Σαντορίνη: 80 χρόνια από την ηφαιστειακή έκρηξη του 1939

Η έκρηξη του 1939-1941

Μόλις 11 χρόνια μετά την προηγούμενη έκρηξη, το ηφαίστειο επαναδραστηριοποιείται. Στο μικρό λιμανάκι του Αγ. Γεωργίου με το ομώνυμο ξωκλήσι που βρισκόταν στις δυτικές ακτές της Νέας Καμένης, παρατηρείται από τις αρχές Μαΐου του 1939 αύξηση της θερμοκρασίας του νερού και καθίζηση των ακτών. Στις 20 Αυγούστου μια υποθαλάσσια έκρηξη στην είσοδο του λιμανιού ανοίγει τον δρόμο στο νέο μάγμα, το οποίο αρχίζει να αναβλύζει δημιουργώντας έναν μικρό θόλο, που οι ηφαιστειολόγοι της εποχής τον βαπτίζουν Τρίτωνα, καθώς θαυμάζουν την ανάδυσή του από τη θάλασσα, όμοια με εκείνη του μυθικού θαλάσσιου δαίμονα.

Έναν μήνα αργότερα, η ηφαιστειακή δραστηριότητα μετατοπίζεται λίγες εκατοντάδες μέτρα προς τα βορειοανατολικά και δημιουργεί έναν θόλο και ρεύματα λάβας που τους δίνεται το όνομα του Κτενά, ενός σπουδαίου γεωλόγου μελετητή των εκρήξεων της Καμένης. Οι λάβες αυτές γεμίζουν το λιμανάκι του Αγ. Γεωργίου και καλύπτουν τον θόλο Τρίτωνα.

Από τον Νοέμβριο του 1939 έως τον Ιούλιο του 1940, η ηφαιστειακή δραστηριότητα μετατοπίζεται ακόμη πιο βορειοανατολικά και δημιουργεί τον θόλο και τα ρεύματα λάβας του Φουκέ, όνομα ενός εξαίρετου Γάλλου φυσιοδίφη, μελετητή της Σαντορίνης και των εκρήξεων της Καμένης κατά το 1866-1870.

Τον Ιούλιο του 1940 δραστηριοποιούνται δύο άλλα κέντρα, νοτιότερα εκείνου του Φουκέ: αρχικά αυτό του Σμιθ και αργότερα εκείνο του Ρεκ (ονόματα ενός Αμερικανού και ενός Γερμανού ηφαιστειολόγου αντίστοιχα, οι οποίοι μελέτησαν την έκρηξη του 1935). Τα κέντρα αυτά παράγουν θόλους και ρεύματα λάβας που καλύπτουν τις δυτικές πλαγιές του ενιαίου πια νησιού της Νέας Καμένης και φτάνουν ως τη θάλασσα.

Η εκρηκτική δραστηριότητα που παρατηρείται αυτό το διάστημα είναι μικρής έντασης και το ύψος που εκτοξεύεται η ηφαιστειακή στάχτη δεν ξεπερνά τα 1.200 μέτρα.

Στα τέλη Αυγούστου του 1940 εκδηλώνονται δύο μεγάλες εκρήξεις στο κέντρο του νησιού, στην κορυφή του θόλου Γεώργιος. Αυτές τινάζουν στον αέρα τα παλιότερα πετρώματα του 1866 και δημιουργούν δύο μεγάλους κρατήρες διαμέτρου 50 μέτρων ο καθένας, αυτούς που επισκέπτονται σήμερα οι περιπατητές του νησιού. Από τους κρατήρες αυτούς δεν εξέρχεται μάγμα.

Στα τέλη Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, 100 μόλις μέτρα ανατολικότερα των δύο αυτών κρατήρων, αρχίζει να αναβλύζει παχύρρευστο μάγμα και δημιουργούνται οι λάβες της Νίκης, όνομα εμπνευσμένο από τις νίκες των ελληνικών στρατευμάτων στην Αλβανία. Οι λάβες αυτές καλύπτουν τις ανατολικές πλαγιές του νησιού, σταματώντας λίγα μέτρα πριν τη θάλασσα. Η ηφαιστειακή δράση διαρκεί ως τον Ιούλιο του 1941.

Πηγή: Το κέιμενο, ο χάρτης και η φωτογραφία προέρχονται από το βιβλίο του Δρ Γιωργη Βουγιουκαλάκη “Τα γαλάζια ηφαίστεια – Σαντορίνη”. Έκδοση Γεωθήρα – ΙΜΠΗΣ