Η σημειολογία του περιβάλλοντος και της οικολογίας στην Αρχιτεκτονική του νέου Βιοκλιματικού στεγάστρου στο Ακρωτήρι Σαντορίνης

Από το Νίκο Φιντικάκη*
Το κείμενο είναι δημοσιευμένο στο  Santorini Guidebook (κόκκινος οδηγός) 2012

Στην ειδυλλιακή Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, ατενίζοντας το Αιγαίο πέλαγος, κωδικοποίησε ο Αριστοτέλης τη θεωρία για την αξία των τεσσάρων βασικών στοιχείων (αέρας, νερό, γη, φωτιά) και των τεσσάρων βασικών ποιοτήτων(θερμό, ψυχρό, υγρό, ξηρό). Σήμερα 2.500 χρόνια αργότερα, στην αρχή του 21ου αιώνα μ.Χ., τι άλλο παρά επίκληση στο σεβασμό του περιβάλλοντος μπορεί να γίνει, περιπλανώμενοι στο τοπίο της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας του μέλλοντος. Τι άλλο παρά το περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει τον κρίκο αναφοράς και σύνδεσης των πολιτισμικών αξιών του παρελθόντος με εκείνες του μέλλοντος.

Η υπεύθυνη προσέγγιση της φύσης και η χρήση του αειφόρου ενεργειακού δυναμικού αποτελούν σήμερα μία αναμφισβήτητη αναγκαιότητα που επηρεάζει σχεδόν κάθε σύγχρονη δραστηριότητα του ανθρώπου. Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής, είναι να βρει την ερμηνεία αυτής της εκτίμησης στον τομέα του σχεδιασμού και οργάνωσης του κτισμένου περιβάλλοντος. Νέα σχεδιαστικά πρότυπα πρέπει να αναπτυχθούν, καθώς αυξάνεται η γνώση για τον τρόπο αντιμετώπισης του ήλιου και του ανέμου ως πηγές φωτισμού, δροσισμού και θέρμανσης. Έτσι για να γίνει αποδεκτή από το ευρύ κοινό η ηλιακή και αιολική τεχνολογία, σαν μια νέα σύγχρονη και βιώσιμη αντίληψη στην κατασκευή, πρέπει πρώτα να υπάρξουν παραδείγματα ορατά και εφαρμοσμένες ιδέες.

Η περιβαλλοντική διαχείριση και η βιοκλιματική στέγαση του αρχαιολογικού χώρου στο Ακρωτήρι Σαντορίνης αποτελούν μια βραβευμένη πρότασή μου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω αρχών σχεδιασμού.

Το νέο βιοκλιματικό στέγαστρο έχει ως βασική ιδέα και στόχο να αναβιώσει και πάλι το κλίμα της Σαντορίνης στον Προϊστορικό οικισμό που ήταν θαμμένος για 3500 χρόνια.

Δώδεκα στρέμματα θηραϊκής γης καλύπτουν, προστατεύουν και φέρνουν ξανά τον ήλιο και τον αέρα στα σπίτια του οικισμού διατηρώντας παράλληλα το εξωτερικό τοπίο ως εδαφική συνέχεια.

Τα ειδικά διαμορφωμένα ανοίγματα βορρά και νότου της οροφής, που διατάσσονται σε τοξοειδή τμήματα, εξασφαλίζουν τη διαμπερή κίνηση του αέρα τις νυχτερινές ώρες για το φυσικό δροσισμό και επιτρέπουν την είσοδο του ήλιου για το φυσικό φωτισμό.

Ο ήλιος φωτίζει έτσι ομοιόμορφα τον αρχαιολογικό χώρο και παρέχει την χαμένη αίσθηση της ανατολής και της δύσης του ήλιου στη θαμμένη πολιτεία. Ο αέρας διαπερνάει, δροσίζει και ανανεώνει το συνολικό στεγασμένο αρχαιολογικό χώρο τις βραδινές ώρες, όταν η εξωτερική θερμοκρασία μειώνεται αρκετούς βαθμούς σε σχέση με τις ζεστές μεσημεριανές ώρες.

Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική του στεγάστρου εξασφαλίζει μηδενική ενεργειακή κατανάλωση και το καθιστά μοναδικό έργο εξοικονόμησης ενέργειας, σε τόσο μεγάλη έκταση, παγκοσμίως.

Η κίνηση των επισκεπτών γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένες διαδρομές που διακλαδίζονται και ακολουθούν κατά κανόνα τους άξονες των αρχαίων δρόμων.

Στις διαδρομές ενσωματώνονται οι στάσεις ξενάγησης και οι θεματικές εκθέσεις, που οργανώνει ο καθηγητής κ. Χρ. Ντούμας για να αναδείξει τους τρόπους ζωής των κατοίκων εκείνης της εποχής. Επίσης, έχει προβλεφθεί η κυκλοφορία των Α.Μ.Ε.Α. σε όλες τις διαδρομές επίσκεψης του Αρχαιολογικού χώρου.

Η συνολική έκταση που αναμορφώθηκε είναι 100 στρέμματα περίπου και περιλαμβάνει νέα φυλάκια εισόδου και εποπτείας, ιατρείο, χώρο ξεναγών, κυλικείο, W.C. επισκεπτών, δεξαμενές πυρόσβεσης, βιολογικό καθαρισμό, ειδικές αποθήκες φύλαξης και συντήρησης των αρχαιολογικών ευρημάτων, χώρο ειδικών παρουσιάσεων και μεγάλη δεξαμενή ύδρευσης που συλλέγει το νερό της βροχής από την οροφή του στεγάστρου εξασφαλίζοντας απόλυτη αυτοτέλεια.

Ο Αριστοτέλης στη θεωρία του για τον «κόσμο» αναφέρει ότι διακατέχεται από την επίδραση μιας φύσης που οργανώνει τα πάντα με τον πιο σωστό και τον πιο σκόπιμο τρόπο. Αυτός ο κόσμος ο ίδιος, με τα φυτά, τα ζώα και φυσικά τους ανθρώπους είναι αντάξιο αντικείμενο της θεωρίας του, δια της οποίας το περιβάλλον είναι εκείνο, που καθορίζει την Αρχιτεκτονική.

* Ο Νίκος Φιντικάκης είναι Αρχιτέκτων, Μέλος του Συμβουλίου και Διευθυντής του προγράμματος “Αρχιτεκτονική και Ήπιες Μορφές Ενέργειας” της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (U.I.A.)