Στο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Προς μηδενική ρύπανση για τον αέρα, το νερό και το έδαφος”, με το οποίο προωθείται η σφαιρική αντιμετώπιση της υποβάθμισης του εδάφους με τελικό στόχο την επίτευξη μηδενικής ρύπανσης έως το 2030, συμμετέχει ενεργά η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ).
Προς αυτή την κατεύθυνση η ΕΑΓΜΕ συμβάλλει μέσω του ερευνητικού έργου “Σύνταξη Εγχειριδίου Οδηγιών Εκπόνησης Εδαφογεωχημικών Χαρτών Κατανομής Ιχνοστοιχείων στην Ελληνική Επικράτεια”, το οποίο χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Η υλοποίηση της δράσης θα οδηγήσει στη δημιουργία των βασικών και απαιτούμενων συστατικών ενός φιλόδοξου και εμβληματικού έργου, αυτού της σύνταξης του πρώτου Εδαφογεωχημικού Άτλαντα χημικών στοιχείων ολόκληρης της επικράτειας σε κλίμακα 1:50.000 και πυκνότητα δειγματοληψίας 1 δείγμα ανά 5 km. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει συστηματική και μεθοδική έρευνα στη χώρα, ούτε συντονισμένος σχεδιασμός για τη σύνταξη εδαφογεωχημικών χαρτών αυτής της κλίμακας. Το συγκεκριμένο έργο φιλοδοξεί επομένως να καλύψει σταδιακά, την έλλειψη εδαφογεωχημικών χαρτών εθνικής κλίμακας στην Ελλάδα, τον προσδιορισμό γεωχημικών τιμών υποβάθρου, την παροχή απαραίτητων στοιχείων προς την Πολιτεία για την εναρμόνιση με τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και τον εντοπισμό εν δυνάμει επιβαρυμένων περιοχών.
Η πρώτη φάση του φιλόδοξου έργου ξεκίνησε με τη σύνταξη του βασικού εγχειριδίου δειγματοληψίας – προετοιμασίας – χημικής ανάλυσης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων, ενώ η δεύτερη φάση του έργου αφορά στην πρακτική εφαρμογή των οδηγιών του εγχειριδίου, με στόχο τη σύνταξη εδαφογεωχημικών χαρτών σε επιλεγμένες πιλοτικές περιοχές.
Από την πιλοτική περιοχή μελέτης, έκτασης 2.500 τ.χλμ., έχουν συλλεχθεί μέχρι σήμερα 168 δείγματα, εκ των οποίων τα 117 αποτελούν δείγματα επιφανειακού εδάφους βάθους 0-20 cm (top soil) και τα 30 αποτελούν δείγματα βάθους 20-40 cm (bottom soil). Πρόσθετα δείγματα ποιοτικού ελέγχου έχουν συλλεχθεί σε 21 θέσεις. Τα δείγματα προετοιμάστηκαν και τυποποιήθηκαν σε συνεργασία με το Εργαστήριο Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και υποβάλλονται σε μία σειρά αναλύσεων με χρήση συνδυασμού αναλυτικών μεθόδων και τεχνικών για τον προσδιορισμό των φυσικοχημικών παραμέτρων, της ορυκτολογικής, καθώς και της χημικής σύστασής τους σε επίπεδο κύριων στοιχείων και ιχνοστοιχείων. Σε όλα τα στάδια υλοποίησης του έργου εφαρμόζονται αυστηρά πρωτόκολλα διασφάλισης ποιότητας (Quality Assurance – QA) και Ποιοτικού ελέγχου (Quality Control – QC).
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ειδικά υποδείγματα που συλλέχθηκαν με κατάλληλο πρωτόκολλο γίνεται προσδιορισμός μικροπλαστικών, με στόχο τη χαρτογράφηση της διασποράς αυτού του αναδυόμενου ρύπου για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο σε ελληνικά εδάφη.
Το έργο έχει αγκαλιάσει τόσο η ελληνική όσο και η ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα, ενώ οι πρώτες ανακοινώσεις σχετικά με τον σχεδιασμό και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα έχουν παρουσιαστεί σε επιστημονικά συνέδρια και διεθνή fora.
Στην υλοποίηση του έργου, τον συντονισμό του οποίου έχει ο Προϊστάμενος του Τμήματος Γεωχημείας και Περιβάλλοντος της ΕΑΓΜΕ Δρ. Αλέξανδρος Λιακόπουλος, πλέον του επιστημονικού προσωπικού του Τμήματος, συμβάλλουν το Εργαστήριο Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ, με την Καθηγήτρια Δρ. Αριάδνη Αργυράκη, καθώς και η υποψήφια διδάκτωρ Άρτεμις Κοντομίχαλου, για την παροχή τεχνικών συμβουλών αλλά και την υλοποίηση εξειδικευμένων μετρήσεων. Πρόσφατα η επιστημονική ομάδα διευρύνθηκε με τη συμμετοχή σε αυτήν και του Τομέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Τμήματος Φυσικής του ΕΚΠΑ με τον Αναπλ. Καθηγητή Δρ. Μερτζιμέκη Θεόδωρο, για τη μέτρηση ραδιενέργειας γ στα εδαφικά δείγματα, με τα πρώτα αποτελέσματα να είναι άκρως ενδιαφέροντα.
