασία και η υπερευαισθησία της βαλάνου του πέους.

Η δευτεροπαθής Π.Ε. μπορεί επίσης να συσχετίζεται με ψυχολογικούς παράγοντες (stress καθημερινής ζωής, άγχος σεξουαλικής επίδοσης, προβλήματα σχέσης, παρελθόν κακών σχέσεων, χαμηλή αυτοεκτίμηση), ωστόσο πολύ συχνά υπάρχει κάποιος παθολογικός παράγοντας: χαρακτηριστικά, η μη επίτευξη ικανοποιητικής στύσης (στυτική δυσλειτουργία) μπορεί να οδηγήσει σε βιασύνη για την διείσδυση και, συνεπώς, γρήγορη κορύφωση. Επίσης, Π.Ε. μπορεί να προκαλέσει ο μη αντιμετωπιζόμενος υπερθυρεοειδισμός. Ακόμα, τυχόν λοιμώξεις του προστάτη αδένα (προστατίτιδες) και λήψη ψυχοτρόπων ουσιών και κάποιων φαρμάκων μπορεί να οδηγήσουν στο ίδιο αποτέλεσμα.

Αντιμετώπιση
Εξαρτάται από την αιτία του προβλήματος. Πιο “εύκολη” στην προσέγγισή της είναι η δευτεροπαθής Π.Ε.: πράγματι, η απομόνωση ενός αιτίου και η αντιμετώπισή του επιλύει το πρόβλημα. Έτσι, όταν υπάρχει θυρεοειδοπάθεια, πρέπει να αντιμετωπίζεται. Στις προστατίτιδες χορηγούνται αντιβιοτικά. Η λήψη ουσιών και φαρμάκων μπορεί να διακοπεί ή να τροποποιηθεί. Όταν ευθύνεται η κακή στύση, διερευνώνται τα αίτια αυτής και συχνά χορηγείται έτσι κι αλλιώς φαρμακευτική αγωγή (αναστολείς PDE-5).

Η πρωτοπαθής Π.Ε. είναι δυσκολότερη στην προσέγγισή της:

• Τεχνικές αυτοβοήθειας. Πιο δημοφιλείς μέθοδοι σε νέους άνδρες μπορεί να είναι η χρήση διπλού προφυλακτικού για μείωση της αίσθησης και η χρήση προφυλακτικού με επιβραδυντική ουσία. Στην δεύτερη περίπτωση, η επιβραδυντική ουσία είναι ένα τοπικό αναισθητικό που προκαλεί μούδιασμα στο πέος. Μειονέκτημα εδώ είναι ότι κάποιες φορές μπορεί να χαθεί η στύση κατά την σεξουαλική πράξη. Άλλοι νέοι άνδρες, πριν έρθουν σε επαφή, προκαλούν μόνοι τους εκσπερμάτιση. Ο σκοπός είναι η κατά το δυνατόν καθυστέρηση της επόμενης εκσπερμάτισης. Δεν είναι και εδώ ασυνήθιστο να παρουσιαστούν προβλήματα (μη επίτευξη ή και απώλεια στύσης στην πράξη) ενώ σε κάποιες δύσκολες περιπτώσεις Π.Ε. η “τεχνική” αυτή δεν έχει και πάλι αποτέλεσμα.
• Ψυχοσεξουαλικές θεραπείες, όπως η start-stop κατά Semans (διακοπή της πράξης και επανέναρξή της) και η συμπίεση της βαλάνου με τα δάκτυλα (κατά Master & Johnson) που ήταν δημοφιλείς στο παρελθόν, είχαν κάποια αποτελέσματα, αλλά όχι πάντα. Ίσως αποτελεσματικότερες είναι κάποιες άλλες μέθοδοι (έλεγχος της αναπνοής, γιόγκα). Οι θεραπείες αυτές παραγματοποιούνται από σεξολόγο ο οποίος εκπαιδεύει το ζευγάρι.
• Φαρμακευτική θεραπεία. Εδώ, αξιοποιείται μία από καιρό γνωστή παρενέργεια μιας ομάδας φαρμάκων που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI’s). Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της κατάθλιψης και, εκτός της βασικής τους δράσης, προκαλούν καθυστέρηση της εκσπερμάτισης σε όσους άνδρες τα λαμβάνουν. Μία ουσία της ομάδας αυτής, η νταποξετίνη, παρουσιάζει ασθενή αντικαταθλιπτική δράση αλλά ισχυρή καθυστέρηση στην εκσπερμάτιση, οπότε πλέον χρησιμοποιείται με αυτήν την ένδειξη, την καταπολέμηση της Π.Ε. Έχει βρεθεί ότι αυξάνει τουλάχιστον 3-4 φορές την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Αντί επιλόγου…
…η πρόωρη εκσπερμάτιση είναι μία ιατρική κατάσταση, όχι αιτία για ενοχή και απόσυρση από την σχέση! Το πρώτο βήμα για τον άνδρα είναι να συζητήσει το πρόβλημα μέσα στην σχέση του. Το δεύτερο βήμα είναι το ζευγάρι να το εμπιστευτεί στον επαγγελματία υγείας. Λύσεις υπάρχουν.

* Ο κ. Ανδρέας Χ. Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης