Τεχνικό Σημείωμα μετά την πρόσφατη κατάπτωση στην Κόκκινη Παραλία

Του Βασίλη Π. Μαρίνου*

Το παρόν τεχνικό σημείωμα συντάσσεται μετά την πρόσφατη κατάπτωση που πραγματοποιήθηκε στα πρανή της δυτικής πλευράς (πριν την σύνδεση με την παραλία Καμπιά) της Κόκκινης Παραλίας την περίοδο του Πάσχα περί την 11/04/18 (Φωτογραφίες στα Σχήματα 1 και 2). Η παρούσα κατάπτωση είναι αντίστοιχη σε μέγεθος, πιθανώς και μεγαλύτερη, εκείνης που πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2013 στο κεντρικό τμήμα της παραλίας. Από την κατάπτωση συσσωρεύτηκε μεγάλος όγκος από θραύσματα ηφαιστειακών πετρωμάτων που δομούν τα πρανή της παραλίας στον αιγιαλό.

Όπως είναι γνωστό η Κόκκινη Παραλία αποτελεί ένα φυσικό μνημείο ιδιαίτερου κάλλους, κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος και ένας από τους σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως, που δέχεται κάθε χρόνο μεγάλο πλήθος επισκεπτών και λουομένων, ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο. Η παραλία αποτελεί πολύ σημαντικό πόλο έλξης τουριστών και επισκεπτών και λόγω της γειτνίασής της με τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου. Μετά τις καταπτώσεις θραυσμάτων ηφαιστειακών πετρωμάτων, που δομούν τα πρανή της παραλίας, στον αιγιαλό τον Αύγουστο του 2013 και μικρότερων τόσο παλιότερα όσο και αργότερα, κυρίως αποκολλήσεις τεμαχών βράχου μικρής και μεγάλης κλίμακας (βλέπε Σχήμα 3), ο Δήμος Θήρας και η Αστυνομική Διεύθυνση εξέδωσαν απαγορευτική οδηγία προσέγγισης και χρήσης της παραλίας και ανέθεσαν την εκπόνηση έρευνας για τη γεωλογική διερεύνηση και εκτίμηση επικινδυνότητας καταπτώσεων, καθώς και υποβολή προτάσεων μέτρων στήριξης – ενίσχυσης των πρανών της Κόκκινης Παραλίας στην ερευνητική ομάδα της Τεχνικής Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας, ενώ παράλληλα ζήτησαν την άποψη του αρμόδιου γεωλογικού κρατικού φορέα, του ΙΓΜΕ.

Το προβλημα της Κόκκινης Παραλίας είναι πολυσύνθετο, αφού παρουσίαζει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά στην επικινδυνότητα της παραλίας, τη διατήρηση του τουριστικού ενδιαφέροντος με αποδεκτή διακινδύνευση, στην ανάγκη προστασίας του φυσικού της κάλλους και στις απαιτήσεις που θέτει το αρχαιολογικό περιβάλλον.

Η έρευνα και οι εκθέσεις επεσήμαναν την υψηλή έως πολύ υψηλή επικινδυνότητα εκδήλωσης καταπτώσεων στην περιοχή της Κόκκινης Παραλίας λόγω της γεωλογικής δομής, της φύσης και της αντοχής του υλικού, των απότομων και ψηλών πρανών της παραλίας και της συνεχιζόμενης φυσικής διεργασίας της διάβρωσης, κυρίως από τη θάλασσα. Παράλληλα έχουν διαπιστωθεί αρκετά επισφαλή επικρεμάμενα τεμάχη, ποικίλων διαστάσεων.

Πολλά από τα τεμάχη παρουσιάζουν άμεσες απειλές στη ζώνη της παραλίας καθώς οι καταπτώσεις εκτείνονται σε όλο το μήκος της. Εκτιμήθηκε επί πλέον ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος δημιουργία και απόσπασης νέων τεμαχών με τη φυσική εξέλιξη του πρανούς λόγω της διαβρωτικής δράσης της θάλασσας.

Η λεπτομερής αποτύπωση των τεχνικογεωλογικών συνθηκών αλλά και η λεπτομερής σάρωση των τεμαχών με τη χρήση του συστήματος LiDaR και του UAV (Μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα – ΣμηΕΑ) οδήγησε στον προσδιορισμό των κινηματικά ασταθών περιοχών. Όπως φαίνεται και στο Σχήμα 4, υπήρχε έντονη ενεργότητα στο τμήμα της πρόσφατης κατάπτωσης (αριστερά στο σχήμα) το διάστημα 2013-2017 όταν και πραγματοποιήθηκαν σχετικές μετρήσεις. Όμοια, υπάρχει έντονη μετακίνηση και στη θέση της κατάπτωσης του 2013, όπως φαίνεται στο Σχήμα 5.

Τονίζεται ότι η περιοχή καταλαμβάνεται για αρκετούς μήνες από μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Συνεπώς, η εκδήλωση ενός συμβάντος (μικρού ή μεγάλου) κατάπτωσης έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να δημιουργήσει πολύ αρνητικές συνέπειες σε επίπεδο ανθρώπινων ζωών, αλλά ακόμη και σε μη τέτοια περίπτωση, σε επίπεδο τουρισμού της περιοχής.

Συμπερασματικά, συνοψίζεται ότι η αποτελεσματική απομείωση και μακροπρόθεσμη διατήρηση του επιπέδου επικινδυνότητας σε όλο το μήκος της Κόκκινης Παραλίας σε αποδεκτά επίπεδα με βάση τη διεθνή πρακτική και τους σχετικούς κανονισμούς, απαιτεί εργασίες εξαιρετικά δύσκολες κατασκευαστικά, εκτεταμένες χωρικά και δαπανηρές οικονομικά. Οι εργασίες αυτές, εφόσον εφαρμοστούν, θα επηρεάσουν πολύ σοβαρά την αισθητική της παραλίας, ενώ θα διαταράξουν και την ισορροπία μεταξύ της διαβρωτικής δράσης της θάλασσας και της φυσικής τροφοδοσίας της παραλίας με υλικό μέσω των καταπτώσεων από τα φυσικά πρανή, θέτοντας υπό σημαντικό κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξή της.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, με καθαρά γεωτεχνικά κριτήρια και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες της εν λόγω περιοχής, ως πιο αποτελεσματική λύση μακροπρόθεσμης αντιμετώπισης του φαινομένου και μείωσης της διακινδύνευσης λόγω των καταπτώσεων και αστοχιών τύπου ολίσθησης και ανατροπής βράχοτεμαχών, προκύπτει η αποφασιστική επέμβαση στην κλίση των φυσικών πρανών της παραλίας. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, μια τέτοια λύση θα περιελάμβανε μεγάλης κλίμακας εργασίες για τη σημαντική μείωση της κλίσης των πρανών, ώστε να βελτιωθεί η γενική τους ευστάθεια και να αποφευχθεί η συνεχής ανάπτυξη εφελκυστικών ρωγμών στο σχηματισμό της λάβας. Η λύση αυτή φυσικά δεν μπορεί να εφαρμοστεί, καθώς θα επιβάλλει απαράδεκτη υποβάθμιση του φυσικού κάλλους της Παραλίας, της οποίας τα πρανή θα έχουν την όψη πρανών οδοποιίας.

Τέλος, αναφέρεται ότι στην περιοχή του χώρου στάθμευσης της Κόκκινης Παραλίας, υπάρχει επίσης αυξημένη επικινδυνότητα καταπτώσεων βραχωδών τεμαχών, αν και δεν απαντάται ο ίδιος επεισοδιακός χαρακτήρας όπως στον χώρο της παραλίας. Στην περιοχή αυτή υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής μέτρων λόγω της μορφολογίας του χώρου και της φύσης του υλικού.

Τα αναλυτικά στοιχεία και αποτελέσματα της έρευνας αυτής δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό διεθνές περιοδικό “Environmental Earth Science” με τίτλο: “Beyond the boundaries of feasible engineering geological solutions: stability considerations of the spectacular Red Beach cliffs on Santorini Island, Greece”( V. Marinos, G. Prountzopoulos, P. Asteriou, G. Papathanassiou, T. Kaklis, G. Pantazis, E. Lambrou, N. Grendas, E. Karantanellis, S. Pavlides, 2017).

Ο κ. Βασίλης Π. Μαρίνος είναι Επ. Καθηγητής, στο Τμήμα Γεωλογίας, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης