Νόσος Alzheimer: η πιο σύγχρονη μορφή άνοιας

 Του κ. Γεώργιου Νάση*

Η νόσος Alzheimer είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας και ευθύνεται για το 50-60% όλων των περιπτώσεων άνοιας. Αν και έχει περιγραφεί σε κάθε περίοδο της ενηλίκου ζωής, εν τούτοις η πλειονότητα των ασθενών είναι στην έκτη δεκαετία ή και περισσότερο. Είναι μια από τις συχνότερες νόσους έκπτωσης των ανωτέρων πνευματικών λειτουργιών, αποτελώντας το 20% όλων των ασθενών που νοσηλεύονται σε ψυχιατρικές κλινικές. Η συχνότητα της νόσου είναι κάτω από 1% για τα άτομα ηλικίας 60-64 ετών, αλλά παρουσιάζει μια εκθετική αύξηση με την ηλικία, έτσι ώστε σε πληθυσμούς 85 ετών και άνω να φτάνει το 24 με 35% στο Δυτικό κόσμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η νόσος διπλασιάζει τη συχνότητά της κάθε 5 χρόνια μετά τα 60 με αποτέλεσμα ανά 100.000 πληθυσμού να αγγίζει τα 300 περιστατικά στις ηλικίες 60 έως 69, τα 3.200 μεταξύ 70 και 79 και τα 10.800 πάνω από την ηλικία των 80 ετών. Η επιβίωση των ασθενών με τη νόσο Αlzheimer μειώνεται στο ήμισυ και οι περισσότεροι θάνατοι τελικά συμβαίνουν από αναπνευστικά και καρδιοαγγειακά αίτια. Στον αναπτυγμένο κόσμο αποτελεί πια ένα μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας, αφού υπολογίζεται ότι σε πραγματικούς αριθμούς το 2001 πάνω από 24 εκατομμύρια άτομα υπέφεραν από τη νόσο, ενώ αναμένεται διπλασιασμός του αριθμού των ασθενών τα επόμενα 20 χρόνια, φτάνοντας τα 81 εκατομμύρια το 2040 εξαιτίας και της αναμενόμενης αύξησης του προσδόκιμου ζωής.

Όταν ένας άνθρωπος απωλέσει τα χαρακτηριστικά που ελέγχουν τη συμπεριφορά και αποτυγχάνει να επεξεργαστεί επαρκώς τις εισερχόμενες πληροφορίες τότε η αιτία είναι μια ανεπάρκεια της εγκεφαλικής λειτουργίας. Η εγκεφαλική ανεπάρκεια δημιουργεί στο άτομο μια απόκλιση από τον καθορισμένο χαρακτήρα του, την προσωπικότητά του, το παρουσιαστικό του και τη νοημοσύνη του. Η εγκεφαλική ανεπάρκεια μπορεί να δημιουργήσει διαταραχές της σκέψης και της διάθεσης, της μνήμης και της νοητικής αντίληψης ξεχωριστά ή σε συνδυασμό.

Ως άνοια ορίζεται η παθολογική κατάσταση της προοδευτικής έκπτωσης των -προηγουμένως φυσιολογικών- νοητικών λειτουργιών που εκδηλώνονται ως διαταραχή της μνήμης σε συνδυασμό με ένα από τα παρακάτω: αφασία (γραφή, ανάγνωση, κατανόηση, κατονομασία αντικειμένων), απραξία (κινήσεις σε εντολή ή μίμηση), αγνωσία (αναγνώριση οικείων αντικειμένων), διαταραχή επιτελικών λειτουργιών (προγραμματισμός, οργάνωση, αφηρημένη σκέψη, προσοχή). Επίσης πρέπει να συνυπάρχουν έκπτωση από προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητας, διαταραχή της επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής ενώ θα πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκεται με επάρκεια η άνοια από καταστάσεις όπως η οξεία διανοητική σύγχυση, η ψευδοάνοια, το φυσιολογικό γήρας και η ήπια γνωστική διαταραχή. Έτσι η κλινική πορεία των ασθενών αυτών, περιλαμβάνει τις περισσότερες φορές, διαταραχή των σχέσεων μεταξύ των συζύγων ή στο επίπεδο της εκτέλεσης σύνθετων εργασιών, κάτι που αρχικά μπορεί να χαρακτηρισθούν ως ακαθόριστα παθολογικά ή συναισθηματικά ενοχλήματα. Στην πορεία βέβαια η εγκεφαλική ανεπάρκεια επιδεινώνεται, οπότε ο ασθενής αποτυγχάνει στην οικία του, στην εργασία του και στις κοινωνικές του σχέσεις, καθιστώντας την πηγή του προβλήματος εμφανή.

Κομβικό ρόλο στη διάγνωση της νόσου παίζει η νευροψυχολογική εξέταση του ασθενούς. Στην προκαταρκτική αξιολόγηση η κλίμακα Mini Mental State σε συνδυασμό με δοκιμασίες των εκτελεστικών λειτουργιών, όπως ο σχεδιασμός ρολογιού (οπτικοχωρική ικανότητα) και η κλινική εξέταση της λειτουργίας του μετωπιαίου λοβού, μπορούν να προσδιορίσουν την έκταση του γνωσιακού ελλείμματος και να συμβάλλουν στη διαφορική διάγνωση. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η εισαγωγή υψηλής τεχνολογίας απεικονιστικών τεχνικών (αξονική και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου) ήταν καθοριστικής σημασίας, τόσο στην διερεύνηση της έκτασης, του τύπου και της κατανομής της ατροφίας του εγκεφάλου και πιθανών αγγειακών βλαβών, όσο και στον αποκλεισμό άλλων πιθανών αίτιων άνοιας όπως είναι το υποσκληρίδιο αιμάτωμα, οι όγκοι ή ο υδροκέφαλος.

Όσον αφορά σε παράγοντες κινδύνου, πέρα βέβαια από την ηλικία, μελέτες δείχνουν ότι παράγοντες που σχετίζονται με αγγειακή νόσο όπως υπερχοληστεριναιμία, υπέρταση, αθηροσκλήρυνση, στεφανιαία νόσος, παχυσαρκία, κάπνισμα και σακχαρώδης διαβήτης φαίνεται -αν και δεν έχει τεκμηριωθεί- ότι γενικά αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, ενώ από την άλλη πλευρά η αυξημένη διαιτητική πρόσληψη βιταμινών που σχετίζονται με ομοκυστεΐνη (Β12 και φυλλικό), αντιόξινων όπως βιταμίνες C και E, ακόρεστων λιπαρών οξέων και επίσης η λήψη μικρών ποσοτήτων αλκοόλ ιδίως κρασιού, θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο για νόσο Alzheimer, αν και εδώ μένει να τεκμηριωθούν τα παραπάνω με περαιτέρω μελέτες.

Όσον αφορά στη θεραπευτική αντιμετώπιση, ενθαρρυντικά αποτελέσματα έχουν προκύψει από τη χρήση των αναστολέων χολινεστεράσης. Η Δονεπεζίλη, η Ριβαστιγμίνη και η Γκαλανταμίνη εκλεκτικοί, μη ανταγωνιστικοί αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης είναι καλά ανεκτές και ασφαλείς. Σε προχωρημένες περιπτώσεις η ουσία Μεμαντίνη έχει επιδείξει πολύ καλά αποτελέσματα. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα οι υπάρχουσες εγκεκριμμένες φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στις αγωγές των ασθενών βοηθούν στη σταθεροποίηση της κλινικής τους εικόνας και στην καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου, πολλές φορές ακόμη και για αρκετά έτη, χωρίς όμως στο τέλος να αποτρέπουν την επιδείνωση των συμπτωμάτων και την καταληκτική πορεία της νόσου. Στην περίπτωση κατά την οποία τα χολινεργικά φάρμακα δεν ελέγχουν συμπτώματα όπως η διέγερση και οι συμπεριφορικές διαταραχές, τα άτυπα αντιψυχωσικά όπως η Ρισπεριδόνη, η Ολανζαπίνη και η Κουετιαπίνη μπορούν να φανούν χρήσιμα. Όσον αφορά την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές συνιστάται η χορήγηση εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) με κυριότερους εκπροσώπους την Σιταλοπράμη και την Σερτραλίνη.

* Ο  κ. Γεώργιος Δ. Νάσης,  είναι Νευρολόγος και Επιστημονικός Συνεργάτης του Ιδιωτικού Πολυϊατρείου Σαντορίνης

 ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
[adrotate banner=”19″]