Χαράλαμπος Ρούσσος: οι παρενέργειες της τεχνολογίας δεν έρχονται από τη φύση της αλλά από τη χρήση της

Την Τρίτη 26 Μαρτίου 2013 έγινε η επίσημη υποδοχή, στην Ακαδημία Αθηνών, του Σαντορινιού κ. Χαράλαμπου Ρούσσου, ομότιμου καθηγητή Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το νέο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών προσφώνησε ο Πρόεδρός της κ. Σπύρος Α. Ευαγγελάτος και στη συνέχεια ο Ακαδημαϊκός κ. Δημήτριος Τριχόπουλος περουσίασε το επιστημονικό του έργο.

Ακολούθησε ομιλία του κ. Χαράλαμπου Ρούσσου με θέμα “Νομοτελειακή σύζευξη υψηλής τεχνολογίας και ιατρικού λειτουργήματος”, το πλήρες κείμενο της οποίας έχει ως εξής:

“Νομοτελειακή Σύζευξη Υψηλής Τεχνολογίας και Ιατρικού Λειτουργήματος

Ως γιατρός, στην σημερινή εποχή της υψηλής τεχνολογίας, θα θέσω. προβληματισμούς και διλήμματα για την φυσική αναγκαιότητα σύζευξης της τεχνολογίας και του ιατρικού λειτουργήματος.

Το καίριο αυτό θέμα έχει τεθεί, μεταξύ άλλων, από έναν δωρεοδόχο της τεχνολογικής προόδου, έναν μεγάλο οραματιστή, σπουδαίο δάσκαλο και γιατρό, τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Γαρδίκα. Στο βιβλίο του “Tο χρονικό ενός αγιάτρευτου γιατρού” γράφει: “Στον αιώνα μας τελειοποιείται η τεχνολογία και λιγοστεύει η ανθρωπιά και η καλοσύνη. Βλέπω το μέλλον των ασθενών με μεγάλη απαισιοδοξία”

Το δικό μου σχόλιο, σε συνάντησή μας, πριν 20 περίπου χρόνια, ήταν πως “οι γιατροί, πράγματι, έχουν κυριευτεί, και στροβιλίζονται από την απρόσμενου μεγέθους και Ιλιγγιώδους ταχύτητας επέλαση της τεχνολογικής προόδου. Η απαισιόδοξη όμως αυτή πρόβλεψη, θα ανατραπεί, από εκείνην που τη δημιούργησε, την Επιστήμη. Η επιστήμη είναι αυτή, η οποία θα χαλιναγωγήσει τον αχαλίνωτο τεχνολογικό γιγαντισμό, με την conditio sine qua non, συστράτευση της εκπαίδευσης, με την παιδεία “ Αυτό πίστευα τότε, και Αυτό ακόμη πιστεύω. Γιατί οι παρενέργειες της τεχνολογίας Δεν έρχονται από τη φύση της, Αλλά από τη χρήση της.

Θα ακολουθήσω την πορεία της Ιατρικής, με σκοπό να ιχνηλατήσω την εξέλιξη της τεχνολογίας, που έφερε την αλλαγή στην ιατρική κοινωνία. Θα ξεκινήσω με τις παρακαταθήκες του Ιπποκράτη, θα σταθώ 2250 χρόνια μετά στα θαύματα της βιογένεσης, θα φτάσω στην περίοδο του 1950 και επέκεινα, η οποία κυριαρχείται από την ανακάλυψη της κρυσταλλολυχνίας, κοινώς τρανζίστορ, και τα εξ αυτής θαυμαστά τεχνολογικά επιτεύγματα. Θα αναφερθώ στα υπαρξιακά προβλήματα των γιατρών, τις προκλήσεις στην άσκηση της ιατρικής, τις προσδοκίες της κοινωνίας και θα ολοκληρώσω με τα οράματα των νέων συναδέλφων, που δεν είναι άλλο παρά η απάντηση τους με εποικοδομητικές προτάσεις στους προβληματισμούς που η σύγχρονη τεχνολογία δημιουργεί .

Πριν αρχίσω με τις Ιπποκρατικές παραινέσεις, θα περιγράψω βραχύτατα δύο περιστατικά που καθιστούν εύληπτα τα θαύματα της σύγχρονης τεχνολογίας.
1968 – Μια εικόνα ενός Νοσηλευτικού θαλάμου, όπου εισήχθη ο Ασθενής, που θα σας περιγράψω.
Νέος, ηλικίας 25 ετών, προσέρχεται με συμπτώματα οξείας παραρινοκολπίτιδας, και λαμβάνει θεραπεία με αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα. Η λοίμωξη, εντός 48 ωρών, επεκτείνεται ενδοκρανίως σε μηνιγγίτιδα, η οποία προκαλεί επιληπτικές κρίσεις και αποβαίνει μοιραία για τον ασθενή, μέσα σε ολίγες ημέρες. Βεβαίως έγινε, ό,τι ήταν δυνατόν τότε, όπως βιοχημικές εξετάσεις, καλλιέργειες αίματος και εγκεφαλονωτιαίου υγρού, απλές ακτινογραφίες, ηλεκτροκαρδιογράφημα.

2008 – Σαράντα χρόνια αργότερα. Θάλαμος Εντατικής Θεραπείας, όπου εισάγεται ένας άλλος Ασθενής.
Άνδρας 30 ετών, προσέρχεται με τα ίδια συμπτώματα οξείας παραρινοκολπίτιδας και μεταφέρεται στην Κλινική Εντατικής Θεραπείας. Με τη βοήθεια υπερήχων, αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας, ακολουθεί άμεση παροχέτευση του πύου με παρακέντηση. Κυλούν οκτώ εβδομάδες, και καθημερινά αναφύονται προβλήματα, όπως αναπνευστική και νεφρική ανεπάρκεια, αληθιασιακή χολοκυστιτιδα, λοιμώξεις, μυοκαρδίτιδα, πνευμονικό οίδημα, πολυνευρομυοπάθεια, θυρεοειδοπάθεια, προβλήματα θρέψης και μεταβολισμού, επιληπτικές κρίσεις και ψυχωσικές εκδηλώσεις. Όλα αντιμετωπίζονται με επιτυχία χάρις στη χρήση πλήθους υποστηρικτικών μηχανημάτων, όπως αναπνευστήρα και τεχνητού νεφρού, λαπαροσκοπίου, βρογχοσκοπίου και πλήθους φαρμάκων. Ακολούθως ο ασθενής μεταφέρεται για ολίγες ημέρες στη Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας και τέλος, εξέρχεται από το Νοσοκομείο.

Σήμερα, είναι ένας υγιής και δραστήριος πολίτης, χάρη στην υψηλή ιατρική τεχνολογία

1. Από την Άγνοια στον Ιπποκράτη

Ως εισαγωγή στους αφορισμούς του Ιπποκράτη, θα σας διαβάσω ένα σύντομο απόσπασμα από μια διάλεξη με τίτλο: “Επιστήμη και Διαλογισμός”. Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε από τον μεγάλο φιλόσοφο και στοχαστή του εικοστού αιώνα, Martin Heidegger , στο Μόναχο στις 4 Αυγούστου 1953, ως ένα είδος προοιμίου του προβληματισμού του, σχετικά με το φαινόμενο της τεχνικής.
“… ο κόσμος μας – αναφέρει ο Heidegger-…πρέπει επί πλέον να σκεφτεί, ότι κανένας στοχασμός…δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, παρά μόνο, αν ριζώσει στο έδαφος της ιστορικής μας ύπαρξης, διαλεγόμενος με τους Έλληνες στοχαστές και τη γλώσσα τους”

Η Ιπποκρατική Ιατρική, υπήρξε πυξίδα προσανατολισμού του ιατρού προς τον άνθρωπο, ως ολότητα. Με βάση αυτόν τον προσανατολισμό ο Ιπποκράτης θέσπισε την Ιπποκρατική τριάδα: αρρώστια, άρρωστος, ιατρός.

Ο Ιπποκράτης ανέτρεψε τις μέχρι τότε επικρατούσες αντιλήψεις. Διδάσκει ότι τα νοσήματα και οι επιδημίες δεν ήσαν σταλμένες από τους Θεούς, αλλά ότι προέρχονταν από την ακαθαρσία, τα ποντίκια, το μολυσμένο νερό κ.ά. Η ριζοσπαστική ορθολογική σκέψη καταγράφεται εναργέστατα στο παρακάτω εδάφιο: «Οκόσα φάρμακα ουκ ιήται, σίδηρος ιήται. Όσσα σίδηρος ουκ ιήται, πυρ ιήται. Όσσα πυρ ουκ ιήται, ταύτα χρη νομίζειν ανίατα».

Συγχρόνως κηρύττει, ότι ο ιατρός είναι φύλακας της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας, και τον περιγράφει με τον αφορισμό “ιητρός γαρ φιλόσοφος ισόθεος”. Τέλος προσδίδει κορυφαία σημασία στην ανθρωπιά του ιατρού προς τον ασθενή.

Οι γιατροί των ημερών μας, βιώνουμε τις επιταγές του Ιπποκράτη, διότι η πολυπλοκότητα και ο πλούτος της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και ο λαβύρινθος της ψυχής του σύγχρονου ανθρώπου, έχουν αυξηθεί σε μεγέθη καταλυτικά.

2) Από την Αβιογένεση στη Βιογένεση: H μεγάλη ανατροπή αρχίζει

Από τον Ιπποκράτη ,τον Αριστοτέλη, τον θεμελιωτή της βιολογίας, τον δάσκαλο των δασκάλων, όπως τον αποκαλεί ο Δάντης, και τον ορθολογιστή Γαληνό, οδηγούμεθα στα επιτεύγματα της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού (1492-1789) και της πρώτης και δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης (1789-1948).

Οι κατακτήσεις στην ιατρική ήσαν πολλές και σημαντικές. Η ανακάλυψη των βιταμινών, της ακτινογραφίας, των αναισθητικών φαρμάκων, του ηλεκτροκαρδιογράφου, των μεταγγίσεων αίματος, είναι ολίγιστα από τα επιτεύγματα.

Ο μεγάλος όμως σταθμός και η αλλαγή πορείας στην ιατρική υπήρξε η εγκατάλειψη του δόγματος της Αβιογένεσης, της δημιουργίας δηλαδή της ζωής από ανόργανα στοιχεία και η αποδοχή της θεωρίας του Pasteur το 1864, της Βιογένεσης «Κάθε ζωή από την ζωή».

Τα αποτελέσματα της θεωρίας της βιογένεσης, θεωρούνται από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, εφάμιλλα της ανακάλυψης της φωτιάς (πριν από 1 εκ χρόνια), των μαθηματικών (πριν από 20.000 χρόνια), του τροχού (πριν από 6.000χρόνια .), της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο (πριν από 550 χρόνια). Με τη νέα αυτή θεωρία προσπελάζονται βασικοί μηχανισμοί της φύσης που αποκαλύπτουν απρόσμενες δυνατότητες για πρόληψη και θεραπεία.

Η ανακάλυψη των μικροβίων από τον Leeuwwenboek, το δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα και του εμβολίου από τους Πυλαρινό και Τιμώνη (1714, 1715), Τζένερ (1796) και κυρίως τον Παστέρ (1885) άλλαξε ριζικά την πορεία της Ιατρικής και της ανθρωπότητας γενικά. Θα υπενθυμίσω ότι 300.000.000 έως 500.000.000 ανθρώπων πέθαναν τον 19ο αιώνα από την ευλογιά. Η νόσος αυτή, έχει πλέον εξαλειφθεί, χάρη στα εμβόλια.

Χρειάστηκε πορεία αιώνων μέχρι να φθάσουμε στη χρυσή εποχή, με πρωτοπόρο τον Φλέμινγκ, οπότε τα αντιβιοτικά και τα εμβόλια έγιναν προσιτά στην κοινωνία χάρη στην τεχνολογία, μόλις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Προοδευτικά η Ιπποκρατική τριάδα μετουσιώνεται σε τετράδα με νέο μέλος: την τεχνολογία και έρευνα.

Ο ιατρός μέχρι την δεκαετία του 1950 βρίσκεται μπροστά σε μία ανατέλλουσα μεγάλη αλλαγή. Αν και ενεός και κεχηνώς από την πρόοδο, θα παραμείνει, άοπλος ακόμη, στην παλιά του θέση: Αυτή του παρηγορητή και εμψυχωτή. Ενδεικτικό είναι το απόσπασμα από την όπερα Τραβιάτα του 1852:
«Γιατρέ δεν με ξεχνάτε ποτέ» λέει η Τραβιάτα , η παραστρατημένη Βιολέττα που έπασχε από βαριά φυματίωση.
Ο γιατρός απαντάει με συμπόνια μέσα σε ατμόσφαιρα θαλπωρής:
«Όλα θα πάνε καλά».
Σε λίγο, ο Γιατρός σκύβει και ψιθυρίζει την αλήθεια στην θεραπαινίδα:
«Έχει μόνο λίγες ώρες ακόμη».
Εκείνος ο γιατρός, απλώς γνώριζε, ότι η νόσος, λέγεται “φθίση” .Τόσον η αιτία (1882) από τον Koch, όσο και η θεραπεία της νόσου, με τη στρεπτομυκίνη (1945) θα έρθουν πολύ αργότερα.
Την περίοδο εκείνη, μεσουρανεί η κοινωνική αντίληψη του ιατρικού λειτουργήματος που προσδιορίζεται από δύο συντεταγμένες. Η μία αναδεικνύει τα ευγενή αισθήματα του γιατρού προς τον πάσχοντα, σε μια περίοδο αυξημένων αναγκών περίθαλψης, λόγω της ανελέητης καταδίωξης του ανήμπορου ανθρώπου από τη φρίκη των επιδημιών, όπως η χολέρα, η πανώλη, η φυματίωση, η ελονοσία, η ευλογιά και η δεύτερη συνδέεται με την απόγνωση του γιατρού επειδή αδυνατεί να θεραπεύσει τους ασθενείς, όπως την Τραβιάτα, και το μόνο που μπορεί να προσφέρει είναι αγάπη στον πλησίον. Οι δύο αυτοί παράγοντες καλλιέργησαν και οικοδόμησαν στο μέγιστο, τις αρχές του αλτρουισμού του γιατρού προς τον ασθενή συνάνθρωπο, που του επιδαψιλεύουν φιλαλληλία και ανθρωπισμό. Τα στοιχεία ακριβώς αυτά, που συναπεργάζονται την πεμπτουσία του ιατρικού λειτουργήματος.
Και αίφνης, ο έμπλεος αγαθών συναισθημάτων ιατρός, βρέθηκε ανέτοιμος να συγκεράσει την παράδοση με την τεχνολογική θύελλα, που άρχισε τη δεκαετία του 1950.

3) Κρυσταλλολυχνία ή κρυσταλλοτρίωδος η “τρανζίστορ: Η τρίτη βιομηχανική επανάσταση

Μετά την πρώτη βιομηχανική επανάσταση της ατμομηχανής(1789-1864) και τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση (1864-1948) της μηχανής εσωτερικής καύσεως, ήλθε η τρίτη επανάσταση της κρυσταλλολυχνίας, κοινώς τρανζίστορ (1948-σήμερα), η οποία ανακαλύφθηκε από τους John Bardeen, William Shockley και Walter Brattain, που τιμήθηκαν με το βραβείο Νobel το 1954. Ο Bardeen μάλιστα τιμήθηκε για δεύτερη φορά με το ίδιο βραβείο το 1972 και είναι ένας μεταξύ των τεσσάρων επιστημόνων που έτυχαν αυτής της διπλής τιμής στην ιστορία του βραβείου όπως η Maria Curi με την ανακάλυψη της ραδιενέργειας και ο Frederick Sanger με την ανακάλυψη της δομής της ινσουλίνης.

Η εφεύρεση του τρανζίστορ και των κατιουσών τεχνολογιών θεωρούνται από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ανθρωπότητας. Είναι αυτές που μας πήγαν στο φεγγάρι, προσέφεραν τεράστια άνεση στο καθημερινό άνθρωπο με τις απλές ηλεκτρονικές οικοσκευές τα έξυπνα τηλέφωνα και τους παντοδύναμους ηλεκτρονικούς υπολογιστές

H εφεύρεση των τρανζίστορ, δημιούργησε μία νέα απρόσμενη τεχνολογική επανάσταση με τα εκθαμβωτικά της επιτεύγματα. Μια επανάσταση, που σαγηνεύει και γοητεύει, μικρούς και μεγάλους. Ο Alvin Toffler την αποκαλεί το τρίτο κύμα, στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, τόσο από πλευράς οικονομίας, όσο και κοινωνικής δομής. Για σύγκριση των μεγεθών, ο Toffler θεωρεί, ότι το πρώτο κύμα της ανατροπής των δεδομένων του πολιτισμού, ήρθε με την γεωργική επανάσταση, που αντικατέστησε τους νομάδες και το κυνήγι με την αγροτική ζωή. Από το θηρευτικό στο παραγωγικό στάδιο. Το δεύτερο κύμα συνδέεται με την πρώτη και δεύτερη βιομηχανική επανάσταση και το τρίτο κύμα με την πληροφορική, πρακτικώς ταυτόσημη με την υψηλή τεχνολογία.

Οι εφαρμογές που επέφερε το τρίτο κύμα συγκλόνισαν την Ιατρική: Το ηλεκτρονικό μαχαίρι, η αξονική και μαγνητική τομογραφία, το PET, οι υπερηχογράφοι, οι αναπνευστήρες, τα βρογχοσκόπια, τα λαπαροσκόπια, οι βηματοδότες, τα στεντ, οι απινιδωτές και πλείστες άλλες επεμβατικές μέθοδοι με ελάχιστες διαδερμικές τομές είναι μερικά από τα παραδείγματα.

Επίσης, η τεχνολογία έχει καταστήσει εφικτή τη δημιουργία Μονάδων Εντατικής Θεραπείας. Εκεί εξασκείται μία νέα ιατρική. Η παθολογία υψηλής τεχνολογίας όπου αλληλοεπιδρούν, όλα τα γνωστικά πεδία της Ιατρικής, και χωρίς την οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει η μεγάλη πρόοδος στην αντιμετώπιση των βαρέως πασχόντων ασθενών, όπως ο ασθενής που σας περιέγραψα με την μηνιγγίτιδα. Είναι η βαριά παθολογία, όπως συντομογραφικά αναφέρεται.

Χάρις στους Η/Υ έγινε η αποκωδικοποίηση του DNA, τυφλοί μπορούν να δουν το φως και βαρήκοοι να ακούσουν. Προκάλεσαν αλματώδη πρόοδο στη φαρμακολογία με την τεχνική της προσομοίωσης για την δημιουργία νέων φαρμάκων. Βοήθησαν στην έγκαιρη διάγνωση των νόσων, την ταχύτερη ανάρρωση και την αποθεραπεία των ασθενών. Όλα αυτά οδήγησαν σε καλύτερη ποιότητα ζωής, αποδοτικότερο σύστημα υγείας και αύξηση του προσδόκιμου ορίου ηλικίας.

Η έκρηξη της γνώσης και των εφαρμογών της, είχε ως αποτέλεσμα τα ανυποψίαστα, να γίνονται πραγματικότητα, τα απρόσιτα και ακατόρθωτα του παρελθόντος να γίνουν εφικτά και προσιτά, τα δύσκολα απλά και τα απλά απλούστερα.

Τα επιτεύγματα αυτά δημιουργούν αίσθημα χαράς, ευδαιμονίας και αυτοπεποίθησης, αλλά και συχνάκις αίσθημα ηγεμονικό, έπαρσης, οίησης, και ενίοτε αλαζονείας που οδηγεί σε ακρισία τον γιατρό. Δεν είναι δυστυχώς πολύ σπάνιο στις συμπεριφορές μας, αντί σωφροσύνης, να πλανάται πνεύμα ύβρεως και πεφυσιωμένου εγωκεντρισμού, όπως διαπιστώνει ο πολυγραφότατος καθηγητής βιοχημείας, όταν ήμουν στη Βοστώνη, Isaac Asimov: «Η πιο λυπηρή άποψη της ζωής σήμερα -γράφει-, είναι ότι η επιστήμη συγκεντρώνει γνώση ταχύτερα, από ότι η κοινωνία συγκεντρώνει σοφία»

Το τρίτο αυτό κύμα της υψηλής τεχνολογίας συνεχίζει να γιγαντώνεται. Βρίσκεται σε τρομακτική εξέλιξη, την οποία τροφοδοτεί η αναγεννητική ιατρική, τα βλαστοκύτταρα, η ρομποτική τεχνολογία, τα βιο-υλικά, η νανοτεχνολογία και όχι μόνον. “Βρισκόμαστε σε μια θάλασσα από δεδομένα με ασίγαστη δίψα για απόκτηση γνώσης” επισημαίνει ο βραβευθείς με το Νόμπελ ιατρικής και φυσιολογίας Sydney Brenner.

Η επιστήμη και η κοινωνία ολόκληρη έπαψε να πιστεύει, ότι υπάρχουν απραγματοποίητα όνειρα. Βλέποντας τα κάποτε ακατάληπτα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βέρν να γίνονται πραγματικότητα, ο άνθρωπος προσμένει το νέο Μεγάλο βήμα, ανάλογο των εμβολίων και της πενικιλίνης, όπως η τιθάσευση της λαίλαπας του καρκίνου, η εύκολη και πολλαπλή υποκατάσταση οργάνων, η εξάλειψη νόσων, όπως συνέβη με την ευλογιά.

4) Από την παρατήρηση και τον εμπειρισμό στο πείραμα

Τα τελευταία 30 έως 50 χρόνια είναι η εποχή της συστηματικής ιατρικής έρευνας, αποτέλεσμα κατ’ εξοχήν της ανακάλυψης του τρανζίστορ και την εξ αυτού προελθούσα γιγαντιαία πρόοδο της τεχνολογίας. Το γιγάντιο κύμα της υψηλής τεχνολογίας, προκάλεσε και ενδυναμώνει συνεχώς την πλημμυρίδα της ερευνητικής παραγωγικότητας. Το κύμα αυτό βρήκε γόνιμο έδαφος, στη σύμφυτη με το ιατρικό λειτούργημα, ερευνητική στάση του γιατρού.
Ο γιατρός είναι προορισμένος, από τη φύση της εργασίας του, να ερευνά σε βάθος το πρόβλημα καθενός ασθενούς. Τόσο στην ιδιαιτερότητα του όσο και στην μοναδικότητα του. Δεν αναζητά δε μόνο την καινούργια γνώση. Αναλίσκεται συχνά με το να εκριζώσει, πατροπαράδοτα λάθη του εμπειρισμού και ψευδοεμπειρισμού και βιώνει τη ρήση του Δαρβίνου:
“Το να εξοβελίσεις ένα λάθος, είναι εξ ίσου σημαντικό ή και σπουδαιότερο, από την ανακάλυψη μιας καινούργιας ιδέας”
Η ερευνητική στάση αποτελεί παραγγελία, η οποία έρχεται από το βάθος των αιώνων από τον Ιπποκράτη:
«Των δ’ ως λόγου μόνου ξυμπεραινομένων μη είη επαύρασθαι, των δε ως έργου ενδείξιος• σφαλερή γαρ και εύπταιστος η μετ’ αδολεσχίης ισχύρισις».
Μη βασίζεστε σε συμπεράσματα, αναφέρει ο Ιπποκράτης, που προκύπτουν μόνον από τη λογική, αλλά βασιστείτε στις αποδείξεις που απορρέουν από την πράξη, επειδή οι επιπόλαιοι ισχυρισμοί είναι σφαλεροί και μπορούν εύκολα να καταρριφθούν.
Η σύγχρονη έρευνα αποτέλεσμα κατ εξοχήν της υψηλής τεχνολογίας δεν είναι μόνο μια μηχανιστική διεργασία αναζήτησης της αλήθειας. Είναι παιδαγωγός του ορθολογισμού και της προόδου. Είναι μαθητεία του γιατρού στη σύγχρονη τεχνολογία. Μεγεθύνει την ικανότητα για αυστηρή οργάνωση και προγραμματισμό, σφυρηλατεί την πειθαρχία της σκέψης, σμιλεύει την όξυνση της διερευνητικής του κλίσης, καλλιεργεί την ωρίμανση της κριτικής προσέγγισης του προβλήματος, αξιοποιεί την έμφυτη δημιουργικότητα και έχει αναντίρρητα το προνόμιο της μοναδικότητας: ” άνευ αυτής” – της Έρευνας – “ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων” στην επιστημονική και τεχνολογική ιατρική πρόοδο. Είναι αυτή που υφαίνει και επιμηκύνει το νήμα της ζωής.
Και κάτι ακόμη εξόχως σημαντικό: Η έμφυτη, και η δια νόμων σύζευξη, των αυστηρών κανόνων μεθοδολογίας της έρευνας και των εξ ίσου αυστηρών ηθικών αρχών, που πρέπει να τη διέπουν, προάγει την αριστεία , το βασικότερο συστατικό, μιας πνευματικής κοινότητας, που τείνει προς το ευ πράττειν, αυτό ακριβώς που νοηματοδοτεί το Ιατρικό λειτούργημα!.

5) Αντινομία ή ολοκλήρωση;

5.1 Το Τρίστρατο

Αναντίρρητα, το τρίτο κύμα της υψηλής τεχνολογίας, προσέφερε ένα μεγάλο και σωτήριο για τον ασθενή αριθμό ιατρικών ειδικοτήτων, αφθονία φαρμάκων και συνάμα πλήθος επωφελών, αλλά και δυνητικά επικερδών εξετάσεων και παρεμβάσεων. Ο γιατρός, μοιραία βρίσκεται μπροστά σε ένα επικίνδυνο τρίστρατο, που ενέχει ένα μεγάλο πειρασμό : το ερώτημα αντινομία ή ολοκλήρωση;

Ο πρώτος δρόμος, είναι του δογματισμού της βιοϊατρικής έρευνας και της τεχνολογίας• που οδηγούν την ιατρική σε μια εφαρμοσμένη τεχνολογική και βιολογική επιστήμη, και καταδικάζει τον γιατρό σε λειτουργία ρομπότ. Ο ασθενής, λόγω ανάγκης, ανέχεται βουβός τις μηχανιστικές υπηρεσίες, αλλά σιωπηρά δεν αποδέχεται την απουσία της ψυχικής επαφής.

Ο δεύτερος δρόμος είναι αυτός της εκσεσημασμένης επιχειρηματικότητας. Ως επιχείρηση οι υπηρεσίες υγείας γίνονται καταναλωτικό αγαθό, με στόχο το κέρδος: όπως η ενδυμασία, η διασκέδαση, το γρήγορο πλαστικό φαγητό. Είναι ένα απλό προϊόν, το οποίο παρέχει ο εργάτης-ιατρός στη βιομηχανία της ιατρικής περίθαλψης.

Μέσα στη στάση αυτή ελλοχεύει ένας κίνδυνος φθοράς: Νομιμοποιεί την εμπορευματοποίηση, μέσω της κανονικοποίησης, της λεγομένης διεθνώς normalization, η οποία προβάλλει τους κανόνες της αγοράς, είτε σπάταλους είτε “αμαρτωλούς” όλους αδιακρίτως, ως το πλέον φυσικό γεγονός. Καθιερώνεται ως εθιμικόν δίκαιον. Γίνεται εδραίον καθεστώς. Ο γιατρός, χωρίς να το επεξεργάζεται συνειδητά, μεταλλάσσεται σε ανδράποδο των οικονομικών συμφερόντων.

Η κοινωνία αναντίρρητα δέχεται και συνηγορεί, να έχει οικονομική ευπρέπεια ο γιατρός, αλλά βδελύσσεται τον πλουτισμό από το Ιατρικό λειτούργημα.

Ο τρίτος δρόμος είναι αυτός όπου οι γιατροί βάδιζαν και πολλοί ακόμη βαδίζουν επί αιώνες, πιστοί στην αντίληψη και πράξη ότι η ιατρική για τον γιατρό είναι Διακονία και Υποχρέωση, Δεν είναι δικαίωμα.
Στην πορεία σε αυτόν τον δρόμο, ο γιατρός επιστήμων, δημιουργεί ατμόσφαιρα θαλπωρής και εμπιστοσύνης, που επιτρέπει στον άρρωστο, να αφήσει, χωρίς δισταγμό, το σώμα του και τη ζωή του στα χέρια του γιατρού.

Eμπειρία της ασθένειας

Ο γιατρός, κατά την συμπόρευση του με τον ασθενή, αναγνωρίζει την εσωτερική εμπειρία της ασθένειας. Η νόσος ! Αυτή η Νόσος !! που επηρεάζει τον νου, το συναίσθημα ,τη συμπεριφορά.

Ο άνθρωπος ορίζει τον εαυτό του από την λειτουργικότητα του, και τις σχέσεις του με τους άλλους. Σχέσεις που χτίζονται από την πρώτη βρεφική ηλικία, όπως προκύπτει από τις μελέτες του John Bowlby και πολλών άλλων επιστημόνων.

Κάθε πολίτης θέλει να είναι σαν τους άλλους, να έχει τη θέση του, γιατί η αποδοχή, παρέχει προστασία για το τώρα και το μέλλον. ´Όλα αυτά διαταράσσονται από την αρρώστια. Ο ασθενής ανήκει σε μια άλλη κατηγορία. Η οικειότητα με το σώμα του, αποδιοργανώνεται • Ο κίνδυνος απώλειας των δεσμών παραμονεύει •Ο φόβος του θανάτου ενεργοποιείται• Η ισορροπία ανεξαρτησίας και εξάρτησης ανατρέπεται. Ο ασθενής άνθρωπος, είναι και ο άνθρωπος που ήταν, αλλά και αυτός που έγινε. Και αυτός που θα γίνει , σημαδεμένος με τις ουλές της αρρώστιας.

Η ακατανίκητη ανάγκη, ενός ασθενούς που θα σας αναφέρω, εκφράζει όλα αυτά τα συναισθήματα και εμμέσως υποδεικνύει την θεραπεία, που δεν είναι άλλη, παρά η συστηματική και αφοσιωμένη παρουσία του γιατρού.

Θα ήταν αλυσιτελές να προσπαθήσω στην ομιλία μου αυτή να υποστηρίξω με επιχειρήματα και μάλιστα με την ατάλαντη λογοτεχνική μου πένα , το μέγεθος αυτής της αλήθειας, ιδιαίτερα σε οξείες καταστάσεις. Αντί οποιουδήποτε άλλου πειστικού τρόπου εκφράσεως, είναι παραστατικότερο και πιστεύω τελεσφόρο να σας αναφέρω τα λόγια μιας ασθενούς μου, ασθενούς με ιδιαίτερη καλλιέργεια.

Η ασθενής είχε κάποιο πόνο και δεν μπορούσε να με βρει, παρά το ότι όλο το Νοσοκομείο βρισκόταν σε συναγερμό για να την βοηθήσει. “Δεν μπορώ να διανοηθώ,” διηγείται με ύφος σοβαρό και ουδόλως φιλοπαίγμον ή παιγνιώδες “ότι εγώ υποφέρω και εσείς κύριε καθηγητά κοιμάστε, ή βρίσκεστε με την γυναίκα σας ή τα παιδιά σας ή τους φίλους σας ή βόλτα στο αγαπημένο σας νησί, τη Σαντορίνη .Η ανεξέλεγκτη εγωπάθεια μου ,που αναπτύσσω ως ασθενής, επαναλαμβάνω που αναπτύσσω ως ασθενής, δεν σας δικαιολογεί και δεν σας συγχωρεί”.

Η επιλογή

Και ιδού το εύλογο ερώτημα: είναι εφικτή η συνύπαρξη και απαρτίωση των τριών επιλογών. Η απάντηση μου είναι εκ βαθέων καταφατική με δυο προϋποθέσεις:
πρώτον, ο λειτουργός της υγείας να γοητευτεί από τις προκλήσεις και να τολμήσει την υπέρβαση και δεύτερον, να εμπνευστεί από τις ευγενείς προσδοκίες της κοινωνίας.

5.2 Προκλήσεις και υπερβάσεις

Για να επιτύχει ο γιατρός στο έργο του ως θεράπων, ως πάροχος αρίστων υπηρεσιών υγείας στη σύγχρονη κοινωνία, πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, και να κάνει υπέρβαση σε κομβικά σημεία.

Α) Η πρώτη πρόκληση εμπεριέχεται σε αυτό που είπε ο Αϊνστάιν: «Στην επιστήμη πολλά πράγματα μετρώνται, αλλά ολίγα είναι εκείνα που μετρούν». Στο κυκεώνα των γνώσεων, στον καταιγισμό πληροφοριών που πρέπει καθημερινώς να κατακτά ο γιατρός, οφείλει να μάθει να απορρίπτει τα περιττά, όπως είναι τα επικίνδυνα, τα μη ωφέλιμα, αλλά πολυέξοδα, και να ιεραρχεί τα ολίγα χρήσιμα, αυτά που μετρούν. Διεργασία που απαιτεί κρίση, σοφία και πάνω απ’ όλα πηγαία εντιμότητα.

Β) Η δεύτερη πρόκληση είναι η αναγκαιότητα συνεργασίας με γιατρούς όλων των ειδικοτήτων. Χρειάζεται, επομένως , να έχει επίγνωση της πολυμορφίας, αλλά και της βαθύτερης ενότητας και του νοήματος της γνώσης, ενώ συγχρόνως βιώνει στην ύπαρξη του, το του Ιπποκράτους “ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή, ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή, η δε κρίσις χαλεπή ”

Γ) Η τρίτη πρόκληση είναι η διασφάλιση της συναίνεσης του αρρώστου στην προτεινόμενη θεραπεία. Το πατερναλιστικό πρότυπο άλλαξε.! Η παντοδυναμία και ενίοτε αμετροέπεια του γιατρού, έχει υποσταλεί. Ο άρρωστος, μετεξελίχθηκε με τη χρήση του διαδυκτίου, από απλό ακροατή σε συνομιλητή. Απαιτεί να ειναι συνδιαμορφωτής στις αποφάσεις.
Η Διαδικασία της ενημέρωσης και της συναίνεσης είναι πορεία ευεργετική μεν, αλλα δύσβατη και χρονοβόρος. Απαιτεί επιμονή, υπομονή και κατανόηση.

Δ) Όσο δύσκολα όμως και να είναι τα πράγματα, όσο ελλιπείς και να είναι οι υλικοί και οι ανθρώπινοι πόροι, όσο σοβαρή και να είναι η αρρώστια, όσο και πεπερασμένος να είναι ο χρόνος του γιατρού, ο ασθενής θέτει τον γιατρό του μπροστά στην τέταρτη και μεγάλη πρόκληση: να αγαπήσει τον πλησίον του ως εαυτόν. Να δίνει στον πλησίον, ό,τι θα έδινε και στον εαυτόν του. Αδιακρίτως, αν ο ασθενής είναι: Ελληνας η μετανάστης ,ελεύθερος η δούλος, βασιλεύς η στρατιώτης , πλούσιος η πένης, νομοταγής η επαναστάτης.

Η παρακολούθηση του ασθενούς εξ αποστάσεως, ή με τη σύγχρονη τεχνολογία δεν αρκεί. Επιτείνει τη μοναξιά, την αγωνία απώλειας όλων αυτών που τον όριζαν ως άνθρωπο, τη δυστυχία της νόσου . Θέλει τον γιατρό του παρόντα, δίπλα του,! μαζί και πέρα από τις κρυσταλλολυχνίες και τους υπολογιστές του. Θέλει να έρθει ο Γιατρός στη θέση του άρρώστου. Μία διάσταση μη μετρήσιμη, όπως συμπληρώνει ο Αϊνστάιν :”υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να μετρηθούν, Αλλά Μετρούν”.

5.3 Προσδοκίες συμπεριφοράς εκ των προνομίων

Η ιατρική θεωρείται υπέρτερη αποστολή για δύο τουλάχιστον λόγους:
– Πρώτον, κατέχει το μοναδικό προνόμιο, να φρουρεί το σημαντικότερο δώρο της ζωής, την υγεία.
– Δεύτερον, η άσκηση της ιατρικής, περιλαμβάνει, ως πυρηνικό στοιχείο, ως αξίωμα, τον κοινωνικό προσανατολισμό, την αντίληψη του όλου συνανθρώπου ,και όλου του συστήματος, που φροντίζει τον άρρωστο.

Αυτή η σχέση είναι αμφίδρομη. Ο γιατρός έχει την μοναδικότητα να ζητά πληροφορίες για την προσωπική ζωή του ασθενούς και να εξετάζει κάθε πτυχή του σώματος και της ψυχής του. Η κοινωνία, ως αντίδωρο απαιτεί ο γιατρός, που εισέρχεται στα μύχια της ψυχής και τα άδυτα του σώματος των ασθενών, προνόμια μοναδικά, να είναι υπόδειγμα συμπεριφοράς. Να είναι πρότυπο πολίτη. Να είναι υπόδειγμα ενός ηγέτη, για τον οποίο η υπέρβαση είναι τρόπος ζωής. Να υποβαθμίζει το εγώ του, να το θυσιάζει για τον ασθενή του. Η υπέρβαση αυτή, να μην είναι στιγμιαία, σποραδική ή επιλεκτική, αλλά πορεία ζωής, όπως του Σαμαρείτη: που βγήκε από την έννοια «Σαμαρείτης» και μπήκε στην έννοια «πλησίον», μολονότι ο Ιουδαίος ήταν «εχθρός».

Ο γιατρός, γίνεται τότε ταγός, στη συνείδηση της κοινωνίας. Γίνεται ένας ιδιότυπος μαέστρος, που διευθύνει συναδέλφους, νοσηλευτές και συγγενείς, κατεβαίνοντας από το βάθρο, το podium και καταργώντας το απροσπέλαστο της απόστασης που το βάθρο οριοθετεί. Προσδοκούν οι συνάνθρωποι του, να έχει κύρος, όχι εξουσία.

Θέλουν τον οραματιστή γιατρό, να συνεκτιμά το παρελθόν, το παρόν, τα ήθη, του κάθε ασθενούς. Η κοινωνία, του εγχειρίζει την ηθική ευθύνη, να οδηγήσει τους άλλους, σε ένα φιλόδοξο δρόμο δημιουργίας ωφέλιμης και αγαθής για όλους. Να καλλιεργεί, όχι μόνον τη γη του δικού του πεδίου, αλλά και τη γη όλων, όσων μπορεί να επηρεάσει .Να είναι το πρόσωπο, που αφυπνίζει, μεταλαμπαδεύει, στη μικρή ή μεγάλη ομάδα του, την αφοσίωση στον υπερβατικό αγώνα, ενάντια στην οποιαδήποτε αρνητική εντροπία.

Να είναι ο γιατρός, που ξέρει να γεννά σεβασμό, γιατί πρώτος αυτός σέβεται τον ασθενή, να επιβάλλει σωφροσύνη ,γιατί μιλάει τον αιτιώδη και οχι αξιωματικό λόγο,
να εμπνέει , γιατί συμμερίζεται το πόνο του άλλου, να ακτινοβολεί σιγουριά, γιατί είναι ειλικρινής, όταν καινοτομεί στη φροντίδα του ασθενούς, να έχει όραμα, γιατί επενδύει στο λειτούργημα του, και όχι στο κέρδος και τέλος, να πείθει ,γιατί μιλάει στην καρδιά του ασθενούς .

Οι αρετές αυτές θεμελιώνουν την μεγαλειώδη σχέση γιατρού-ασθενούς. Μια σχέση, που είναι δεσμός προστασίας, με την ασθένεια, ως συνεκτικό και δοκιμαζόμενο κρίκο.Ειναι εξάρτηση, μακριά από οικονομικές συναλλαγές, κυριαρχικά κεκτημένα, ή κληρονομικά δικαιώματα. Είναι εμπιστοσύνη ενός δια βίου διαπροσωπικού αθλήματος.

