Του Μιχάλη Φυτίκα*
Όπως είναι γνωστό, η γεωθερμική ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη και καθαρή πηγή ενέργειας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλούς τομείς και ανάλογα με το είδος της, τη θερμοκρασία της και τις τοπικές συνθήκες.
Τα τελευταία χρόνια η λεγόμενη αβαθής γεωθερμία έχει ραγδαία ανάπτυξη στον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα. Η αβαθής γεωθερμία αφορά θερμοκρασίες στο νερό ή στο υπέδαφος μέχρι τους 25º C και είναι διαθέσιμη σχεδόν παντού και σε πολύ οικονομικά βάθη. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη της τεχνολογίας των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας νερού-νερού και η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση θέρμανσης αλλά και δροσισμού/κλιματισμού χώρων, σε συνδυασμό με τα πλεονεκτήματα της «πράσινης» ενέργειας στην προστασία του περιβάλλοντος, καθιστούν την αβαθή γεωθερμία πολύ ελκυστική ενεργειακή επιλογή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη Σαντορίνη αν ληφθούν υπόψη οι κλιματικές συνθήκες, οι οικονομικές δραστηριότητες και τα νέα ευνοϊκά γεωθερμικά στοιχεία που προέκυψαν μετά από την ειδική έρευνα που κάναμε πρόσφατα και τη σχετική μελέτη που παραδώσαμε στο Δήμο Θήρας.
Εκτός από την πλέον συνήθη χρήση της στη θέρμανση το χειμώνα και τον κλιματισμό σε μεγάλα διαστήματα του χρόνου διαφόρων τύπων κτηρίων, ξενοδοχειακών συγκροτημάτων κλπ., η αβαθής γεωθερμία θα μπορούσε να είναι πολλαπλά χρήσιμη και στην παραγωγική διαδικασία του κρασιού, η οποία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα στο νησί, προσφέροντας στην εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και στην περαιτέρω βελτίωση της ήδη καλής ποιότητας των ονομαστών οίνων της.
Η θερμοκρασία της ζύμωσης του κρασιού έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τον μεταβολισμό των λιπιδίων και εξ αυτού στα αρωματικά και γευστικά χαρακτηριστικά του και πρέπει να είναι σταθερή στους 13-14ºC. Σχετικά χαμηλή θερμοκρασία θέλουμε και κατά την μακρόχρονη παλαίωση-συντήρηση.
Δεν είναι τυχαίο που, εκτός από τις πραγματικά πάμπολλες και ποικίλες «άμεσες» χρήσεις της γεωθερμικής ενέργειας, έχουμε και αρκετά και πετυχημένα παραδείγματα εφαρμογών της σε πολλά οινοποιεία του κόσμου, ακόμα και σε ένα ελληνικό.
Η ιδανική θερμοκρασία ζύμωσης του κρασιού (13ºC) δεν επιτυγχάνεται τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο-Οκτώβριο χωρίς ψύξη και δροσισμό του χώρου. Η γλυκόλη της ψύξης για τη σταθεροποίηση φθάνει μέχρι και τους –6ºC και αυτό δεν γίνεται χωρίς σοβαρή κατανάλωση ενέργειας μέσω κατάλληλης ψυκτικής αντλίας. Η μακρά διαδικασία εμφιάλωσης και η ακόμη πιο μακροχρόνια διαδικασία διατήρησης-παλαίωσης του κρασιού σε μεγάλες αποθήκες απαιτεί κλιματιζόμενους όλο το χρόνο χώρους. Το ίδιο συμβαίνει για τους χώρους εργασίας των ανθρώπων του οινοποιείου, ακόμη και αυτών των γραφείων της μονάδας, καθώς και τους εκθεσιακούς χώρους (αν υπάρχουν).
Και μια άλλη ιδέα: η ζύμωση της μπύρας θέλει ζεστό νερό της τάξης των 40ºC και μια μονάδα μπύρας μπορεί να σταθεί επωφελώς δίπλα στην οινοποιία για εναλλακτική/διαδοχική χρήση της γεωθερμικής ενέργειας.
Η αβαθής γεωθερμία δίνει λύσεις σε όλες τις παραπάνω ενεργειακές ανάγκες, αρκεί να αποφασίσει κανείς να δημιουργήσει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για την απόληψη της ενέργειας, όπως εκσκαφές στον περιβάλλοντα χώρο, είτε μερικές ειδικές-γεωτρήσεις των 100 m σε πυκνό δίκτυο (κάθε 4 m), είτε κοινές γεωτρήσεις νερού, και στην προμήθεια-εγκατάσταση κατάλληλης αντλίας θερμότητας νερού-νερού, με απόδοση 1:5. Ο κλιματισμός και η θέρμανση με την αβαθή γεωθερμία εξοικονομεί τουλάχιστον το 50% της όλης δαπάνης που θα χρειαζόταν με χρήση καυσίμων ή άλλο τρόπο. Πρόσθετο όφελος είναι η βελτίωση της ποιότητας του τελικού οινικού προϊόντος, η μειωμένη φθορά και μεγαλύτερη διάρκεια των εγκαταστάσεων, κλπ. Επιπλέον η μονάδα γίνεται «πράσινη». Το επιπλέον κόστος για την ανάκτηση της γεωθερμίας αποσβένεται σε λίγα χρόνια. Ο χρόνος αυτός θα μπορούσε να γίνει μισός αν το όλο εγχείρημα ενταχθεί σε κάποιο από τα τρέχοντα κατάλληλα εθνικά-ευρωπαϊκά προγράμματα εξοικονόμησης, πρωτοτυπίας κλπ..
Την αβαθή γεωθερμία χρησιμοποιεί από το 2012 με 14 γεωτρήσεις των 100 m μια ελληνική οινοποιία, που κάνει εξοικονόμηση ενέργειας κατά 50-60% σε σχέση με αυτήν που κατανάλωνε πριν με τις προηγούμενες ενεργειακές εγκαταστάσεις. Στο Hunt Country των ΗΠΑ θερμαίνονται και κλιματίζονται και τα 4 κτίρια του οινοποιείου με 8 γεωτρήσεις των 120 m, καλύπτοντας όλες τις ενεργειακές του ανάγκες κατά τέσσερις φορές καλύτερα σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούσε προηγούμενα. Σε μια περιοχή του Καναδά, κάνουν χρήση νερού αβαθούς γεωθερμίας σε όλα τα έξη διαδοχικά ή συμπληρωματικά επίπεδα, εξοικονομώντας συνολικά ενέργεια μέχρι 80%. Σε μια μεγάλη μονάδα περίπου 7000 m² στο Grajero κοντά στο Logrono της Ισπανίας, με 40 γεωτρήσεις των 130 m εξοικονομούνται 102 τόνοι ισοδυνάμου πετρελαίου το χρόνο, ελέγχοντας τη ζύμωση και διατηρώντας σταθερή θερμοκρασία όλο το χρόνο σε όλες τις εγκαταστάσεις και κυρίως στους μεγάλους χώρους-αποθήκες παλαίωσης του κρασιού. Στη Γαλλία μια οινοποιία με 23 γεωτρήσεις των 100 m κλιματίζει και θερμαίνει συνολικούς χώρους 170.000 m³ και εξοικονομεί περίπου 30.000 ευρώ το χρόνο, κάνοντας απόσβεση των ενεργειακών εγκαταστάσεων σε 6 μόλις χρόνια.
Παραδείγματα με επιτυχή χρήση της αβαθούς γεωθερμίας στην οινοποιία έχουμε άφθονα, πολλές φορές με επεμβάσεις σε υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Γιατί λοιπόν να μη τα εφαρμόσουμε και στη Σαντορίνη, που έχει και επιπλέον γεωθερμικά πλεονεκτήματα;
* Μιχάλης Φυτίκας
Ομότιμος καθηγητής Γεωθερμίας Α.Π.Θ. και πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ)
