Θέματα υγείας: Οι εξελίξεις για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Σε συνεργασία με τον Θηραίο Μαιευτήρα – Χειρουργό – Γυναικολόγο, Διδάκτορα της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κο Ιωάννη Αργυρό, το Atlantea εγκαινιάζει μια νέα σειρά μηνιαίων θεμάτων που ενδιαφέρουν κάθε γυναίκα και όχι μόνο. Γραμμένα σε απλή και κατανοητή γλώσσα, θεωρούμε ότι θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον σας. Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες του Atlantea μπορούν να συμμετέχουν στο τέλος του άρθρου με σχόλια, παρατηρήσεις ή και υποδείξεις και ο γιατρός θα απαντά με διευκρινήσεις ή όπου χρειάζεται επίλυση τυχόν αποριών και προβλημάτων.

Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Π. Αργυρός*

Μεγάλος προβληματισμός επικρατεί τον τελευταίο καιρό στο ευρύ κοινό και ιδιαίτερα στις γυναίκες, καθώς έχει αποδειχθεί ότι ο ιός των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV) είναι η κύρια γενεσιουργός αιτία για την ανάπτυξη καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας. Ο προβληματισμός αφορά κυρίως στο κατά πόσον μπορεί να υπάρξει  πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και ως εκ τούτου αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση.

Με το εμβόλιο κατά του ιού HPV, το μοναδικό μέχρι στιγμής αντικαρκινικό εμβόλιο, μπορούμε να κάνουμε πρωτογενή πρόληψη εμφάνισης και έτσι να μειώσουμε ή και να εξαφανίσουμε αυτόν τον καρκίνο. Υπάρχουν ερωτήματα που αφορούν στις ενδείξεις, στην αποτελεσματικότητα και κυρίως αν το εμβόλιο έχει παρενέργειες. Στο κείμενο που ακολουθεί επιχειρείται συνοπτικά και με απλό τρόπο, να συμπυκνώσουμε όλα όσα πρέπει ο απλός άνθρωπος να γνωρίζει και να απαντήσουμε σε όσες πιθανές απορίες και συγχύσεις έχουν δημιουργηθεί.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος, που εμφανίζεται στη γυναίκα, με πρώτον τον καρκίνο του μαστού. Ο τράχηλος είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας, εκείνο δηλαδή το τμήμα της που προεξέχει μέσα στον κόλπο. Αυτός ο καρκίνος εμφανίζεται πιο συχνά στις μικρότερες ηλικίες, σε αντίθεση με τον καρκίνο του σώματος της μήτρας (ενδομητρίου), που είναι συχνότερος στις μεγαλύτερες γυναίκες.

Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, εμφανίζονται 500.000 νέα περιστατικά και στην Ευρώπη περίπου 35.000. Από αυτές τις γυναίκες, που θα νοσήσουν, τουλάχιστον οι μισές προβλέπεται ότι θα καταλήξουν. Με άλλα λόγια, 40 Eυρωπαίες γυναίκες, πεθαίνουν κάθε μέρα από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Στη χώρα μας, με στατιστικά δεδομένα από το 2007 και μετά, έχουμε 600 νέα περιστατικά και 250 θανάτους τον χρόνο. Το περίεργο δε είναι ότι δεν υπήρξε μείωση των περιπτώσεων τα τελευταία χρόνια, παρά τις σημαντικές προόδους και τις οργανωμένες προσπάθειες που έχουν γίνει, τόσο από κρατικούς όσο και μη κρατικούς φορείς σε προληπτικό, διαγνωστικό και θεραπευτικό επίπεδο.

Η μέχρι σήμερα αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και όλων των άλλων καρκίνων, στόχευε στην όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου, ώστε να είναι αποτελεσματική η χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου με την αφαίρεση όλου του καρκινικού όγκου, εν προκειμένω της μήτρας και των παρακειμένων ιστών και οργάνων (ολική ή ριζική υστερεκτομή).

Ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης, δηλαδή η δράση μετά την έγκαιρη διάγνωση, πάντως αφού έχει ήδη εμφανισθεί ο καρκίνος, ονομάζεται δευτερογενής πρόληψη. Ευνόητο είναι ότι όσο πιο γρήγορα γίνει διάγνωση τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα της θεραπείας.

Ακόμη και σήμερα δεν γνωρίζουμε επακριβώς την αιτιολογία του καρκίνου γενικώς. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται πως στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ο αιτιολογικός παράγοντας σχετίζεται με τον ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV) και τούτο διότι στο 99,7% των περιπτώσεων μέσα στον καρκίνο ανιχνεύεται ο ιός HPV, κάτι που ήταν γνωστό ήδη από το 1975.

Ο ιός HPV εμφανίζεται σε 200 διαφορετικούς τύπους, χωρίς να είναι και οι 200 καρκινογόνοι. Οι τύποι 16 και 18 ανευρίσκονται στο 73% των περιπτώσεων και ενοχοποιούνται για τα επίπεδα κονδυλώματα και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι τύποι 6 και 11 ενοχοποιούνται για τα οξυτενή κονδυλώματα (σπυράκια ή στην αργκό γλώσσα καργιόλια) των έξω γεννητικών οργάνων. Η μόλυνση του ανθρώπινου οργανισμού με τον HPV γίνεται συνήθως με τη σεξουαλική επαφή, χωρίς να αποκλείονται και άλλοι τρόποι.

Η λοίμωξη στις περισσότερες περιπτώσεις (90%) αυτοϊάται μέσα στον πρώτο χρόνο. Από εκεί και πέρα συνήθως εξελίσσεται σε χαμηλού ή ελαφρού βαθμού δυσπλασία των κυττάρων του τραχήλου (CIN I), μετρίου βαθμού (CIN II) και υψηλού βαθμού δυσπλασία (CIN III) ή περιορισμένο καρκίνο (in situ), για να καταλήξει στο διηθητικό πια καρκίνο.

Η εξέλιξη αυτή γίνεται σιγά σιγά σε ένα εύρος 2 έως 5 χρόνων ανά στάδιο, και γι΄αυτό θεωρούμε ότι στις μέρες μας είναι δυνατή η πρόληψη ή τουλάχιστον η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Αρκεί μία απλή ετήσια επίσκεψη στο γυναικολόγο και η τακτική εξέταση κατά Παπανικολάου (Test PAP).

Πριν το 1950, δεν υπήρχε τρόπος ανίχνευσης των προκαρκινικών σταδίων (δυσπλασιών). Η διάγνωση γινόταν συνήθως αφότου ο καρκίνος είχε προχωρήσει και η γυναίκα εμφάνιζε πόνους, αιμορραγίες, πυρετό και άλλα συμπτώματα καρκίνου και όταν πια οι δυνατότητες αντιμετώπισης ήταν περιορισμένες. Αυτό οδηγούσε σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα.

Μέχρι που το 1950 ο μεγάλος Έλληνας γιατρός και ερευνητής από την Κύμη Ευβοίας, Νικόλαος Παπανικολάου, μετά από έρευνες, παρουσίασε στην Αμερική τη δυνατότητα έγκαιρης κυτταρολογικής ανίχνευσης του καρκίνου, με την παγκοσμίως πια γνωστή με το όνομά του εξέταση, το test PAP.

Ο μαζικός πληθυσμιακός έλεγχος με το test PAP, δηλαδή η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, όταν τα κύτταρα του τραχήλου βρίσκονται ακόμα σε προκαρκινικό στάδιο (δευτερογενής πρόληψη), δίνει τη δυνατότητα έγκαιρης και αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης και σωτηρίας της γυναίκας.

Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες αδιαφορούν ή δυστροπούν και δεν εξετάζονται τακτικά. Δυστυχώς, στις μέρες μας μόνο το 15-20% των Ελληνίδων κάνει τακτικό test PAP. Χωρίς τη δικαιολογία της ελλιπούς ή μη ενημέρωσης, αμελούν να υποβληθούν στον ετήσιο ανώδυνο και απλό έλεγχο και να προσφέρουν στον εαυτό τους το πολυτιμότερο αγαθό, την καλή του υγεία. Το 60% των περιστατικών καρκίνου εμφανίζεται στο ποσοστό των γυναικών που δε συμμετέχουν στα προγράμματα προληπτικού ελέγχου.

Αυτό το κενό της δευτεροπαθούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, όχι πια αφότου έχει ξεκινήσει η διαδικασία καρκινογένεσης αλλά πριν ακόμα κάνει την εμφάνισή της, έρχεται να καλύψει ο προληπτικός εμβολιασμός κατά της λοίμωξης HPV, του πρώτου επισήμως σοβαρού εμβολίου κατά του καρκίνου.

