Τι γνωρίζουμε έως τώρα για την ευλογιά των πιθήκων

Αυξάνονται διεθνώς τόσο τα επιβεβαιωμένα όσο και τα ύποπτα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων ή πιο σωστά των μαϊμούδων (monkeypox). Πολλά από αυτά είναι άγνωστης προέλευσης, πράγμα που σημαίνει ότι ο ιός που την προκαλεί, πιθανώς εξαπλώνεται κάτω από το “ραντάρ” των υγειονομικών αρχών.

Οι επιστήμονες αρχίζουν να εκφράζουν ανησυχίες για την πιθανότητα να προκύψει μια νέα επιδημία, καθώς έχουν εντοπιστεί κρούσματα σε τουλάχιστον επτά χώρες και ο αριθμός αυτός αυξάνεται κάθε μέρα. Ακολουθεί με τη μορφή ερωταπαντήσεων, με βάση κυρίως το New Scientist, μια σύνοψη για το τι γνωρίζουμε έως τώρα:

– Τι είναι η νόσος αυτή;
Είναι μια σχετικά σπάνια νόσος που προκαλείται από έναν ιό (Poxvirus), που ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον ιό της ευλογιάς. Η νόσος συνήθως εξαπλώνεται μεταξύ των μαϊμούδων στην Κεντρική και Δυτική Αφρική, όπου ενδημεί, αλλά περιοδικά “πηδάει” και στους ανθρώπους, έχοντας προκαλέσει μέχρι σήμερα μικρές εξάρσεις κρουσμάτων. Για πρώτη φορά εντοπίστηκε σε μαϊμούδες εργαστηρίου το 1958. Το πρώτο περιστατικό μόλυνσης ανθρώπου καταγράφηκε στη Δημοκρατία του Κονγκό το 1970.

– Πόσα περιστατικά έχουν υπάρξει κατά την τωρινή έξαρση;
Έχουν επιβεβαιωθεί παγκοσμίως 35 κρούσματα και άλλα 72 ύποπτα, σύμφωνα με τη σχετική βάση δεδομένων που έχουν δημιουργήσει οι Μόρις Κρέμερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και Τζον Μπραουνστάιν της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Επιβεβαιωμένα περιστατικά έχουν βρεθεί σε Βρετανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Βέλγιο, ΗΠΑ και Καναδά. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι πρόκειται πιθανώς μόνο για την “κορυφή του παγόβουνου” και ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα αδιάγνωστα κρούσματα.

– Συνδέονται μεταξύ τους όλα τα κρούσματα;
Αυτό δεν είναι σαφές. Έχουν βρεθεί περιπτώσεις που συνδέονται με άλλο γνωστό κρούσμα, αλλά και άλλες χωρίς καμία (γνωστή τουλάχιστον) συσχέτιση. Η Υπηρεσία Ασφάλεια της Βρετανίας (UKHSA) εκτιμά πλέον ότι ο ιός εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο στις χώρες με επιβεβαιωμένα περιστατικά. Αρκετά αφορούν άνδρες ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους, γι’ αυτό οι υγειονομικές αρχές καλούν τους ανθρώπους με αυτό τον σεξουαλικό προσανατολισμό να προσέχουν για τυχόν εξανθήματα ή άλλα ύποπτα συμπτώματα, ώστε έγκαιρα να απευθυνθούν σε γιατρό.

Διαφήμιση

– Πώς εξαπλώνεται η νόσος;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), μπορεί να μεταδοθεί με την εισπνοή μολυσμένων σωματιδίων και με την επαφή με δερματικά εξανθήματα της νόσου ή με μολυσμένα από τον ιό υλικά. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ, η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο πιστεύεται ότι συμβαίνει κυρίως μέσω μεγάλων αναπνευστικών σωματιδίων που δεν ταξιδεύουν μακριά, συνεπώς για να μολυνθεί κάποιος, πρέπει να υπάρξει παρατεταμένη κοντινή επαφή πρόσωπο με πρόσωπο.

Ο ιός δεν θεωρείται ότι εξαπλώνεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων και, σύμφωνα με την UKHSA, ο κίνδυνος μόλυνσης του πληθυσμού “παραμένει χαμηλός”. Η νόσος μπορεί να εξαπλωθεί επίσης μέσω επαφής με ρούχα, πετσέτες, σεντόνια ή άλλα αντικείμενα μολυσμένου ατόμου. Δεν θεωρείται σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, όμως μπορεί να μεταδοθεί πιο εύκολα κατά τη σεξουαλική επαφή μέσω του δέρματος.

Ακόμη, είναι δυνατό να μεταδοθεί από μολυσμένο ζώο σε άνθρωπο, αν κανείς δαγκωθεί από αυτό ή αγγίξει το αίμα του, τα σωματικά υγρά του, τα εξανθήματα του κ.α., ή αν φάει όχι καλά ψημένο κρέας τέτοιου ζώου.

– Ποια είναι τα συμπτώματα;
Περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, πόνους στη μέση, πρησμένους λεμφαδένες, κρυάδες και εξάντληση. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν εξανθήματα, αρχικά στο πρόσωπο και μετά σε άλλα μέρη του σώματος, μεταξύ άλλων στα γεννητικά όργανα. Το εξάνθημα μοιάζει αρχικά με εκείνο της ανεμοβλογιάς.

– Πόσο θανατηφόρα είναι;
Η νόσος είναι συνήθως ήπια και οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν σε λίγες εβδομάδες χωρίς θεραπεία. Στην Αφρική μπορεί να σκοτώσει έως το 10% των ανθρώπων που μολύνονται, όμως αυτό αφορά, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το ένα από τα δύο στελέχη, εκείνο του Κονγκό, που είναι πιο επικίνδυνο, ενώ το άλλο στέλεχος, της Δυτικής Αφρικής, σκοτώνει έναν στους 100 ασθενείς. Μέχρι στιγμής, η γενετική ανάλυση έχει εντοπίσει στη Βρετανία μόνο το δεύτερο δυτικοαφρικανικό στέλεχος, αλλά δεν υπάρχουν αντίστοιχα στοιχεία αλληλούχισης από άλλες χώρες.

Τα παραπάνω ποσοστά θανάτων αφορούν την αναλογία σε σχέση με τα επιβεβαιωμένα κρούσματα, όμως δεδομένου ότι υπάρχουν πιθανώς αρκετά ακόμη κρούσματα πιο ήπια που περνάνε απαρατήρητα, η πραγματική θνητότητα της νόσου εκτιμάται ότι είναι σημαντικά μικρότερη. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, τα παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο από τους ενήλικες να αρρωστήσουν σοβαρά. Επίσης η μόλυνση μιας εγκύου μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές κύησης, ακόμη και θνησιγένεια.

– Υπάρχουν θεραπείες ή εμβόλια;
Ναι. Το αντιικό φάρμακο tecovirimat (Tpoxx) έχει εγκριθεί σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατά της συγκεκριμένης νόσου και της δαμαλίτιδας στα ζώα. Το φάρμακο μειώνει σημαντικά την πιθανότητα θανάτου. Υπάρχει επίσης το εμβόλιο Jynneos (γνωστό επίσης ως Imvanex και Imvamune), επίσης εγκεκριμένο σε ΗΠΑ και Ευρώπη, που αποτρέπει τη λοίμωξη σε ενήλικες. Επιπλέον, όσοι είναι αρκετά μεγάλοι για να έχουν εμβολιαστεί ως παιδιά κατά της ευλογιάς, έχουν ακόμη κάποια προστασία.

– Έχουν υπάρξει στο παρελθόν εξάρσεις κρουσμάτων εκτός Αφρικής;
Είχαν συμβεί αρκετά τέτοια ξεσπάσματα, αλλά συνήθως αφορούσαν κάθε φορά λίγα μόνο κρούσματα και με πολύ περιορισμένη γεωγραφική εξάπλωση.

– Άρα η τωρινή έξαρση είναι η μεγαλύτερη που έχει ποτέ συμβεί;
Όχι. Είχαν υπάρξει μεγαλύτερες στην Αφρική, όπως το 2001 και 2002, όταν είχαν καταγραφεί 485 κρούσματα και 25 θάνατοι στη Δημοκρατία του Κονγκό. Το 2017 και 2018 είχαν αναφερθεί 122 επιβεβαιωμένα ή πιθανά κρούσματα και επτά θάνατοι στη Νιγηρία.

– Μπορεί η τρέχουσα έξαρση να προκαλείται από νέο στέλεχος του ιού;
Παραμένει άγνωστο. Το γεγονός πάντως ότι τόσες πολλές περιπτώσεις ανιχνεύονται σε διάφορες χώρες, δείχνει ότι πρόκειται για πιο μεταδοτικό στέλεχος από άλλα στο παρελθόν. Αν και υπάρχει πιθανότητα ότι απλώς τυχαία γεγονότα, όπως η παρουσία υπερ-μεταδοτών, να έχει βοηθήσει ένα παλαιότερο στέλεχος του ιού να εξαπλωθεί ευρύτερα. Είναι νωρίς για να εξαχθεί οριστικό συμπέρασμα. Η γενετική ανάλυση περισσότερων δειγμάτων από κρούσματα θα αποκαλύψει αν πρόκειται για διαφορετικό στέλεχος.

– Είναι πιθανό να προκύψει μια νέα πανδημία;
Η εκτίμηση των επιστημόνων είναι ότι το νέο ξέσπασμα μπορεί να ελεγχθεί με ιχνηλάτηση επαφών και εμβολιασμό όσων θεωρούνται ότι κινδυνεύουν με μόλυνση. Αν και δεν αποκλείουν τελείως μια πανδημία, δεν τη θεωρούν πιθανή και δεν θεωρούν ότι πρόκειται για κάτι στο ίδιο επίπεδο με τον κορονοϊό.

Ελλάδα: Σε εγρήγορση ο ΕΟΔΥ
Στη χώρα μας δεν έχει καταγραφεί -μέχρι στιγμής- κάποιο ύποπτο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων, όπως αναφέρει, σε ανακοίνωσή του, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), ο οποίος βρίσκεται σε εγρήγορση και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της εμφάνισης των κρουσμάτων σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς φορείς δημόσιας υγείας, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO).

Ο ΕΟΔΥ τονίζει ότι με βάση τα έως τώρα επιδημιολογικά δεδομένα ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό είναι χαμηλός, καθώς η νόσηση είναι συνήθως ήπια και αυτοπεριοριζόμενη, με μικρή σχετικά μεταδοτικότητα. Πάντως, συστήνεται στους πολίτες να ακολουθούν τις οδηγίες των ιατρών τους σε περίπτωση εμφάνισης κάποιου εξανθήματος ή ασυνήθιστης δερματικής βλάβης.

Διαφήμιση