Τα όσα ανέφερα, ως απόσταγμα μαθητείας και θητείας στο ιατρικό λειτούργημα, περιγράφονται περιεκτικά σ’ αυτό, που αναφέρει ο πατέρας της παθολογίας, ο πρωτοπόρος William Osler ο οποίος εργάστηκε και δίδαξε στα πανεπιστήμια που είχα τη πολύ μεγάλη τύχη να μαθητεύσω και να υπηρετήσω στο MacGill και στο Johns Hopkins :

“Η άσκηση της ιατρικής, είναι τέχνη, δεν είναι επιχείρηση. Είναι λειτούργημα, δεν είναι εμπόριο. Είναι αποστολή. Μία μεγάλη αποστολή, όπου η καρδιά σου θα δουλεύει,
όσο και το μυαλό σου.”

Σε αυτά έχω να προσθέσω τη δική μου μαρτυρία ,αναλογιζόμενος τις ανάγκες του αρρώστου και των συγγενών καθώς και την αφοσίωση, των γιατρών και νοσηλευτών, που περιέθαλψαν στον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ τον ασθενή με μηνιγγίτιδα, που σας περιέγραψα:
Αν υποψήφιος γιατρός, θεωρεί ότι οι απαιτήσεις του ιατρικού λειτουργήματος, είναι υπερβολικές, οι εμπειρίες αιώνων, του απαντούν: καλύτερα να επιλέξει κάποιο επάγγελμα.

6) Από τον προβληματισμό στο όραμα των νέων

Θα τελειώσω με μία απρόσμενη συνάντηση. Ήταν αργά το απόγευμα, όταν μία μικρή ομάδα ταλαντούχων νεαρών γιατρών, με εναργή σκέψη, με διακριτή και διακριτική ευρυμάθεια, με επισκέφτηκαν στο γραφείο μου. Ήρθαν να με αποχαιρετήσουν και να μου πουν τα σχέδια τους, γιατί σε λίγο έφευγαν πλησίστιοι, ως υπότροφοι στο εξωτερικό. Ο ένας θα σπούδαζε νανοτεχνολογία, ο άλλος γενετική και ο άλλος ρομποτική χειρουργική.

Τους ζήτησα να καθίσουν να συζητήσουμε, μιας και εκείνη την ώρα τους σκεπτόμουν. Έγραφα την ομιλία μου, και αναρωτιόμουν: Έχουμε άραγε προετοιμάσει τους νέους αυτούς, να ενστερνιστούν και να διδάξουν, τα επιτεύγματα της τεχνολογίας σε σύζευξη με το Ιατρικό λειτούργημα, ώστε να γίνουν οι άξιοι αυριανοί ταγοί στο Ιατρικό γίγνεσθαι;

Η συζήτηση ήταν ειλικρινής, ενθουσιώδης και γόνιμη. Τους παρουσίασα τους βασικούς προβληματισμούς στην ομιλία μου. Και την ερώτηση : ποια πρέπει να είναι η μεθοδολογία για να επιτύχουμε την σύζευξη της τεχνολογίας με το λειτούργημα του γιατρού;

Στο άκουσμα του όρου τεχνολογική επανάσταση, απάντησαν στην απαισιοδοξία του Γαρδίκα, με διθυραμβική νεανική αισιοδοξία, υπενθυμίζοντας μου, μια οικεία φράση από τους Αθλίους του Βίκτωρος Ουγκώ :  “Αν θες να καταλάβεις τι είναι επανάσταση, ονόμασέ την πρόοδο, και αν θες να καταλάβεις τι είναι πρόοδος, ονόμασε την αύριο. ”

Στο σημείο αυτό τους υπενθύμισα ότι, εμείς όλοι, είμαστε το αύριο του χθες, και όμως δεν έχουμε καταφέρει να δαμάσουμε το τρίτο αυτό κύμα. Αντίθετα έχει δημιουργηθεί μια δυσύναψη κατά την ιατρική ορολογία ή διαχωρισμός στην καθομιλουμένη, μεταξύ των τεχνολογικών επιτευγμάτων και του ιατρού ως λειτουργού.

Η ανταλλαγή απόψεων, μας οδήγησε στο προφανές: το τριώνυμο έρευνα, εκπαίδευση και γενικότερη παιδεία με μια προέχουσα ιδιότητα σε κάθε ένα εκ των μονωνύμων αυτών, που όπως θα αναπτύξω, θα συζεύξουν τα διεστώτα.

1) Η έρευνα είναι αυτή που θα παίξει τον πρωταρχικό ρόλο ως θεματοφύλακας της ορθής και μη σπάταλης ιατρικής: ήταν το Πρώτο μας θεώρημα .
Αν θέλουμε να επιτύχουμε το στόχο αυτό, είναι εθνική ανάγκη να εμπεδώσουμε, ότι η ερεύνα είναι πρωταθλητισμός και ότι η νοοτροπία εξυπηρετήσεων, παραχωρήσεων και επιδοτήσεων, ιδιαίτατα στο χώρο της έρευνας, είναι ιερόσυλη ενέργεια προς τις ερχόμενες γενιές. Η έρευνα είναι η αδιαφιλονίκητη μήτρα του παραδείγματος για αξιολόγηση και έλεγχο της παραγωγικότητας.

Η έρευνα, αυτή που προκάλεσε το τρίτο κύμα, θέτει σε εφαρμογή, τους κανόνες της επιστημονικής αλήθειας και γίνεται, όσο και οξύμωρο να ακούγεται, ο εξολοθρευτής, ο ολετήρας των δεινών, που η κακή χρήση της τεχνολογίας προκαλεί. Τα κίβδηλα πορίσματα, προς χάριν της λαγνείας του κέρδους, δεν μπορούν να συγκατοικούν με την αλήθεια της έρευνας ή να κατισχύουν της αποδεικτικής ιατρικής. Κάθε εμπορική φενάκη, θα έχει αντιμέτωπη και τη δικαιοσύνη του νόμου, βασισμένη στα πορίσματα της έρευνας όπως συνέβη με τις καπνοβιομηχανίες.

2) Το δεύτερο σκέλος του τριωνύμου, είναι η αξιοκρατική θεώρηση της εκπαίδευσης, με αποχρώντα λόγον τη παρότρυνση του Γκαίτε για την αξιοκρατία: “να γίνουν οι νέοι, αυτό που είναι ικανοί να γίνουν”.
Να γίνουν άριστοι στο πλαίσιο των ικανοτήτων τους, και όχι σε αυτό που προωθούν άλλοι παράγοντες, όπως η κοινωνική άνοδος, η οικονομική επιτυχία, που οδηγούν τόσο τους νέους όσο και το σύστημα σε πλάνη και αποτυχία.

Η αναγκαία και ικανή συνθήκη διδασκαλίας, είναι αναμφισβήτητα το παράδειγμα: Όταν οι εκπαιδευτές, εφαρμόζουν αυτήν την αρχή, πρωτίστως στο δικό τους χώρο ευθύνης. Όταν δεν υποκύπτουν, στο τυραννικό δόγμα της φιλιοκρατίας. Όταν δεν οπλοφορούν, με την αγέραστη μάστιγα του Beaumarchais, τη συκοφαντία και τη ξύλινη γλώσσα της συνδικαλιστικής λογοκρισίας στις ιδέες των νέων και στα οράματα των καταξιωμένων ειδημόνων..Όταν δεν επιβραβεύουν ή επιλέγουν, τους μικρούς, ακατάλληλους ανθρώπους. Τους ανθρώπους, που όχι μόνο δεν επιλύουν προβλήματα, αλλά προσθέτουν εντροπία, με απλά λόγια αταξία, στο κοινωνικό σύνολο. Όταν, τέλος, παραμένουν αταλάντευτοι στις αρχές της αξιοκρατίας, αρνούμενοι τις Οβιδιακές μεταμορφώσεις από έξωθεν επιρροές .

Η στάση αυτή της ευθύνης για την αξιοκρατία, είναι η ειδοποιός διαφορά, το κυρίαρχο ήθος, που θα φέρει την ιατρική κοινωνία, σε αξιοκρατική δικαιοσύνη. Γιατί η αξιοκρατική συνείδηση και μόνο οδηγεί στην ανάδειξη της αγάπης του ανθρώπου για την Κριτική σκέψη, την Πυθαγόρεια αυτογνωσία, την Επαγγελματική αξιοσύνη, και τη Δημιουργική γενναιότητα.
Και ενώ η συζήτηση μας συνεχιζόταν με ποικίλα αισθήματα ελπίδας και προβληματισμού, γιατί αναφερόμαστε συχνά στην κρίση από την οποίαν η κοινωνία ολόκληρη και ιδιαίτερα η πατρίδα μας χειμάζεται, ένας εκ των τριών συνομιλητών μου προσθέτει: προφανώς σε μια τέτοια δικαιοσύνη, αναφέρεται στον Μενέξενο ο Πλάτων με το διαχρονικό του απόφθεγμα:
“Πασά τε επιστήμη, χωριζομένη δικαιοσύνης καί τής άλλης αρετής, πανουργία τις, καί ού σοφία φαίνεται.”

3) Το τρίτο σκέλος του τριωνύμου, είναι η αποδοχή από τον νέο γιατρό, το του αρχαίου τραγικού Αγάθωνος: «Δει μέμνησθαι: οτι ανθρώπων άρχει».

Η μεθοδολογία της παιδείας, οφείλει να στοχεύει προς την μεγάλη αλήθεια: ότι ο ασθενής, δεν είναι ένα άθροισμα ανόργανων η οργανικών ουσιών, αλλά και πνεύμα. Η σωματική και ψυχική υγεία ΜΑΖΙ, είναι το ΟΛΟΝ, το μέγα δώρο του ανθρώπου.
Το να διαφεντεύεις το δώρο αυτό, απαιτεί ΚΑΙ μόρφωση ΚΑΙ γενικότερη παιδεία: Το πρότυπο του βαθυστόχαστου επαΐοντος, του επαΐοντος με ευαισθησίες, και όχι του ρηχού δοκησίσοφου.

Η παιδεία αυτή, θα προσφέρει στους νέους συναδέλφους, την τόσο αναγκαία, προσήκουσα σεμνότητα, και θα τους μυήσει στο ιατρικό λειτούργημα. Το λειτούργημα, που απαιτεί, οι νέοι συνάδελφοι πρώτον να ενστερνιστούν το αξίωμα ότι στην ιατρική, το αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα του να υπάρχεις, συνυπάρχεις και να είσαι υγιής, είναι πιο σημαντικό, από την αγερωχία του βαρβαρικού πρωτογονισμού, του να κατέχεις και να κυριαρχείς. Και δεύτερον να παιδευτούν ότι είναι επιταγή απαρέγκλιτη η παραγγελία του Ιπποκράτη και το ανθρωπιστικό κήρυγμα του ´Οσλερ: Η φροντίδα του ΟΛΟΥ ανθρώπου.

Προσμένοντας το αύριο

Είναι ευτύχημα ότι έχουμε ήδη πολλά ελπιδοφόρα μηνύματα.! Έχει αρχίσει η αντίστροφη πορεία!! Οι πνευματικοί ηγέτες, εκεί που κυρίως γεννιέται η γνώση, αντέδρασαν και ανέλαβαν, με ειδικά προγράμματα, να σύρουν το άροτρο των αξιών. Eίναι δε νομοτελειακή συνθήκη, όταν υπάρχει θέληση να διορθωθεί το σφάλμα, το σφάλμα αυτό, δεν οδηγεί σε ιστορικό λάθος.

Το γε νυν έχον, Το τριώνυμο αυτό -ερευνα ,εκπαίδευση, παιδεία- πρέπει να γίνει το πιστεύω συνεργασίας, των λειτουργών της υγείας και της πολιτείας. Μέσα από τέτοια εποικοδομητική συνύπαρξη, οριοθετούνται οι άγραφοι νόμοι, τα δικαιώματα, και οι υποχρεώσεις του γιατρού- λειτουργού, με Συνεργάτη και όχι Δεσπότη την τεχνολογία. Θεσπίζονται οι αρχές και κανόνες του ιατρικού λειτουργήματος, όπου η θέση της υψηλής τεχνολογίας, ορίζεται κατά τη ρήση του Αισχύλου στις Ευμενίδες: “Μήτε Άναρχον, Μήτε Δεσποτούμενον”.

Σ΄ αυτή την κοινωνία αρχών, ο υποψήφιος γιατρός, επιλέγει την ιατρική επιστήμη και το ιατρικό λειτούργημα, γιατί είναι έτοιμος, έχει τη κλίση, να ενστερνιστεί αυτές τις προδιαγραφές. Και τότε η σύζευξη της υψηλής τεχνολογίας, με το ιατρικό λειτούργημα, ως πανανθρώπινη αξία, δεν θα είναι ερωτητέον ή ευκταίον, αλλά θα είναι νομοτέλεια, φυσική αναγκαιότητα, συμβόλαιο ζωής, στάση ζωής.

Αυτά είναι τα σημεία που καταλήξαμε, σε αυτή την ελπιδοφόρα και ανανεωτική για μένα συναναστροφή, με τους νέους αυτούς συναδέλφους. Τους ενσαρκωτές του οράματος της δημιουργίας. Σε όποιο μετερίζι και αν βρίσκονται:

Είτε στη γη και το νησί τους, Είτε στα πέρατα της γης.
Είναι οι πολίτες, που χτίζουν, ξαναχτίζουν και θα χτίζουν τον κόσμο μας.”

Σημείωση σύνταξης:

Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Χαράλαμπο Ρούσσο για την παραχώρηση του κειμένου της ομιλίας του.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
[adrotate banner=”24″]