Με την ανακάλυψη του εμβολίου στοχεύουμε πλέον στην πρωτογενή πρόληψη, τη δυνατότητα δηλαδή του οργανισμού, μετά τον εμβολιασμό, να παράγει ο ίδιος ουσίες (αντισώματα) κατά του νοσογόνου – καρκινογόνου παράγοντα και η γυναίκα να μην προσβάλλεται πλέον από τον καρκίνο.

Ιστορικά είναι γνωστό ότι οι εμβολιασμοί κατά λοιμωδών νόσων, από τότε που εφαρμόστηκαν, εξαφάνισαν ή μείωσαν δραστικά τα κρούσματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παραλυτική πολιομυελίτιδα, με περισσότερα από 18.000 περιστατικά στις ΗΠΑ το 1954, στις μέρες μας και μετά τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού στην παιδική ηλικία (Sabin) έχει εξαφανισθεί. Η διφθερίτιδα, που το 1900 οδηγούσε στο θάνατο περισσότερα άτομα από τον καρκίνο, σήμερα σχεδόν δεν υπάρχει.

Το εμβόλιο κατά του ιού HPV, του θεωρούμενου δηλαδή αιτίου για την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, παρασκευάσθηκε το 2006. Κυκλοφορεί σε δύο μορφές, ως 4δύναμο (τύποι  6, 11, 16, 18) και ως 9δύναμο. Στο τετραδύναμο δηλαδή έχουν προστεθεί και άλλοι τύποι (31, 33, 45, 52, 58).

Μετά τον εμβολιασμό ο οργανισμός της γυναίκας προστατεύεται δημιουργώντας πρωτογενώς αντισώματα, τα οποία εμποδίζουν την ανάπτυξη του ιού HPV, όταν εκτεθεί σε αυτόν. Μέχρι στιγμής η προστασία που προσφέρει το εμβόλιο φτάνει περίπου στο 70-80%, αφού, όπως προαναφέρθηκε, οι τύποι του ιού που περιέχει ευθύνονται για το ποσοστό αυτό των περιπτώσεων.

Ο εμβολιασμός γίνεται σε δύο ή τρεις δόσεις ανάλογα με την ηλικία. Δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές παρενέργειες, μολονότι παγκοσμίως οι δόσεις που έχουν γίνει ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια.

Στις περισσότερες χώρες, όπως και τη δική μας, το εμβόλιο έχει μπει στο πρόγραμμα του εθνικού εμβολιασμού και χορηγείται δωρεάν από τα ασφαλιστικά ταμεία στις κρίσιμες ηλικίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ενδείκνυται για τις άλλες ηλικίες. Πρόσφατα η σύσταση για εμβολιασμό έχει επεκταθεί και για τα αγόρια στην εφηβεία.

Στην Αυστραλία, μετά από πρόγραμμα μαζικού εμβολιασμού στις μαθήτριες του Λυκείου, έχει σημαντικά περιοριστεί ο αριθμός των πασχόντων γυναικών, από δυσπλασίες των κυττάρων, δηλαδή των προκαρκινικών καταστάσεων του τραχήλου της μήτρας, επομένως αναμένεται και μείωση των περιπτώσεων εμφάνισης καρκίνου.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο εμβολιασμός πρέπει να ωθήσει τις γυναίκες να σταματήσουν τον τακτικό προληπτικό έλεγχό τους. Το εμβόλιο δεν προστατεύει από όλους τους τύπους του ιού HPV ούτε και από όλες τις μορφές του καρκίνου.

Ας θυμόμαστε τη χρυσή πεντάδα του ετήσιου προληπτικού ελέγχου της γυναίκας όπως έχει παρουσιαστεί σε διεθνές συνέδριο (χρυσή πεντάδα Αργυρού):

1. Πλήρης Γυναικολογική Εξέταση
2. Test PAP – Κολποσκόπηση
3. Υπερηχογράφημα κοιλιακό ή κολπικό
4. Εξέταση Μαστών (Ψηλάφηση – Μαστογραφία – Υπερηχογράφημα)
5. Έλεγχος Οστεοπόρωσης (Μέτρηση Οστικής Μάζας)

Συμπερασματικά, με την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και την ορθή αντιμετώπιση μπορεί η σύγχρονη γυναίκα να εξαλείψει αυτή την ύπουλη και θανατηφόρα μάστιγα και να προστατεύσει το πολυτιμότερο αγαθό, την υγεία της και την ίδια τη ζωή της.-

* Ιωάνννης Π. Αργυρός
Μαιευτήρ – Χειρουργός – Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Τηλ. 6974441375 | email: argyros.i@gmail.com