Άποψη: Διδασκόμενοι από την καταστροφική εμπειρία στο Μάτι

Του Δρ. Ανδρέα Παπαθεοδώρου*

Η καταστροφή στο Μάτι φαίνεται ότι είναι πραγματικά ανείπωτη: οι επιβεβαιωμένοι νεκροί μέχρι στιγμής υπερβαίνουν τους 80, υπάρχουν πολλοί αγνοούμενοι ενώ και τα μισά σπίτια της περιοχής φαίνεται να είναι μη κατοικήσιμα…

Για την οικιστική και τουριστική δόμηση του Ματιού όσο και για την περιοχή καθ’ εαυτή δεν έχω ιδία άποψη. Διαβάζοντας, ωστόσο, τις διάφορες εκθέσεις, διαπιστώνω αρκετές ομοιότητες με άλλες περιοχές της Αττικής που γνωρίζω καλύτερα, όπως τη Λούτσα και τον Ωρωπό. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το Μάτι χαρακτηριζόταν από μια σχετικά άναρχη δόμηση στην λογική ικανοποίησης πελατειακών σχέσεων για την επέκταση της παραθεριστικής κατοικίας πλησίον της Αθήνας τις “χρυσές” δεκαετίες του πρόσφατου παρελθόντος. Και ίσως μέσα στη ραστώνη του ελληνικού καλοκαιριού κανείς να μην έκρινε σκόπιμο να ασχοληθεί με στρατηγικά θέματα όπως η πολεοδομία και οι χρήσεις γης εν γένει – ενώ αντίστοιχα, η ίδια λογική επικρατούσε τον χειμώνα, όταν οι περιοχές αυτές είναι σε κάποιο βαθμό “φαντάσματα”.

Η δημιουργία όμως μεγάλων οδικών κόμβων στην Αττική (όπως η Αττική Οδός και οι επεκτάσεις στη Λεωφόρο Λαυρίου, στη Λεωφόρο Μαραθώνος και στην Εθνική Οδό Αθηνών – Θεσσαλονίκης), σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, άλλαξαν τα δεδομένα. Σύμφωνα και με πρόσφατα δημοσιευθείσα έρευνά μας με τους συναδέλφους κ.κ. Τσάρτα και Στεργίου**, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων στην Αρτέμιδα (Λούτσα) – και πιθανώς το ίδιο ισχύει και για τον Ωρωπό και για το Μάτι – που αποφάσισαν να μετοικήσουν από τον στενό αστικό ιστό της Αθήνας σε αυτά τα μέρη προκειμένου να μειώσουν το κόστος διαβίωσής τους, εκμεταλλευόμενοι την εύκολη πλέον πρόσβαση στο κέντρο της πρωτεύουσας ακόμα και με ΜΜΜ όπως ο προαστιακός και το μετρό. Ως αποτέλεσμα, πρώην παραθεριστικές κατοικίες καθίστανται πλέον κύριες, γεγονός που αλλάζει πλήρως τις ανάγκες και τη δυναμική κάλυψης των πολεοδομικών αναγκών.

Για να μην θρηνήσουμε λοιπόν νέα θύματα, είναι ανάγκη κάποια στιγμή, όταν καταλαγιάσει η στάχτη (κυριολεκτικά και μεταφορικά) να θέσουν οι υπεύθυνοι το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων: χρειάζεται μια ολοκληρωμένη πολεοδομική πολιτική χρήσεων γης (οικιστικής και τουριστικής) και ένα ρεαλιστικό και αποτελεσματικό σχέδιο διαχείρισης κρίσεων. Είναι χιλιοειπωμένα βέβαια αυτά, αλλά ας ακουστούν για ακόμα μια φορά.

Και δεν αφορούν μόνον την Αττική, αλλά όλα τα μέρη της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης και της Σαντορίνης. Ως γνωστόν, το νησί αντλεί σε μεγάλο βαθμό τη γοητεία του από τα αποτελέσματα της δράσης ενός κοιμώμενου γίγαντα, δηλαδή του ηφαιστείου. Τι θα γίνει όμως αν αυτός κάποια στιγμή ξυπνήσει; Από πλευράς μας, ως Πανεπιστημιακοί, είμαστε πρόθυμοι να συνδράμουμε εκεί όπου μπορούμε: είτε σε επίπεδο εκπαίδευσης (όπως για παράδειγμα με το μεταπτυχιακό μας πρόγραμμα στη “Στρατηγική Διοίκηση Τουριστικών Προορισμών και Επιχειρήσεων Φιλοξενίας”) είτε μέσα από τη διατύπωση αιτιολογημένης και εμπεριστατωμένης γνώμης πάνω σε θέματα της ειδικότητά μας – στόχος, άλλωστε, των Πανεπιστημίων είναι να αφουγκράζονται και να βοηθούν την κοινωνία στην αντιμετώπιση των αναγκών της τόσο σε στρατηγικό όσο και σε καθημερινό επίπεδο.

* Ο Δρ Ανδρέας Παπαθεοδώρου είναι Καθηγητής στη Βιομηχανική και Χωρική
Οικονομική με έμφαση στον Τουρισμό στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου | www.andreaspapatheodorou.info

** Stergiou, D.P., Papatheodorou, A. and Tsartas, P. (2016) Second Home Conversion during the Economic Crisis: The Case of Artemida, Greece, Social & Cultural Geography, 18(8): 1129-1151.