GISA: Η ελληνική συμμαχία για την προστασία των λιβαδιών Ποσειδωνίας

Σε μια σημαντική στιγμή για το θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον της Ελλάδας, ανακοινώθηκε πρόσφατα στην Αθήνα η η επίσημη έναρξη του προγράμματος Ελληνική Συμμαχία για τα Θαλάσσια Λιβάδια – Greek Islands Seagrass Alliance (GISA).

Η Συμμαχία αποτελεί ένα πρωτοποριακό, πενταετές πρόγραμμα (2025-2030) και έναν κεντρικό κόμβο συνεργασίας που φιλοδοξεί να ενώσει νησιωτικές και παράκτιες κοινότητες με επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση και επιχειρήσεις για την προστασία ενός από τους πιο πολύτιμους θησαυρούς της Ελλάδας: τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) αλλά και όλα τα πολύτιμα θαλάσσια φυτά που απαντώνται στην ελληνική παράκτια ζώνη.

Το πρόγραμμα σχεδίασε και συντονίζει το Cyclades Preservation Fund (CPF) σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) καθώς και με τους Ionian Environment Foundation(IEF), Argosaronic Environment Foundation (AEF) και Aenaos Thalassa. Το GISA χρηματοδοτείται από το Αμερικανικό Ίδρυμα Seacology.

Διαφήμιση

“Η συνεργασία είναι η μόνη οδός για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας. Το GISA γεννήθηκε από αυτήν την πεποίθηση: ότι ενώνοντας την επιστημονική γνώση με την τοπική γνώση και δράση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό κίνημα που θα κάνει πραγματική διαφορά. Δεν είμαστε απλά μια συμμαχία, αλλά μια κοινότητα ενεργών πολιτών και οργανισμών που αναλαμβάνει δράση για το μέλλον της θάλασσας και των ακτών μας, που με τη σειρά τους  επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και φυσικά την τοπική οικονομία στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά της χώρας μας“, δήλωσε ο Δρ Ιωάννης Κεραμιδάς, Συντονιστής του έργου εκ μέρους του Cyclades Preservation Fund (CPF).

“Η Ποσειδωνία δεν είναι μόνο ένας σημαντικός δείκτης της υγείας της θάλασσας, αλλά και ένας κρίσιμος σύμμαχος στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Η προστασία της είναι παγκόσμια προτεραιότητα. Είμαστε ενθουσιασμένοι που υποστηρίζουμε αυτή τη μοναδική, πανελλαδική πρωτοβουλία, η οποία δίνει φωνή στους αφανείς ήρωες του βυθού και κινητοποιεί τις τοπικές κοινωνίες της πανέμορφης αυτής χώρας να γίνουν ενεργοί φύλακες της δικής τους φυσικής κληρονομιάς”, είπε ο Duane Silverstein, Εκτελεστικός Διευθυντής του Seacology Foundation.

Διαφήμιση

Το πρόγραμμα GISA αντιπροσωπεύει την πρώτη συντονισμένη πανελλαδική προσπάθεια που εστιάζει στις τοπικές κοινότητες και επικεντρώνεται στην ενεργή συμμετοχή, εκπαίδευση και κινητοποίηση τοπικών νησιωτικών και παράκτιων κοινωνιών, με στόχο τη διαφύλαξη όλων των θαλάσσιων φυτών υψηλής αξίας, συμπεριλαμβανομένων των λιβαδιών Ποσειδωνίας που συναντώνται σε ελληνικές θάλασσες και ακτές.

Παρότι υπάρχουν ορισμένοι ρυθμιστικοί μηχανισμοί για την προστασία της Ποσειδωνίας, η τοπική εφαρμογή τους είναι συχνά ασυνεπής, ενώ δεν υπάρχει ακόμη εθνικό πλαίσιο για τη ρύθμιση της αγκυροβολίας σε περιοχές ενδιαφέροντος. Στόχος του έργου είναι να κάνει ορατή την αξία και ανάγκη προστασίας τους, να δημιουργήσει συνέργειες με υπάρχουσες πρωτοβουλίες που κινούνται σε παρόμοια κατεύθυνση στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και να δημιουργήσει ένα κύμα από τοπικούς ήρωες, οργανισμούς, θεσμικούς φορείς, επιστήμονες, επιχειρήσεις και πολίτες και μια από τις μεγαλύτερες συλλογικές πρωτοβουλίες για τη θάλασσα και τις ακτές σε πανελλαδικό επίπεδο, με έμφαση στα ελληνικά νησιά.

Τα μηνύματα και οι δράσεις του προγράμματος αναμένεται να φτάσουν σε όλα τα ελληνικά νησιά και τις παράκτιες περιοχές της χώρας. Δράσεις στο πεδίο έχουν προγραμματιστεί σε τουλάχιστον 20 νησιά και παράκτιες περιοχές ανά την επικράτεια.

Ποσειδωνία: Ένας υπερ-ήρωας σε θάλασσες και ακτές
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας στις θάλασσες και οι θημώνες τους που συναντώνται στις ακτές (σωροί από ξεραμένα φύλλα και ριζώματα που συσσωρεύονται στις παραλίες) αποτελούν σημαντικούς δείκτες της υγείας του οικοσυστήματος, ενώ η υποβάθμιση, καταστροφή ή και απομάκρυνση της Ποσειδωνίας επιφέρει ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον.

Η πλειονότητα των κατοίκων και των επισκεπτών της Ελλάδας, αλλά και σε μεγάλο βαθμό φορείς της κεντρικής και τοπικής διοίκησης, αγνοούν τη σημασία διατήρησης της Ποσειδωνίας. Ως υποθαλάσσιο φυτό, περνά συχνά απαρατήρητο, ενώ η άγνοια ως προς τη φύση και τη σημασία των θημώνων Ποσειδωνίας που αντιμετωπίζονται ως ενοχλητικά φύκια στις παραλίες, έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνσή τους, και μάλιστα με ακατάλληλους τρόπους, εφόσον λανθασμένα υπάρχει η εντύπωση πως πρόκειται για κοινά απορρίμματα.

Ως ένα μοναδικό θαλάσσιο ενδημικό φυτό της Μεσογείου, η Ποσειδωνία αποτελεί τον πνεύμονα των θαλασσών μας αλλά και με την μορφή των μαραμένων φύλλων της, θεωρείται βασικό “δομικό υλικό” για την προστασία των ακτών και παραλιών μας. Αναπτύσσεται σε ρηχά νερά (μέχρι 40 μ. βάθος) και προσφέρει πολλαπλά, ζωτικής σημασίας οφέλη, ανάμεσα στα οποία:

• Δέσμευση άνθρακα: Τα υγιή λιβάδια Ποσειδωνίας μπορούν να απορροφήσουν και να αποθηκεύσουν κατά μέσο όρο 15 φορές περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου ανά τετραγωνικό μέτρο από οποιοδήποτε χερσαίο δάσος, αποτελώντας το μυστικό όπλο της Μεσογείου απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
• Καταφύγιο βιοποικιλότητας: Φιλοξενούν και λειτουργούν ως καταφύγια για το 25% των μεσογειακών θαλάσσιων ειδών, από μικροσκοπικά ψαράκια μέχρι θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta) και μεσογειακές φώκιες (Monachus monachus).
• Βελτίωση ποιότητας νερού: Παράγουν σημαντικό μέρος του οξυγόνου που αναπνέουμε, κρατώντας τα νερά μας πεντακάθαρα, καθώς φιλτράρουν πολλούς ρύπους.
• Φυσικοί προστάτες των ακτών: Οι ρίζες τους σταθεροποιούν τον βυθό και οι θημώνες (banquettes) -οι στοίβες από ξεραμένα φύλλα που συσσωρεύονται στις ακτές- προστατεύουν τις παραλίες από τη διάβρωση και τα κύματα, λειτουργώντας ως φυσικά τείχη. Η απομάκρυνσή τους απειλεί το υγιές οικοσύστημα της ακτής γιατί είναι σαν να γκρεμίζεται ένα φυσικό θαλάσσιο τείχος προστασίας.

Δυστυχώς, ο ζωτικός ρόλος της Ποσειδωνίας παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος και υποτιμημένος. Οι μεγαλύτερες απειλές περιλαμβάνουν την άγνοια του κοινού, την ανεξέλεγκτη αγκυροβολία (μια μόνο άγκυρα μπορεί να καταστρέψει δεκαετίες ανάπτυξης, αφού τα φυτά αυτά αναπληρώνονται μόλις 1-6 εκατοστά τον χρόνο), την κλιματική αλλαγή (αύξηση θερμοκρασίας και οξύτητας των ωκεανών), τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (παράνομη αλιεία, παράκτια έργα, ρύπανση και απομάκρυνσή των ξεραμένων φυτών από τις ακτές με λανθασμένες παρεμβάσεις από πλευράς της τοπικής αυτοδιοίκησης) και την αδυναμία της νομοθεσίας (έλλειψη ειδικής εθνικής νομοθεσίας για την αγκυροβολία). Το GISA φιλοδοξεί να κάνει το αόρατο ορατό και να ενώσει μεμονωμένες πρωτοβουλίες σε μια κοινή φωνή.

Διαφήμιση

GISA: Κόμβος για τα νησιά
Το πρόγραμμα GISA αποτελεί συνέχεια και επέκταση της εκστρατείας Cyclades Posidonia Alert, μιας πρωτοβουλίας του Cyclades Preservation Fund (CPF) και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνων (ΕΛΚΕΘΕ). Στόχος του έργου να φτάσει μέσω εργαλείων επικοινωνίας σε όλα τα ελληνικά νησιά, με επιτόπιες δράσεις σε τουλάχιστον 20 από αυτά. Βασικοί πυλώνες του έργου:

• Εκστρατείες ευαισθητοποίησης: Μέσω ψηφιακών και παραδοσιακών μέσων, καθώς και επιτόπιων δράσεων
• Εκπαιδευτικά προγράμματα: Για σχολεία και επαγγελματίες της θάλασσας και των ακτών
• Ενεργή συμμετοχή: Με χρήση μεθοδολογίας Citizen Science
• Νησιά-φάροι: Πιλοτικές περιοχές που θα λειτουργήσουν ως “νησιά-φάροι”
• Seagrass forum: Ανοιχτός δίαυλος με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για χαρτογράφηση δράσεων, αναγκών και “παικτών”