Tου Δρ. Δημητρίου Ν. Κασαπίδη*
Αναδημοσίευση από το Ψηφιακό Αρχείο Θήρας
Σήμερα η Σαντορίνη είναι ο top τουριστικός προορισμός της Ελλάδος και ένας από τους πιο κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Τη δεκαετία του 1930 η Σαντορίνη ήταν ένα άσημο νησί με αγροτική κυρίως οικονομία που προσπαθούσε να αποτελέσει ταξιδιωτικό προορισμό για τους περιηγητές της εποχής εκείνης και δεν διέθετε μάλιστα ούτε ένα ξενοδοχείο. Το πρώτο ξενοδοχείο της ήταν το Santorin Vulcan Hotel που ανεγέρθηκε το 1934 από τον Ιωάννη Ιωάννου Συρίγο. Για το ξενοδοχείο αυτό και την ιστορία του θα μιλήσουμε σε άλλο σημείωμά μας.
Ο άνθρωπος που προσπάθησε και τελικά κατάφερε να κάνει τη Σαντορίνη τουριστικό προορισμό ήταν ένας καθολικός κληρικός, ο Ζαχαρίας Δουράτσος, του οποίου η οικογένεια καταγόταν από τη Σύρο και είχε εγκατασταθεί στη Σαντορίνη τον 19ο αι.
Ο Ζαχαρίας, γιος του ράπτη Στέφανου Δουράτσου και της Μαρούσας Μυράτ γεννήθηκε στο Κοντοχώρι το 1886. Βαπτίστηκε στις 8 Αυγούστου 1886 στον ναό του Αγίου Αντωνίου του Αββά στο Χωστό που ανήκε παλαιότερα στον Δον Αντώνιο Μαθά και λεγόταν τότε του Μαθά, στο Κοντοχώρι. Σπούδασε στο Ουρβάνειο Κολέγιο Ρώμης την περίοδο 1904-10 (φωτ. 1 Ο Δον Ζαχαρίας ως ιεροσπουδαστής στη Ρώμη).
Χειροτονήθηκε ιερέας στη Ρώμη στη Βασιλική του Αγ. Ιωάννου στο Λατερανό στις 21 Μαΐου 1910 (εικ. 2 αναμνηστικό εικονίδιο της χειροτονίας του). Ήταν διδάκτωρ θεολογίας και διετέλεσε γραμματέας της καθολικής επισκοπής Θήρας και εφημέριος της Αγ Άννας στον Καρτεράδο. Ήταν λάτρης της ταχύτητας. Κινούνταν αρχικά με άλογο και αργότερα με μηχανή, διανύοντας την απόσταση Φηρών – Καρτεράδου. Η απόκτηση της μηχανής και η κίνησή του με αυτήν του στοίχισε ένα επιτίμιο αργίας 15 ημερών από τον τότε καθολικό επίσκοπο, που δεν καλοέβλεπε έναν παπά να τρέχει στα χωράφια με τη μηχανή και να ανεμίζουν τα ράσα του.
Το 1935 μαζί με τους Ιωάννη Δελένδα, τον γνωστό συγγραφέα του βιβλίου για τους Καθολικούς της Σαντορίνης, και τον Φάνη Τριπολίτη ίδρυσαν την έκθεση των Θηραϊκών προϊόντων στο Γούλα της Σαντορίνης, όπου κάποιος ξένος μπορούσε να πληροφορηθεί τι παρήγαγε το νησί. Για την έκθεση θηραϊκών προϊόντων δημοσίευσε μάλιστα και άρθρο με τίτλο: “Ο Καθρέπτης της Θήρας. Ο Γούλας Φηρών και η “έκθεσις Θηραϊκών προϊόντων” στον τόμο ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ που εξέδωσε ο Μιχ. Δανέζης το 1940, όπου και δημοσιεύθηκε η γνωστή φωτογραφία του από τη διάσημο φωτογράφο Nelly (εικ 3).
Υπήρξε παράλληλα και ευεργέτης του Οφθαλμιατρείου Θήρας, η Αγ. Βαρβάρα. Το 1932 δημοσίευσε στην εφημερίδα ΚΑΘΟΛΙΚΗ, μια διαφημιστική καταχώρηση, ώστε να προσελκύσει μαθητές για το σχολείο των Λαζαριστών. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1936 δημοσίευσε στα γερμανικά μια πραγματεία για τη Σαντορίνη με τίτλο: SANTORINI DIE FANTASTISCHE INSEL, την οποία υπέγραφε ως Ζαχαρίας Δουράτσος-Μοροζίνη. Το πώς προέκυψε το επίθετο Μοροζίνη το αγνοούμε. Το πόνημά του αυτό δεν είναι το μοναδικό, καθώς γνωρίζουμε πως είχε δημοσιεύσει το 1904 μια πρωτόλεια συμβολή του με τον τίτλο Σαντορίνη και μια ακόμα εκτενέστερη το χρονικό διάστημα μεταξύ 1926-1934 σε κάποιο περιοδικό, όπου υπό τον τίτλο: “Η Ελληνική Επαρχία-Θήρα “παρουσίαζε τη Σαντορίνη στις σελ. 65-68. Στο δημοσίευμά του αυτό -που διαθέτουμε φωτοτυπία- περιγράφει τη θέση της Θήρας, κάνει εκτενείς αναφορές στο ιστορικό της παρελθόν και παρουσιάζει την οικονομική της κατάσταση.
Σκοπός του άρθρου αυτού ήταν η προσέλκυση τουριστών στη Σαντορίνη, για την οποία ωστόσο σημειώνει: “Δυστύχημα ὅμως ἐπίσης εἶναι καὶ ὅτι δὲν εὑρέθη ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος, ὅστις θὰ ἐπλούτιζε τὴν Θήραν δι ἑνὸς ξενοδοχείου, συνδυάζοντος τὸν ὡραιότατον καὶ χαρακτηριστικότατον οἰκοδομικὸν Θηραϊκὸν τύπον μετὰ τῶν σημερινῶν ἀνέσεων, οὕτω δὲ στερεῖται ὁ θαυμάσιος οὗτος τόπος, μὲ τὸ ὑγιεινότατον κλίμα τοῦ, τῆς μεγάλης ἐκείνης τουριστικῆς ἢ περιηγητικῆς κινήσεως τοῦ ἥτις θὰ ἀφίνεν ἑκατομμύρια ὁλόκληρα εἰς τὴν νῆσον καὶ θὰ ἀνύψωνεν αὐτὴν εἰς ζηλευτὴν εὐμάρειαν. Ἅς ἐλπίσωμεν ἐν τούτοις ὅτι ὁ πόνος μᾶς αὐτός, πόνος ὅλων τῶν διανοουμένων Θηραίων, θὰ ἀπήχηση ἀποτελεσματικῶς εἰς τὰ ὦτα τῶν δυνάμενων νὰ πραγματοποιήσουν ἄνευ ζημίας τίνος, ἄλλα μάλλον μετὰ κέρδους πολλοῦ, ἕνα τόσον εὔκολον καὶ γλυκὺ ὄνειρον. Ἤδη, κατόπιν ἐνεργειῶν τοῦ ὑποφαινομένου, ὁ φιλοπρόοδος Γενικὸς Διευθυντὴς τοῦ τουρισμοῦ κ. Μέλας ἔχει ἐνστερνίσθη τὴν ἰδέαν αὐτὴν καὶ ἔχει ἀποφασίση, μάλιστα τὴν ἀνέγερσιν ἐν Θήρα ξενῶνος περιγητῶν ἀλλ αἰ κρίσιμαι στιγμαί, ἂς μεθ ὅλων τῶν κρατῶν διέρχεται ἰδιαιτέρως ἡ Ἑλλὰς δὲν ἐπέτρεψαν εἰσέτι τὴν πραγματοποίησιν τοῦ ἀπαραίτητου αὐτοῦ περίπτερου, τὸ ὅποιον θὰ παρουσίαζε τὴν Θήραν εὐπρόσωπον”.
