Εθισμός στο διαδίκτυο: ενδείξεις, πρόληψη, αντιμετώπιση

O εθισμός στο διαδίκτυο (Internet Addiction) είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης και αποτελεί μια κατάσταση, που προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική ή ακαδημαϊκή λειτουργικότητα του ατόμου. Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας όλο και συχνότερα καλούνται, να προσεγγίσουν θεραπευτικά άτομα με προβληματική χρήση του διαδικτύου.

Ο εθισμός μπορεί να προκύπτει από τις ανάγκες του να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητάς του χωρίς να έχει περιορισμούς και άμεσες συνέπειες και συνήθως μέσα σε καθεστώς ανωνυμίας. Μπορεί όμως να είναι αποτέλεσμα και διαφόρων διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, υπερκινητικότητα και κοινωνική φοβία.

Στο πλαίσιο αυτό, η εφαρμογή Cyberkid της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. επισημαίνει μερικά συμπτώματα εθισμού που μπορεί να εμφανίζουν τα παιδιά και θα πρέπει να προβληματίσουν τους γονείς:

• Το παιδί ασχολείται συνεχώς με το διαδίκτυο ή με δραστηριότητες σχετικές με αυτό, παραμελώντας συχνά τις υποχρεώσεις του στο σπίτι και στο σχολείο.
• Το παιδί ξεχνιέται συχνά στον υπολογιστή και δεν έχει συναίσθηση του χρόνου που αναλώνει σε αυτόν.
• Προτιμά τα παιχνίδια στο διαδίκτυο, από το να συναντά φίλους του, με αποτέλεσμα να απομονώνεται.
• Η απόδοσή του στο σχολείο πέφτει.
• Απασχολείται με το διαδίκτυο ακόμα και την ώρα που τρώτε ή την ώρα που διαβάζει.
• Αντιδρά πολύ νευρικά θυμωμένα ή επιθετικά όταν κάποιος το διακόπτει από το παιχνίδι ή από τη συζήτηση που είχε online.
• Ξενυχτά συχνά για να μένει συνδεδεμένος / συνδεδεμένη στο διαδίκτυο.
• Λέει συχνά “καλά, θα παίξω μόνο ένα λεπτό ακόμη”.
• Δείχνει άγχος, ανησυχία, εξάρσεις θυμού ή βίας ή καταθλιπτική συμπεριφορά όταν δεν παίζει στο διαδίκτυο.

Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές και μπορούν να επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του παιδιού, όπως:

• Μειώνεται ο χρόνος που περνάει ο έφηβος με την οικογένειά του
• Περιορίζονται τα χόμπι και οι κοινωνικές συναναστροφές του
• Αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης παχυσαρκίας
• Εμφανίζονται μυοσκελετικά προβλήματα
• Εμφανίζονται οφθαλμικές παθήσεις λόγω των πολλών ωρών μπροστά στην οθόνη
• Επίσης κάνουν πολλές απουσίες στο σχολείο με αποτέλεσμα ακόμη και να χάνουν την σχολική χρονιά
• Οι εθισμένοι στο διαδίκτυο παραμελούν τη σωματική τους υγιεινή

Για να μη φτάσει η κατάσταση στα άκρα, οι γονείς θα πρέπει να αντιδράσουν αν δουν ότι οι σχολικές επιδόσεις του παιδιού πέφτουν χωρίς αυτό να αποδίδεται σε άλλο λόγο ή αν καταλάβουν ότι το παιδί χάνει την κοινωνικότητά του και απομονώνται. Αυτά είναι τα πρώτα καμπανάκια που θα πρέπει να ακούσουν οι γονείς, ώστε να να βρουν τρόπο διαχείρισης της κατάστασης, θέτοντας ένα πλαίσιο ώστε να απομακρύνουν το παιδί από τη μόνιμη ασχολία του με το διαδίκτυο.

Αντιμετώπιση
Ο εθισμός από το διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή γι’ αυτό χρήζει ειδικής θεραπείας. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα που βοηθούν τους εφήβους να ξεφύγουν από τον εθισμό τους.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε διακόπτεται η χρήση, αλλά το παιδί/ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες.

Ρόλος γονέων
Φυσικά, ο ρόλος των γονέων είναι πάρα πολύ σημαντικός τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού των παιδιών τους στο διαδίκτυο.
Ως προς την πρόληψη πρέπει να προσπαθήσουν να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο, να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουν διαθέσει τον απαραίτητο χρόνο ώστε να έχουν θέσει συγκεκριμένα όρια.

Η εφαρμογή Cyberkid συστήνει στους γονείς να οριοθετούν από την αρχή τις ώρες που τα παιδιά μπορούν να είναι στο διαδίκτυο, εξηγώντας πάντα τους λόγους που γίνεται αυτό, και να ορίζουν από την αρχή τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν τα παιδιά παραβούν τους κανόνες αυτούς. Επισημαίνει επίσης τα παρακάτω:

• Ο σκοπός είναι να βοηθηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν τα ίδια τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του διαδικτύου. Ο χρόνος που μένουν τα παιδιά στον υπολογιστή και το διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους.
• Είναι σημαντικό να μη χρησιμοποιούν οι γονείς την πρόσβαση στο Διαδίκτυο ως ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς του παιδιού ή να απαγορεύουν την πρόσβαση στον υπολογιστή ως τιμωρία.
• Ας εξερευνήσουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί τις δικές τους διαδικτυακές συνήθειες, καθώς αποτελούν από τα πιο σημαντικά πρότυπα προς μίμηση.
• Καλό είναι οι υπολογιστές που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο να βρίσκονται σε κοινόχρηστους χώρους, ώστε να μπορούν οι γονείς να επιβλέπουν τις ώρες που δαπανούν εκεί τα παιδιά τους.
• Ο προτεινόμενος καθημερινός χρόνος μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή δε θα πρέπει να ξεπερνάει τη 1,5 ώρα.
• Οι γονείς θα πρέπει να αφιερώνουν χρόνο στα παιδιά μας και όχι η δική τους παρουσία να υποκαθίσταται από το διαδίκτυο και τον υπολογιστή.
• Καλό είναι να εγκατασταθούν φίλτρα γονικού ελέγχου σε όλες τις συσκευές που συνδέονται στο διαδίκτυο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι από μόνα τους είναι η λύση ή η απάντηση για την ασφάλεια των παιδιών. Είναι πάντως ένα καλό ξεκίνημα.
• Τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύονται να ασχολούνται με νέες δραστηριότητες και χόμπι που δεν περιλαμβάνουν τον υπολογιστή και να ενθαρρύνονται για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Η έκθεση των παιδιών σε ποικίλα ερεθίσματα και η συμμετοχή τους σε καλλιτεχνικές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες είναι ένας πολύ καλός τρόπος που θα τα βοηθήσει να υιοθετήσουν έναν ισορροπημένο και δημιουργικό τρόπο ζωής.
• Παρόλα αυτά, αν τα συμπτώματα επιμένουν, θα ήταν καλό να ζητείται άμεσα βοήθεια από κάποιον ειδικό.

Με πληροφορίες από www.cyberkid.gov.gr