Σαντορίνη: Προστασία και αξιοποίηση του φυσικού τοπίου και της γεωλογικής κληρονομιάς

Σύνοψη της ομιλίας του Δρ Γιώργη Βουγιουκαλάκη*, Προέδρου του ΙΜΠΗΣ, στην εκδήλωση του Δήμου Θήρας, στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην Αθήνα, στις 27 Νοεμβρίου 2018.

Σαντορίνη, η “Επόμενη Μέρα” υπό το πρίσμα της ισόρροπης προστασίας και αξιοποίησης του φυσικού τοπίου και της γεωλογικής κληρονομιάς.

Το μέγεθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η Σαντορίνη είναι γνωστό, το ζητούμενο είναι να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν δράσεις που θα οδηγούν στην αρμονική – ισόρροπη υπηρέτηση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και της τουριστικής βιομηχανίας, σε κατεύθυνση αειφορίας.

Η μοναδικότητα της Σαντορίνης ως τοπίο ιδιαίτερου κάλλους συνίσταται από τα παρακάτω:
1. Η δραματικότητα του τοπίου της καλδέρας, ενός τεράστιου κρατήρα μόλις 3.600 ετών
2. Ο συνδυασμός αυτού του τοπίου με τις κλιματολογικές συνθήκες των Κυκλάδων, κλίμα που επιτρέπει την επίσκεψη όλο το έτος, ανεξάρτητα εποχής.
3. Η ιδιαιτερότητα της γαστρονομίας της, λόγω των ιδιαίτερων αγροτικών προϊόντων (κρασί, ντοματάκι, φάβα) προϊόντα συνέργειας ηφαιστειακού εδάφους και κλίματος.
4. Η υπόστασή της ως ένα ανοιχτό βιβλίο όλων των ηφαιστειακών διεργασιών και προϊόντων, που την καθιστά ένα τεράστιο υπαίθριο γεωλογικό μουσείο και θέτει επιτακτικά το πρόβλημα της γεω-διατήρησης.
5. Η μοναδική “σύνδεση” ηφαιστειολογίας – αρχαιολογίας, η τεράστια έκρηξη της Ύστερης εποχής του Χαλκού, το προϊστορικό Ακρωτήρι, η Ατλαντίδα, ξεκινώντας από την εφαρμοσμένη επιστήμη και καταλήγοντας στο Μύθο.
6. Η παρουσία της νεότερης γης της Ανατολικής Μεσογείου, οι Καμένες, που μας επιτρέπουν να κοινωνήσουμε στον απλό επισκέπτη τις έννοιες της εξέλιξης, του μεγέθους και της διάστασης του Χώρου και του Χρόνου του πλανήτη μας, τη σύγκριση αυτών με το μέγεθος και το ρόλο του δικού μας είδους, του Ανθρώπου.

Από τα παραπάνω προκύπτουν, ως θετικού πρόσημου προοπτικές, η δυνατότητα προσέλκυσης, με σχεδιασμό ειδικών δράσεων, υψηλού πολιτιστικού και οικονομικού επιπέδου επισκεπτών, όλο το χρόνο, με συγκεκριμένο πρόγραμμα που να διαφοροποιείται από τα κοινότυπα στάνταρντ.

Προκύπτει επίσης η υποχρέωση και ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος και των γεωλογικών σχηματισμών, ώστε να εξασφαλιστεί στοιχειωδώς η αειφορία του εγχειρήματος. Η σημερινή άναρχη προσέλκυση και ανάπτυξη κινείται στον αντίποδα αυτής της ανάγκης.

Ως άμεση θετική δράση θεωρούμε το σχεδιασμό και υλοποίηση παρεμβάσεων “αναβάθμισης” του τουριστικού προϊόντος, ώστε να εξασφαλιστεί η ζητούμενη ποιότητα στην παραπάνω κατεύθυνση.

Πιστεύουμε επίσης ότι απαιτούνται παρεμβάσεις “επιμόρφωσης” της τοπικής κοινωνίας, ώστε να συνειδητοποιήσει την αδιέξοδη κατεύθυνση που κινείται σήμερα και να αποδεχθεί ή και να αναλάβει ή ίδια δράσεις για μια άλλη πορεία.

Στην ίδια κατεύθυνση θα συμβάλει θετικά και η δημιουργία και ανάπτυξη υποδομών που θα υπηρετούν τα παραπάνω, π.χ. το ηφαιστειολογικό μουσείο.

Θεωρούμε τέλος ευκταίο και πιθανά αναπόφευκτο, ένα “κανονιστικό πλαίσιο” ρύθμισης της επισκεψιμότητας και προσβασιμότητας στο νησί, μέσα από μία οργανωμένη συνέργια κεντρικών και τοπικών αρχών, επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων του τόπου και της τουριστικής βιομηχανίας, ώστε να υπάρξει μια αποδεκτή και βιώσιμη κατεύθυνση προς την αειφορία του τουριστικού προϊόντος με παράλληλη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

*Ο Γιώργης Βουγιουκαλάκης είναι Δρ Ηφαιστειολόγος, ερευνητής του ΙΓΜΕ, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ).