Θέματα υγείας: Στυτική δυσλειτουργία

Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρεία, ως στυτική δυσλειτουργία (Στ.Δ.) ορίζεται η επίμονη αδυναμία του άνδρα να επιτύχει και να διατηρήσει μιά στύση επαρκή για να πραγματοποιήσει ικανοποιητική σεξουαλική επαφή.

Από τον ορισμό τονίζουμε τα εξής σημεία:

• επίμονη αδυναμία: η σποραδική εμφάνιση προβλήματος στην στύση μπορεί να αφορά κάθε άνδρα. Η επαναφορά, ωστόσο, στην «κανονικότητα» επιβεβαιώνει ότι δεν υφίσταται πραγματικό ιατρικό πρόβλημα. Όταν όμως τα προβλήματα στην στύση είναι σταθερά, ενώ ο άνδρας έχει ερωτική επιθυμία, καλό θα είναι να συμβουλευτεί ουρολόγο.
• επαρκής στύση: η στύση που είναι ικανή να επιτύχει διείσδυση χωρίς ιδιαίτερη «προσπάθεια».
• ικανοποιητική επαφή: από την εμπειρία μας όλοι γνωρίζουμε ότι, ανεξάρτητα από την επίτευξη ή μη εκσπερμάτισης, μία μη ικανοποιητική στύση συνοδεύεται από μικρότερη ικανοποίηση και για τους δύο ερωτικούς συντρόφους. Είναι, επίσης, παρατηρημένο ότι άνδρες με Στ.Δ. πολύ συχνά παρουσιάζουν και διαταραχές στην εκσπερμάτισή τους, κυρίως δευτερογενή πρόωρη εκσπερμάτιση (δηλαδή διαταραχή που δεν υπήρχε στο παρελθόν) αλλά δεν είναι ασυνήθιστο να παρατηρούν και το αντίθετο (δηλαδή μεγάλη καθυστέρηση στην εκσπερμάτιση, σε σημείο που να απωλέσουν την στύση τους πριν φτάσουν σε οργασμό).

Συχνότητα
Ανάλογα με την πηγή της έρευνας, τα ποσοστά των ανδρών με Στ.Δ. κυμαίνονται από 5% έως και 20%. Το ποσοστό αφορά στον γενικό πληθυσμό. Εννοείται ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανά ηλικιακή ομάδα, με την συχνότητα του φαινομένου να αυξάνεται σε άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας.

Φυσιολογική στύση
Είναι μία σύνθετη διαδικασία κατά την οποία το νευρικό σύστημα, το ενδοκρινικό σύστημα (ορμόνες) και το κυκλοφορικό σύστημα του άνδρα (αρτηρίες και φλέβες της περιοχής) συνεργάζονται για την επίτευξη σκλήρυνσης του ανδρικού μορίου, ικανοποιητικής για διείσδυση. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μεγάλο βαθμό υπό την επίδραση ψυχολογικών παραγόντων.

Αιτίες στυτικής δυσλειτουργίας
Οποιοσδήποτε παράγοντας διαταράσσει την πιο πάνω διαδικασία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην στύση. Έτσι, τα αίτια της Στ.Δ. διακρίνονται σε:

• Ψυχογενή αίτια: άγχος (καθημερινότητας αλλά και άγχος επίδοσης), κατάθλιψη ή άλλη ψυχική νόσος, προβλήματα σχέσεων, σεξουαλική ασυμβατότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ερωτικής επιθυμίας κλπ.

• Αιμοδυναμικά αίτια: (υψηλά λιπίδια αίματος, αρτηριοσκλήρυνση, σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα, υπέρταση, θρομβώσεις αγγείων). Εδώ, αναφέρουμε ότι και οι παθήσεις του προστάτη (π.χ. προστατίτιδες, υπερπλασία προστάτη) επηρεάζουν την αιμάτωση του πέους, άρα και την στύση.

• Νευρογενή αίτια: τραυματισμός νεύρων (όπως μπορεί να συμβεί σε μεγάλες επεμβάσεις της πυέλου όπως η ριζική προστατεκτομή για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη), τραύμα σπονδυλικής στήλης ή πυέλου, ακτινοβόληση πυέλου, νευρολογικά νοσήματα (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, αγγειακά εγκεφαλικά, νόσος Parkinson, νόσος Alzheimer), άνδρες με έντονο αδρενεργικό τόνο.

• Ενδοκρινικά αίτια: παθήσεις θυρεοειδούς, διαταραχές των ορμονών του άνδρα (ανδρογόνα), αύξηση της προλακτίνης, σύνδρομο Cushing.

• Φαρμακευτικά αίτια: αντικαταθλιπτικά, ηρεμιστικά, αντιϋπερτασικά, αντιανδρογόνα, αλλά ακόμα και φάρμακα ευρείας χρήσης (π.χ. για την αντιμετώπιση των παθήσεων του στομάχου, η διγοξίνη, κάποια αντιφλεγμονώδη) είναι γνωστό ότι επηρεάζουν την στύση. Εδώ συμπεριλαμβάνεται και η κατάχρηση αλκοόλ, ιδίως σε καθημερινή βάση.

• Ανατομικά αίτια: απαραίτητη προϋπόθεση είναι, βεβαίως, η ανατομική ακεραιότητα του ανδρικού μορίου. Σοβαρές επεμβάσεις, τραυματισμοί ή παθήσεις αυτού μπορεί να επηρεάσουν την στυτική λειτουργία (σημαντικότερη εδώ η σκλήρυνση των σηραγγωδών σωμάτων ή νόσος Peyronie στην οποία δημιουργείται κάμψη ή και γωνίωση του πέους που προκαλεί συχνά πόνο στην στύση).

Αρχική εκτίμηση και ο ρόλος του καρδιολόγου
Και σε αυτήν την περίπτωση, ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας είναι η λήψη αναλυτικού ιστορικού από τον ουρολόγο. Όπως είδαμε, η Στ.Δ. είναι μία πολυπαραγοντική δυσλειτουργία. Εξάλλου, αν και η διαγνωστική προσέγγιση διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία, εν τούτοις πρέπει να εξετάζονται όλες οι παράμετροι που επηρεάζουν την στύση του άνδρα. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αξιολόγηση του ίδιου του κινδύνου που μπορεί να έχει η σεξουαλική πράξη για κάποιους ανθρώπους. Πιο συγκεκριμένα, η σωματική άσκηση που επιβάλλει η σεξουαλική πράξη. Όταν κάποιος άνδρας με γνωστό (ή και πιθανολογούμενο) καρδιαγγειακό πρόβλημα επιθυμεί να αντιμετωπίσει τυχόν πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας, ο Ουρολόγος πρέπει να εκτιμήσει αρχικά το επίπεδο του καρδιαγγειακού κινδύνου. Έχει παρατηρηθεί ότι η στεφανιαία νόσος και η Στ.Δ. «μοιράζονται» κοινούς παράγοντες κινδύνου (έλλειψη άσκησης, κάπνισμα, παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία, μεταβολικό σύνδρομο). Πολύ συχνά, λοιπόν, ο ουρολόγος θα πρέπει να παραπέμψει τον άνδρα σε καρδιολόγο για να προσδιοριστεί το κατά πόσο είναι ασφαλές τόσο ο άνδρας να έχει ενεργή σεξουαλική ζωή όσο και το να πάρει φαρμακευτική θεραπεία για την στύση του.

Βασικός εργαστηριακός έλεγχος και ο ρόλος του παθολόγου
Κάθε άνδρας με Στ.Δ. (εξαίρεση όταν το αίτιο είναι ξεκάθαρα μη παθολογικό) θα πρέπει να κάνει έναν βασικό μεταβολικό έλεγχο: σάκχαρο νηστείας, χοληστερίνη, τριγλυκερίδια και λοιπά λιπίδια ορού. Σε περίπτωση που οι τιμές είναι μη φυσιολογικές, ανεξάρτητα από την τυχόν θεραπεία που μπορεί να λάβει ο άνδρας, θα πρέπει να απευθυνθεί και σε παθολόγο. Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις (π.χ. τεστοστερόνη και λοιπές ορμόνες) μπορεί να χρειαστεί να γίνουν στην πορεία της διερεύνησης του άνδρα.

Κλινική εξέταση
Κατά την βασική κλινική εξέταση ο ουρολόγος ελέγχει την φυσιολογική ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων, τυχόν σκληρύνσεις στο πέος, παλαιότερα τραύματα κλπ.

Ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις
Όταν το πιθανό πρόβλημα δεν έχει προσδιοριστεί από την αρχική εκτίμηση, είναι πιθανόν να χρειαστούν πιο εξειδικευμένες εξετάσεις (καταγραφή νυκτερινών στύσεων με Rigiscan, υπερηχογράφημα Doppler αρτηριών σηραγγωδών σωμάτων, ενδοσηραγγώδεις ενέσεις, αρτηριογραφία, ειδικές νευρολογικές μελέτες) και ενδεχομένως εκτίμηση από ψυχίατρο και ενδοκρινολόγο.

Αντιμετώπιση αναστρέψιμων αιτιών
Πριν γίνει αναφορά στην θεραπεία, πρέπει να τονιστεί ότι αν η Στ.Δ. συσχετιστεί με κάποιο αναστρέψιμο παράγοντα του τρόπου ζωής, είναι προτιμότερο να δίνεται προτεραιότητα στην αντιμετώπισή του: διακοπή καπνίσματος, ελαχιστοποίηση αλκοόλ, αντιμετώπιση παχυσαρκίας, άσκηση και βελτίωση φυσικής κατάστασης μπορεί να βελτιώσουν ή να εξαλείψουν το πρόβλημα. Εξάλλου, χειρουργική αντιμετώπιση των αγγειακών διαταραχών και της σκλήρυνσης των σηραγγωδών σωμάτων γίνεται όταν υπάρχει η σχετική ένδειξη. Όταν το αίτιο είναι ψυχοσεξουαλικό, μπορεί να γίνει εκτίμηση και θεραπεία από ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας (π.χ. χορήγηση τεστοστερόνης) μπορεί να γίνει σε κάποιους ασθενείς.

Θεραπεία
Διακρίνεται σε πρώτης, δεύτερης και τρίτης γραμμής.

• Πρώτης γραμμής
  Μία κατηγορία φαρμάκων (PDE5) που χορηγούνται από το στόμα (σιλδεναφίλη, ταδαλαφίλη, βαρδεναφίλη, αβαναφίλη) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας. Η ανάλυση του «προφίλ» του κάθε ασθενούς (η ηλικία του, οι ανάγκες του, οι συνήθειές του, οι προσδοκίες του, το ιατρικό του ιστορικό, τυχόν άλλα φάρμακα που λαμβάνει) πρέπει να αξιολογηθούν από τον ουρολόγο που στην συνέχεια θα προτείνει την καταλληλότερη ουσία, δοσολογία και τρόπο χορήγησης (καθημερινά ή κατ’επίκλησιν). Οι πιθανές παρενέργειες των PDE5 θα πρέπει επίσης να επισημαίνονται.

• Δεύτερης γραμμής
  Ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στην από του στόματος θεραπεία, μπορούν να αντιμετωπιστούν με ενδοσηραγγώδεις εγχύσεις αλπροσταδίλης. Η χρήση της απαιτεί εκπαίδευση του άνδρα και προσοχή, αλλά έχει καλά αποτελέσματα.

• Τρίτης γραμμής
  Σε άνδρες που δεν έχουν καλά αποτελέσματα με τις άλλες μεθόδους ή επιθυμούν «μονιμότερη λύση», μπορεί να γίνει χειρουργικά η τοποθέτηση πεϊκής πρόθεσης.

Συμπεράσματα
Η στυτική λειτουργία είναι μία διαδικασία που εξαρτάται από ψυχολογικούς, αγγειακούς, νευρικούς και ενδοκρινικούς παράγοντες. Η αξιολόγηση της στυτικής δυσλειτουργίας είναι σημαντική γιατί αυτή μπορεί να συνυπάρχει με σοβαρότερα προβλήματα υγείας. Ο ουρολόγος μπορεί να βοηθήσει τον άνδρα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αξιοποιώντας τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους.

Με εικόνες από Urology Miniatlas και πληροφορίες από τις κατευθυντήριες οδηγίες της EAU.

* Ο κ. Ανδρέας Χ. Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης