Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*
Στην παρούσα σειρά δημοσιεύσεων δεν ασχολούμαστε με μία συγκεκριμένη πάθηση του ουροποιογεννητικού συστήματος. Πηγαίνοντας αντίστροφα, αναφερόμαστε στο πότε κάποιος θα πρέπει να απευθύνεται στον Ουρολόγο. Έτσι, στο πρώτο μέρος μιλήσαμε για τον προσυμπτωματικό έλεγχο (screening) στην Ουρολογία. Στο δεύτερο μέρος ξεκινήσαμε την αναφορά μας σε κάποια συμπτώματα του ουροποιητικού που, καθώς είναι πιθανόν να υποδηλώνουν κάποια νόσο, χρειάζονται αξιολόγηση από ιατρό, κατά προτίμηση Ουρολόγο.
Έτσι, μιλήσαμε για τον πόνο (ιδιαίτερα τον κολικό), την πολυουρία, την ολιγουρία, την ανουρία, την συχνουρία και την νυκτουρία, την μείωση της ροής των ούρων, την διακοπτόμενη ούρηση, την ούρηση σε σταγόνες, την καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης. Εδώ τονίζεται ότι ασφαλώς πολλά μη ουρολογικά νοσήματα και καταστάσεις μπορεί να έχουν συμπτώματα από το ουροποιητικό: διαβήτης και άλλα νοσήματα του μεταβολισμού, αγγειακά εγκεφαλικά, νόσος Parkinson, τραυματισμοί νεύρων στην σπονδυλική στήλη, παραπληγία, συγγενή νοσήματα, σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες εκφυλιστικές καταστάσεις του νευρικού συστήματος, όγκοι στην κοιλιά, ψυχικές νόσοι κλπ. Η πρόκληση για έναν καταρτισμένο Ουρολόγο είναι να εξετάζει τον οργανισμό ως σύνολο και να ξεχωρίζει αυτές τις περιπτώσεις από τα καθεαυτό νοσήματα του ουροποιητικού.
Επίσχεση ούρων
Ή, με άλλα λόγια, να θες να ουρήσεις και να μην μπορείς!
Πρόκειται για μία από τις επείγουσες καταστάσεις στην Ουρολογία και αφορά σχεδόν πάντα άνδρες. Η επίσχεση ούρων συνδυάζεται σχεδόν κατά κανόνα με άλλα συμπτώματα από το ουροποιητικό, ήτοι έντονο κυστικό πόνο που εκδηλώνεται συνεχώς ή σε κύματα, έντονη επιτακτικότητα, συχνουρία και ούρηση σε σταγόνες (που όμως δεν ανακουφίζουν τον ασθενή), ακράτεια. Τις περισσότερες φορές είναι το τελευταίο στάδιο της υπερπλασίας του προστάτη (σπανιότερα του καρκίνου του προστάτη) και πριν την εμφάνισή της ο ασθενής έχει -για διάστημα που ποικίλει- και άλλα συμπτώματα από το ουροποιητικό που σταδιακά επιδεινώνονται: συχνουρία, νυκτουρία, «κάψιμο» στην ούρηση, μείωση ροής, επιτακτικότητα, διακοπτόμενη ούρηση, κλπ. Όταν η επίσχεση εκδηλώνεται απότομα, χωρίς να αναφέρονται προηγούμενα συμπτώματα, τότε είναι πιθανόν να οφείλεται σε απόφραξη από λίθο ή φλεγμονή του προστάτη, δηλαδή οξεία προστατίτιδα. Ακόμα σπανιότερα, η επίσχεση μπορεί να εκδηλωθεί μετά από τραυματισμούς, χειρουργεία, οξέα νευρολογικά προβλήματα όπως σύνδρομο ιππουρίδας ή χρόνια όπως μία εκτεταμένη δισκοκήλη, ιογενείς λοιμώξεις (ιός έρπητα) κλπ.
Διαταραχές στην αίσθηση της ούρησης – Διαταραχές της εγκράτειας
Η επιτακτικότητα, στην οποία αναφερθήκαμε και στο προηγούμενο μέρος είναι η επείγουσα ανάγκη για ούρηση. Κάποιες φορές μπορεί να συνοδεύεται και από ακράτεια. Η επιτακτικότητα μπορεί να είναι συχνότερα σύμπτωμα ουρολοίμωξης, παρουσίας λίθου στην κύστη ή στο τελικό τμήμα του ουρητήρα, καρκίνου στην κύστη, υπερπλασίας του προστάτη στους άνδρες και μέρος του συνδρόμου της υπερλειτουργικής κύστης και στα δύο φύλα.
Η ακράτεια, εκτός από αυτά που αναφέραμε πιο πάνω, μπορεί να παρουσιάζεται και σε καταστάσεις πρόπτωσης («χαλάρωσης») του γυναικείου πυελικού εδάφους (συχνότερα σε γυναίκες που έχουν γεννήσει με φυσιολογικό τοκετό και ιδίως στις πολυτόκες), σε κυστεοκήλη, σε πρόσληψη βάρους ή απλά, λόγω γήρατος. Αυτού του τύπου η ακράτεια εκδηλώνεται ή επιδεινώνεται σε καταστάσεις που αυξάνουν απότομα την πίεση στην κοιλιά όπως ο βήχας, το φτέρνισμα, το γέλιο, η άρση κάποιου βάρους, η δυσκοιλιότητα ή ακόμα και με απλές κινήσεις, π.χ. με το που σηκώνεται η γυναίκα μετά τον νυκτερινό της ύπνο για να πάει στην τουαλέτα. Η ακράτεια είναι ένα σύμπτωμα με το οποίο πολλές γυναίκες έχουν συμβιβαστεί ή ντρέπονται να συζητήσουν, ωστόσο μπορεί σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό να βελτιωθεί! Το πρώτο βήμα είναι η επίσκεψη στον ειδικό γιατρό.
Αρκετά συχνά κάποιοι άνθρωποι αισθάνονται ότι μετά την ούρησή τους δεν «αδειάζουν» πλήρως. Το αίσθημα υπολειπόμενου όγκου μετά ούρηση παρατηρείται στην υπερπλασία του προστάτη στους άνδρες, στις ουρολοιμώξεις, στα στενώματα της ουρήθρας, στην κυστεοκήλη στις γυναίκες, στην δυσσυνέργεια εξωστήρα – σφιγκτήρα και αλλού.
Τέλος, κάποιοι άνθρωποι παραπονιούνται ότι η αίσθηση της πλήρωσης της κύστης και η έπειξη για ούρηση είναι ελαττωμένες ή έχουν εξαλειφθεί τελείως ή ότι αισθάνονται ότι πρέπει να πάνε για ούρηση εξ αιτίας κάποιου «βάρους» ή «φουσκώματος»στην κοιλία. Αυτές οι καταστάσεις χρειάζονται οπωσδήποτε ουρολογική εκτίμηση, μιά και μπορεί να υποδηλώνουν νευρολογικό πρόβλημα.
Διαταραχές στην εμφάνιση των ούρων
Είναι από την καθημερινή εμπειρία γνωστό ότι η εμφάνιση των ούρων μπορεί να δίνει πληροφορίες για την κατάσταση του οργανισμού μας. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το χρώμα των ούρων: πυκνά, έντονα χρωματισμένα ούρα δείχνουν αφυδάτωση ή έντονη σωματική προσπάθεια. Το χρώμα, όμως, αλλάζει και από άλλους παράγοντες. Αρκετοί θα έχουν προσέξει ότι τρώγωντας τροφές με χρωστικές μεταβάλλεται το χρώμα των ούρων, π.χ. τα παντζάρια βάφουν τα ούρα κόκκινα. Αντίστοιχο αποτέλεσμα μπορεί να προκαλέσουν κάποια φάρμακα. Το λευκό (όχι διάφανο) χρώμα των ούρων μπορεί να οφείλεται σε παρουσία ιζήματος, πύου ή κρυστάλλων. Η οσμή των ούρων επίσης επηρεάζεται από τις τροφές και την κατανάλωση υγρών, όμως επίμονη δυσοσμία συνήθως υποδηλώνει ουρολοίμωξη. Σπανιότερα, στα ούρα μπορεί να υπάρχουν άλλα στοιχεία που να θέλουν άμεσα αξιολόγηση, π.χ. φυσαλίδες αέρα. Ωστόσο, το συχνότερο εύρημα που οδηγεί (ή πρέπει να οδηγεί!!!) κάποιον στον Ουρολόγο είναι η παρουσία αίματος στα ούρα.
Αιματουρία
Άλλοτε ως ζωηρό ερυθρό χρώμα (άλικο), άλλοτε ως σκούρο κόκκινο, άλλοτε ως «κονιάκ» ή όπως το χρώμα των αναψυκτικών τύπου κόλα, η αιματουρία είναι ένα σύμπτωμα που συνήθως κάνει τους περισσότερους να επισκεφτούν γιατρό. Και, πραγματικά, έτσι πρέπει να γίνεται!
Όταν η αιματουρία είναι εμφανής λέγεται μακροσκοπική, ενώ όταν διαπιστώνεται ως εύρημα γενικής ούρων αλλά δεν είναι ορατή στο μάτι, μικροσκοπική. Είτε μακροσκοπική είτε μικροσκοπική, θέλει διερεύνηση αφού η ποσότητα του αποβαλλόμενου αίματος δεν συσχετίζεται πάντα με την σοβαρότητα του προβλήματος. Και λέμε «πρόβλημα», διότι η παρουσία αίματος είναι φυσιολογική μόνο σε πολύ μικρές ποσότητες. Η πηγή της αιματουρίας μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε στο ουροποιητικό. Μπορεί να είναι πρόβλημα λειτουργίας των νεφρών ή πρόβλημα του αποχετευτικού συστήματος των ούρων. Μπορεί να εμφανίζεται ως μοναδικό σύμπτωμα είτε σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα, κυρίως πόνο. Μπορεί να εμφανίζεται στην αρχή, στο τέλος ή καθ’όλη την διάρκεια της ούρησης. Μπορεί να παρουσιάζεται με πήγματα αίματος. Μπορεί να έρχεται σε ηρεμία ή μετά από κόπωση. Ο Ουρολόγος οφείλει να αξιολογήσει όλα τα στοιχεία και να ζητήσει τυχόν εξετάσεις που θα αποκαλύψουν την αιτία της αιματουρίας.
Οι αιτίες της παρουσίας αίματος στα ούρα είναι πάρα πολλές: Καρκίνος (νεφρών, ουρητήρων, ουροδόχου κύστεως, προστάτη), ουρολοιμώξεις, ουρολιθίαση, υπερπλασία προστάτη, παθήσεις νεφρών, διαταραχές στο αίμα (αιμορροφιλία, δρεπανοκυτταρική αναιμία), καρδιαγγειακές παθήσεις (λ.χ. ενδοκαρδίτιδα, πολυαρτηρίτιδα), ο διαβήτης. Η λήψη αντιπηκτικών, επίσης, όταν γίνεται υπέρβαση της δοσολογίας. Όταν, όμως, η αιματουρία εκδηλώνεται στις συνηθισμένες δόσεις αυτών των φαρμάκων, η αιματουρία δεν πρέπει να αποδίδεται επ’ ουδενί σε αυτά αλλά να γίνεται η αρμόζουσα διερεύνηση!
Γενικά, η σοβαρότητα στην προσέγγιση του ασθενούς με αιματουρία και η ενδελεχής διερεύνησή του επιβάλλεται από το γεγονός ότι υπάρχουν καρκίνοι του ουροποιητικού, όπως της ουροδόχου κύστεως, οι οποίοι στατιστικά σε ποσοστό πάνω από 85% εκδηλώνονται με αιματουρία, χωρίς πολλές φορές κανένα άλλο σύμπτωμα! Υπολογίζεται ότι ένα 5% των ανθρώπων που παρουσιάζουν μικροσκοπική αιματουρία χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα έχουν καρκίνο ουροδόχου κύστεως!
Τελικά, κάθε άνθρωπος με αιματουρία πρέπει να διερευνάται σαν να πάσχει από κάποιον καρκίνο, εκτός και αν τα ευρήματα αποδείξουν το αντίθετο! (και ευτυχώς, συνήθως η αιματουρία δεν οφείλεται σε καρκίνο!)
Στο επόμενο και τελευταίο μέρος θα ασχοληθούμε με τα συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοούν οι άντρες.
*Ο κ. Ανδρέας Χ. Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης
