Θέματα υγείας: Διαταραχές της εκσπερμάτισης (β’ μέρος)

Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*

Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις είχαμε ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της στυτικής δυσλειτουργίας, καθώς και με τους τρόπους αντιμετώπισής της.

Η παρούσα δημοσίευση, η οποία ολοκληρώνεται σήμερα με το δεύτερο μέρος, αφορά τις περιπτώσεις αυτές που ενώ υπάρχει στύση και σεξουαλική επαφή, παρουσιάζεται κάποια δυσλειτουργία στην ολοκλήρωση της επαφής από την πλευρά του άνδρα. Το θέμα είναι κάπως δύσκολο στην προσέγγισή του, ακόμα και για έναν Ουρολόγο: δεν είναι ασυνήθιστο να έχω απέναντι μου έναν άνδρα που να διστάζει να αναφερθεί σε αυτό που τον βασανίζει και να προσπαθεί μέσα από την μεταξύ μας συζήτηση να “εκμαιεύσει” τις απαντήσεις στις απορίες του χωρίς να αναφέρεται στο πρόβλημά του.

Λίγα λόγια για τη φυσιολογία της εκσπερμάτισης
Όπως και στο πρώτο μέρος όπου ασχοληθήκαμε με την πρόωρη εκσπερμάτιση, έτσι κι εδώ θα πούμε λίγα λόγια για το τι συμβαίνει κατά την στιγμή του ανδρικού οργασμού. Η εκσπερμάτιση ελέγχεται από το “αντανακλαστικό της εκσπερμάτισης”, μία λειτουργία που δεν υπόκειται στον συνειδητό έλεγχο του άνδρα. Η εκσπερμάτιση έχει τρεις φάσεις που διαδέχονται γρήγορα η μία την άλλη. Στην πρώτη φάση ξεκινά η έκκριση του εκσπερματίσματος (σπέρματοζωάρια και προστατικό υγρό) προς την ουρήθρα. Ταυτόχρονα, συσπώνται και κλείνουν οι δύο σφιγκτήρες μύες του άνδρα, ο έξω και ο έσω (αυχένας της κύστης) οπότε το σπέρμα “παγιδεύεται” στιγμιαία υπό υψηλή πίεση στον αυλό της προστατικής μοίρας της ουρήθρας. Αμέσως μετά, στην τρίτη φάση, ανοίγει ο έξω σφιγκτήρας και οι μύες γύρω από την ουρήθρα ξεκινούν να συσπώνται ρυθμικά, οπότε το σπέρμα βγαίνει με ορμή προς το έξω στόμιο της ουρήθρας. Στο τέλος της εκσπερμάτισης εξέρχεται και το υγρό των σπερματοδόχων κύστεων και αναμειγνύεται με τα υπόλοιπα συστατικά του σπέρματος.

Οποιαδήποτε δυσλειτουργία, ανατομική, νευρική ή λειτουργική στην περιοχή, μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στην εκσπερμάτιση.

Διαγνωστική προσέγγιση
Ακρογωνιαίος λίθος της αξιολόγησης των ανδρών που παρουσιάζουν διαταραχές της εκσπερμάτισης είναι η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Μεγάλη σημασία έχει ο χρόνος εμφάνισης του προβλήματος αλλά και το γενικότερο σεξουαλικό ιστορικό, όπως π.χ. τυχόν προβλήματα στύσης. Επίσης, ο Ουρολόγος πρέπει να μάθει αν ο άνδρας έχει άλλα θέματα υγείας (π.χ. σακχαρώδη διαβήτη, νευρολογικά προβλήματα, κακώσεις στην σπονδυλική στήλη), αν έχει υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις, αν λαμβάνει φάρμακα και ποια είναι αυτά. Κάποιες φορές (όπως λ.χ. σε περιπτώσεις πρόωρης εκσπερμάτισης) μπορεί να χρειαστεί να συμπληρωθεί κάποιο εξειδικευμένο ερωτηματολόγιο. Στην συνέχεια ακολουθεί η κλινική εξέταση και, αν είναι απαραίτητο να γίνουν, κάποιες άλλες εξετάσεις (ορμονικές, ούρων, σπέρματος, απεικονιστικές, κλπ).

Συχνές και σπάνιες διαταραχές
Α) Πρόωρη εκσπερμάτιση, η οποία είναι η συχνότερη σεξουαλική διαταραχή στους άνδρες. Με αυτήν ασχοληθήκαμε στο πρώτο μέρος.

Β) Καθυστερημένη εκσπερμάτιση, η οποία είναι η σπανιότερη.
Σε αυτήν την διαταραχή παρουσιάζεται μεγάλη καθυστέρηση στην εκσπερμάτιση ή και αδυναμία εκσπερμάτισης, παρότι η στύση μπορεί να είναι φυσιολογική. Η πρωτοπαθής μορφή, δηλαδή αυτή που εμφανίζεται από τις πρώτες απόπειρες ερωτικών επαφών, συνήθως έχει ψυχολογικό υπόβαθρο και συχνότατα συνδυάζεται με μειωμένη ερωτική επιθυμία εν γένει. Η αιτία φαίνεται να είναι στην παιδική ηλικία του άνδρα, και πιο συγκεκριμένα σε τυχόν αυστηρό τρόπο ανατροφής με πολλές απαγορεύσεις, καταναγκασμούς και μειωμένη σωματική επαφή από την πλευρά του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ο ενήλικος πια άνδρας ίσως παρουσιάζει αδιαφορία για την σεξουαλική επαφή αφού δεν αισθάνεται κάποια ευχαρίστηση από αυτήν. Παράλληλα, συχνά αδυνατεί να εκσπερματίσει.

Η θεραπεία εδώ είναι δύσκολη. Καλύτερα αποτελέσματα φαίνεται να έχει η “σεξουαλική εκπαίδευση”, διαδικασία που απευθύνεται, ωστόσο, σε ζευγάρια.

Η δευτεροπαθής (επίκτητη) μορφή χαρακτηρίζεται από καθυστέρηση η οποία στο παρελθόν δεν υπήρχε. Συχνότερες αιτίες εδώ είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η πολλαπλή σκλήρυνση, κάποιες χειρουργικές επεμβάσεις στην πύελο και οι τραυματισμοί της σπονδυλικής στήλης. Επίσης, φάρμακα που είναι γνωστό ότι προκαλούν παλίνδρομη εκσπερμάτιση είναι πιθανόν να προκαλούν και καθυστερημένη. Με αυτά θα ασχοληθούμε πιο κάτω.

Η θεραπεία και εδώ είναι δύσκολη. Όταν ο σκοπός είναι η γονιμοποίηση εφαρμόζονται κάποιες εξειδικευμένες τεχνικές πρόκλησης εκσπερμάτισης (π.χ. με ηλεκτροδιέγερση του προστάτη) ή συλλογής του σπέρματος με χειρουργικές μεθόδους.

Γ) Επώδυνη εκσπερμάτιση
Η διαταραχή είναι σχετικά συνηθισμένη. Συνοδεύει περιπτώσεις στις οποίες ο άνδρας πάσχει από οξεία ή χρόνια προστατίτιδα, έχει κάποιον λίθο στο κατώτερο ουροποιητικό, έχει υποστεί κάποιον τοπικό τραυματισμό ή σοβαρό στένωμα της υμενώδους ουρήθρας.

Εδώ, η θεραπεία της υποκείμενης νόσου αντιμετωπίζει και το σύμπτωμα.

Δ) Παλίνδρομη εκσπερμάτιση / μειωμένος όγκος σπέρματος
Στην παλίνδρομη εκσπερμάτιση υπάρχει δυσλειτουργία στη σύγκλειση του αυχένα της ουροδόχου κύστεως (εσωτερικού σφιγκτήρα), με αποτέλεσμα το εκσπερμάτισμα αντί να εξέρχεται προς την ουρήθρα να παλινδρομεί και να εισέρχεται στην ουροδόχο κύστη. Έτσι, αν και υπάρχει η αίσθηση του οργασμού, ο άνδρας διαπιστώνει ότι το σπέρμα που εξέρχεται είναι ελάχιστο (ή απουσιάζει τελείως). Πρακτικά, το σπέρμα εξέρχεται αναμεμειγμένο με τα ούρα κατά την επόμενη ούρηση.

Μία πληθώρα λόγων μπορεί να προκαλεί την παλίνδρομη εκσπερμάτιση. Διακρίνονται σε:

1. Παθολογικά και ανατομικά αίτια, όπως σακχαρώδης διαβήτης (το ένα τρίτο των διαβητικών παρουσιάζουν παλίνδρομη εκσπερμάτιση), πολλαπλή σκλήρυνση, κακώσεις νωτιαίου μυελού, επισπαδίας, δισχιδής ράχη κλπ.
2. Επιπτώσεις χειρουργικών επεμβάσεων. Πιο συχνά μετά από διουρηθρική προστατεκτομή, δηλαδή την πιο συνηθισμένη επέμβαση για την θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Επίσης, μετά από διουρηθρική διατομή του αυχένα (για την αντιμετώπιση της σύγκλεισης αυτού). Ακόμα, προκύπτει και μετά από άλλες επεμβάσεις, όπως στον οπισθοπεριτοναϊκό λεμφαδενικό καθαρισμό, στα χειρουργεία του παχέος εντέρου και σε κάποιες επεμβάσεις στην σπονδυλική στήλη.
3. Φαρμακευτικά αίτια. Το πλέον συνηθισμένο είναι από μία κατηγορία ουσιών, τους α-αποκλειστές, που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Επίσης, ίδιο αποτέλεσμα προκαλούν κάποια ψυχιατρικά σκευάσματα (παροξετίνη, φλουοξετίνη, σερταλίνη, χλωροπρομαζίνη, αμιτριπτυλλίνη κλπ), κάποια αντιϋπερτασικά, το αντιφλεγμονώδες ναπροξένη, το μυοχαλαρωτικό βακλοφένη, η μεθαδόνη, η φαιντολαμίνη. Τονίζεται ότι ισχυρή σχετική δράση έχει και το αλκοόλ!

Η θεραπευτική αντιμετώπιση ποικίλει. Όταν το αίτιο είναι φαρμακευτικό (και υπάρχει η σχετική δυνατότητα), η αγωγή αντικαθίσταται από άλλη. Στα μη αναστρέψιμα αίτια μπορεί να δοκιμαστεί η φαρμακευτική αντιμετώπιση με ουσίες που “κλείνουν” τον αυχένα της κύστης (λ.χ. εφεδρίνη, ψευδοεφεδρίνη, ιμιπραμίνη). Ίσως το ένα τρίτο των ανδρών ανταποκριθούν στην θεραπεία. Αν, όμως, ο σκοπός είναι η γονιμοποίηση, τότε μπορεί να ακολουθηθεί η εξής διαδικασία: συλλέγεται το περιεχόμενο της ουροδόχου κύστης του άνδρα μετά από εκσπερμάτιση. Ακολουθεί διαχωρισμός ούρων – σπέρματος και στη συνέχεια το συλλεχθέν σπέρμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σπερματέγχυση ή τεχνητή γονιμοποίηση.

* Ο κ. Ανδρέας Χ. Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης