Έμφραγμα στα 40, κακή διατροφή στα 10!

Η πρόληψη των ασθενειών είναι ένας από τους βασικούς στόχους της Παιδιατρικής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η προφύλαξη από τα λοιμώδη νοσήματα με τα εμβόλια και η αποφυγή των στερητικών νοσημάτων με τη σωστή διατροφή.

Τα τελευταία χρόνια στα παραδοσιακά αντικείμενα της Παιδιατρικής έχει προστεθεί και η πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα σοβαρά αυτά νοσήματα εκδηλώνονται μετά την ηλικία των 40 ετών, όταν οι δυνατότητες για ριζική θεραπευτική αντιμετώπιση ειναι περιορισμένες. Όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν σήμερα, ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη πρόληψη.

Πίσω από την εκδήλωση ενός καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου κρύβεται η αθηροσκλήρωση, μία σοβαρή βλάβη των αγγείων της καρδιάς ή του εγκεφάλου. Επιστημονικές έρευνες των τελευταίων ετών έχουν δείξει ότι η αθηροσκλήρωση ξεκινά από τη παιδική και την εφηβική ηλικία και σχετίζεται άμεσα με την μακροχρόνια παρουσία ορισμένων παραγόντων κινδύνου. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία καρδιαγγειακής νόσου είναι η παχυσαρκία, η υπερχοληστερολαιμία, ο διαβήτης, η υπέρταση, το κάπνισμα, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα και η κληρονομικότητα.

Η παρουσία πολλαπλών παραγόντων κινδύνου από τη παιδική ηλικία, έχει διαπιστωθεί ότι επιταχύνει τη δημιουργία αθηρωματικών βλαβών.

Η παχυσαρκία θεωρείται σήμερα νόσος, αφού έχει πολλές δυσμενείς συνέπειες για την υγεία. Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες έχει διαπιστωθεί αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας τόσο στους ενήλικες, όσο στα παιδιά και τους εφήβους. Η παχυσαρκία των ενηλίκων συνοδεύεται από δυσλιπιδαιμία, υπέρταση και διαβήτη τύπου 2. Επιστημονικές μελέτες σε παιδιά και εφήβους έδειξαν ότι οι διαταραχές αυτές αρχίζουν από τις μικρές ηλικίες. Η εμφάνιση της παχυσαρκίας στη παιδική ηλικία και η επιμονή της μέχρι την ενήλικη ζωή συσσωρεύει πολλούς παράγοντες αθηροσκλήρωσης. Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι ο διαβήτης τύπου 2 προσβάλλει σιωπηλά τους παχύσαρκους εφήβους, ιδίως εάν έχουν οικογενειακό ιστορικό.

Έχει υπολογιστεί ότι το 80% των παχύσαρκων εφήβων και το 25% των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Η έγκαιρη διάγνωση της παχυσαρκίας της παιδικής ηλικίας είναι προφανές ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία. Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στη παιδική ηλικία είναι μία σύνθετη διαδικασία, αλλά έχει καλύτερα αποτελέσματα από την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας των ενηλίκων. Περιλαμβάνει αλλαγές στο τρόπο ζωής όπως στη διατροφή, στη σωματική δραστηριότητα και στη συμπεριφορά, που πρέπει όμως να έχουν ρεαλιστικούς στόχους. Για παράδειγμα, η μη αύξηση του βάρους ενός παχύσαρκου παιδιού κατά τη περίοδο της εφηβείας μπορεί να είναι αρκετή για την αποφυγή της παχυσαρκίας στην εφηβική και μετεφηβική ηλικία.

Η υπερχοληστερολαιμία θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία αθηροσκλήρωσης. Η αυξημένη χοληστερόλη κατά την παιδική ηλικία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι προκαλεί αγγειακές βλάβες σε μικρότερη ηλικία. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να κάνουμε σε όλα τα παιδιά προληπτική εξέταση χοληστερόλης, αλλά μόνο σε αυτά που έχουν αυξημένη πιθανότητα να έχουν υπερχοληστερολαιμία. Στη κατηγορία αυτή ανήκουν τα μεγαλύτερα των 2 ετών παιδιά τα οποία έχουν οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου ή ο ένας από τους γονείς έχει αυξημένη συγκέντρωση χοληστερόλης. Πρώιμη καρδιαγγειακή νόσος θεωρείται η ισχαιμική καρδιοπάθεια, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και ο αιφνίδιος θάνατος στους γονείς ή στους παππούδες πριν τα 55 χρόνια της ζωής. Επίσης πρέπει να γίνεται μέτρηση της χοληστερόλης στα παιδιά ή στους εφήβους που έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα και η πλούσια σε λίπος διατροφή. Ακόμα είναι σκόπιμο να παρακινούνται οι γονείς που δεν γνωρίζουν τη συγκέντρωση των λιπιδίων τους να κάνουν εργαστηριακό έλεγχο.

Τα παιδιά με αυξημένη χοληστερόλη συνιστάται να ακολουθούν διαιτολόγιο περιορισμού των λιπών, το οποίο είναι στη πραγματικότητα ένα διαιτολόγιο υγιεινής διατροφής. Το διαιτολόγιο αυτό περιλαμβάνει μείωση του προσλαμβανόμενου λίπους της διατροφής σε επίπεδα 20-30% των ημερήσιων θερμίδων, μείωση των κορεσμένων λιπών σε επίπεδα μεταξύ 7-10% των ημερήσιων θερμίδων, χορήγηση πολυακορέστων λιπών σε ποσοστό μικρότερο του 10% και τέλος κατανάλωση χοληστερόλης λιγότερης από 300 mg την ημέρα.

Η υπέρταση στη παιδική ηλικία είναι τις περισσότερες φορές δευτεροπαθής και οφείλεται κυρίως σε νεφρικά αίτια. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι η ιδιοπαθής υπέρταση των ενηλίκων έχει την αφετηρία της στη παιδική ηλικία. Η αρτηριακή πίεση πρέπει να μετράται σε όλα τα παιδιά μια φορά το χρόνο μετά τα 3 χρόνια της ζωής. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα παιδιά οικογενειών με ιστορικό ιδιοπαθούς υπέρτασης, γιατί αυτά τα παιδιά έχουν τη τάση να έχουν υψηλότερη πίεση από τα παιδιά οικογενειών με φυσιολογική πίεση.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ιδίως στις πόλεις, συσσωρεύει πολλούς παράγοντες κινδύνου. Η καρδιαγγειακή νόσος έχει διαπιστωθεί ότι συνδέεται αιτιολογικά με την υπερκατανάλωση λίπους, τη καθιστική ζωή και το κάπνισμα. Η εκμάθηση των βλαπτικών για την υγεία συμπεριφορών γίνεται στη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και δύσκολα τροποποιείται στα μετέπειτα χρόνια. Η αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων σε πολλές δυτικές χώρες έχει συνδεθεί με την υπερκατανάλωση τροφών πλουσίων σε λίπος. Το παραδοσιακό Ελληνικό διαιτολόγιο περιέχει περιορισμένη ποσότητα κορεσμένων λιπών και θεωρείται λίαν ευεργετικό για την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης. Παρόλα αυτά η αλλαγή του τρόπου ζωής που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχει αλλοιώσει τη ποιότητα της διατροφής. Η παιδική ηλικία είναι υπεύθυνη για την εκμάθηση διατροφικών συνηθειών και κρίνεται σκόπιμο να αποτελεί την ηλικία στόχο για τη διατήρηση των Ελληνικών προτύπων διατροφής. Επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο περιορισμός του λίπους της διατροφής είναι ασφαλής και ευεργετικός. Η αναπλήρωση του μειωμένου λίπους με νωπά τρόφιμα όπως όσπρια, λαχανικά και φρούτα είναι λίαν ευεργετική.

Η μειωμένη σωματική δραστηριότητα είναι χαρακτηριστικό των ανθρώπων της εποχής μας. Η έλλειψη άσκησης και η καθιστική ζωή αυξάνουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης με άμεσο και έμμεσο τρόπο. Έχει τεκμηριωθεί ότι τα παιδιά με ελαττωμένη σωματική δραστηριότητα έχουν διαταραχές στη συγκέντρωση των λιπιδίων και στο ύψος της αρτηριακής πίεσης. Ο τρόπος ζωής στις μεγάλες πόλεις και η παρακολούθηση τηλεόρασης για πολλές ώρες την ημέρα έχουν περιορίσει σημαντικά την άσκηση των σημερινών παιδιών. Η παιδική ηλικία προσφέρεται για την αποφυγή της καθιστικής ζωής και την εκμάθηση μίας δραστήριας συμπεριφοράς εφ’ όρου ζωής. Τα παιδιά που θα μάθουν να απολαμβάνουν τις αθλητικές δραστηριότητες και το παιχνίδι, είναι πιο πιθανό να συνεχίσουν αυτή τη συμπεριφορά και ως ενήλικες.

Το κάπνισμα τέλος, είναι μία βλαβερή συμπεριφορά που αυτοτελώς ευνοεί την ανάπτυξη αθηρωματικών βλαβών στα αγγεία. Εχει διαπιστωθεί ότι η εκμάθηση του καπνίσματος γίνεται σε σημαντικό βαθμό πριν τα 20 χρόνια της ζωής. Το παθητικό κάπνισμα έχει βρεθεί ότι είναι εξίσου βλαβερό γιατί ελαττώνει τη «καλή» χοληστερόλη και προκαλεί δυσλειτουργία των αγγείων.

Είναι προφανές ότι η αγωγή υγείας που στοχεύει στην ελάττωση του ενεργητικού και του παθητικού καπνίσματος κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία είναι μία απαραίτητη συνιστώσα της πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Οι περισσότεροι από τους παράγοντες κινδύνου αθηροσκλήρωσης είναι αποτέλεσμα συνδυασμού περιβαλλοντικών και κληρονομικών επιδράσεων . Είναι ενδιαφέρον όμως ότι οι περιβαλλοντικές επιδράσεις μπορούν να τροποποιήσουν, δηλαδή να αυξήσουν ή να μειώσουν τον γενετικό κίνδυνο. Για παράδειγμα, το υγιεινό διαιτολόγιο, η αποφυγή του καπνίσματος και της παχυσαρκίας και η άσκηση είναι πολύ αποτελεσματικά μέτρα προφύλαξης για τα παιδιά με οικογενειακό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Η σχολική ηλικία είναι η πιό κατάλληλη ηλικία για την εκμάθηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, γιατί έχει πολλές πιθανότητες να συνεχισθεί και στα μετέπειτα χρόνια.

Πηγή: Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία | Άρθρο του παιδιάτρου Δημήτρη Δελή