Μνεία της προσπάθειας προβολής της Σαντορίνης από τον Δον Ζαχαρία έχουμε και σε Αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής του μεσοπολέμου. Σε άρθρο του σε άγνωστη εφημερίδα της εποχής από την οποία διαθέτουμε μόνο το απόκομμα, με τον τίτλο Σαντορίνη, ο δημοσιογράφος Γ. Αννίνος σημείωνε “Ελάτε! … μου έλεγε ο συμπαθέστατος Βικάριος της Λατινικής επισκοπής της νήσου Δον Δουράτσος Μοροζίνης, ελάτε να ιδήτε το νησί μας… Θα έπρεπε να έλεγε μάλλον το νησί του, διότι σπάνια άνθρωπος έχει δείξει τόσο πρακτικό ενδιαφέρον για την πατρίδα του, όσο ο Λατίνος αυτός ιερωμένος”. Αντίστοιχη κολακευτική μνεία για το πρόσωπο του Δον Ζαχαρία επιφυλάσσει και η Ελένη Βλάχου σε άρθρο της στην Καθημερινή της Κυριακής 28 Αυγούστου 1938 με τίτλο “Ταξίδι στο Αιγαίο, ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ, Εντυπώσεις της κ. Ελένης Βλάχου“. Στο άρθρο αυτό αναφέρει για εκείνον: “Ο Πάτερ Ζαχαρίας συμπαθέστατα καθ’ όλα μοναχός έχει το πειό αρωματισμένο παληό κρασί του χωρίου”.
Τον Οκτωβρίου του 1942 μετά τη σύλληψη του καθολικού επισκόπου Θήρας Τιμοθέου Ρεμούνδου (1890-1970) από τις Ιταλικές αρχές κατοχής και την εξορία του στην Ιταλία, ο Δον Ζαχαρίας με την ιδιότητα του επισκοπικού βικαρίου διετέλεσε προϊστάμενος της Καθολικής Εκκλησίας στη Σαντορίνη ως την περίοδο που ήρθε στο νησί ως αποστολικός τοποτηρητής ο ιερέας Μάρκος Σιγάλας από τη Σύρο. Ο Δον Ζαχαρίας είχε μεγάλη κοινωνική προσφορά την περίοδο της κατοχής καθώς κατόρθωνε να μεσολαβεί στις Ιταλικές αρχές κατοχής για επιπλέον διανομή τροφίμων. Ανάλογες παραστάσεις έκανε και προς τους Γερμανούς αργότερα, ζητώντας την απελευθέρωση ορισμένων χωρικών. Απείλησε μάλιστα να μην τελέσει ξανά ενταφιασμούς στο καθολικό νεκροταφείο νεκρών Ιταλών και Γερμανών στρατιωτικών, που κατά διαστήματα ξέβραζε η θάλασσα στις ακτές της Σαντορίνης και οι οποίοι θάπτονταν στο καθολικό κοιμητήριο του Αγ. Γεωργίου στα Φηρά. Καθώς ο ίδιος είχε τελέσει αρκετές τέτοιες ακολουθίες, ο εκβιασμός του έπιασε και οι χωρικοί απελευθερώθηκαν.
Το σπίτι του Δον Ζαχαρία σώζεται σήμερα στα Φηρά, κοντά στο παλιό αρχαιολογικό μουσείο και ανήκει στην οικογένεια Νομικού. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από άνοια. Πήγε στη Σύρο για ιατρικές εξετάσεις στο νοσοκομείο με συνοδό τον αείμνηστο Γιάννη Κοκκαλάκη, όπου και απεβίωσε στις 25 Μαρτίου 1957. Η κηδεία του έγινε στον ναό του Αγίου Σεβαστιανού την ίδια μέρα.
* Ο κος Δημήτριος Κασαπίδης είναι Δρ. Μεσαιωνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Γιοχάνεσμπουργκ και Δρ. Ιστορίας της Τέχνης, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Βιβλιογραφία-Πηγές:
– Δημήτριος Ν. Κασαπίδης, Εκκλησιαστική Προσωπογραφία της Σαντορίνης. Ο Καθολικός κλήρος (13-20 αιώνας), Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 267-270.
– Δημήτριος Ν. Κασαπίδης, “Προσωπογραφικές και γενεαλογικές πληροφορίες για τον κλάδο της οικογένειας Durazzo (Δουράτσου) στη Σαντορίνη”, στον τόμο: Greece, Rome Byzantium and Africa, τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Ben Hendrickx), εκδ. Herodotos, Αθήνα 2016, σελ. 409-423.
– Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Δρ. Δημητρίου Ν. Κασαπίδη.
