Αντώνης Κονταράτος – Ο Θηραίος επιστήμονας της NASA

Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος τον Ιούλιο 50 χρόνων από την πρώτη προσελήνωση ανθρώπου, το Ίδρυμα Ευγενίδου με ανακοίνωσή του θυμίζει τη συμβολή ενός Έλληνα στη σχεδίαση και εκτέλεση του ιστορικού προγράμματος “Απόλλων” που έστειλε τους πρώτους ανθρώπους στο φεγγάρι. Πρόκειται για τον Θηραίο Αντώνη Κονταράτο, έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες της NASA όταν εκείνη προσπαθούσε να κερδίσει τη μάχη του Διαστήματος από τη Σοβιετική Ένωση, του οποίου το όνομα δεν έγινε τόσο γνωστό στη χώρα μας όσο θα έπρεπε.

Γεννημένος το 1933 στην Αθήνα, με καταγωγή από τον Πύργο της Σαντορίνης, ο Αντώνης Κονταράτος σπούδασε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο φημισμένο ΜΙΤ (Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης) και στο Τεχνολογικό Ίδρυμα της Καλιφόρνιας. Ήταν ο μόνος Έλληνας στη μικρή ομάδα των στενών συνεργατών του Βέρνερ φον Μπράουν που σχεδίασαν και υλοποίησαν το πρόγραμμα Apollo για την αποστολή ανθρώπου στη Σελήνη.

Επικεφαλής μιας ομάδας 16 διδακτόρων διαφόρων ειδικοτήτων -από βιοφυσικούς και ψυχολόγους μέχρι μαθηματικούς και χημικούς- είχε αναλάβει τον ρόλο του συμβούλου της NASA σχετικά με τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας των αστροναυτών του προγράμματος Apollo και των διαπλανητικών επανδρωμένων πτήσεων που σχεδιάζονταν τότε. Από το 1965 μέχρι το 1976 διετέλεσε προϊστάμενος Διαστημικών Εφαρμογών και Διαστημικής Φυσιολογίας της εταιρείας Μπέλκομ, αποκλειστικής Τεχνικής Συμβούλου της Διεύθυνσης Επανδρωμένων πτήσεων της NASA.

H συμμετοχή του Αντώνη Κονταράτου ήταν κομβική σε μία από τις πιο δραματικές στιγμές του προγράμματος Apollo, και πιο συγκεκριμένα στην αποστολή Apollo 13, όπου καθώς το πλήρωμα πήγαινε στην Σελήνη για μία ακόμη προσπάθεια εξερεύνησης του φυσικού μας δορυφόρου, μία έκρηξη κατέστρεψε το διαστημόπλοιο και οι τρεις αστροναύτες για να σωθούν εισήλθαν στην μικρή άκατο του σκάφους, η οποία ήταν όμως σχεδιασμένη για να βρίσκονται δύο άτομα. Οι αστροναύτες θα πέθαιναν, γιατί παρουσιάστηκε πρόβλημα στο σύστημα δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα, και το κέντρο ελέγχου έπρεπε να σκαρφιστεί επιτόπου μία λύση, την οποία έδωσε τελικά ο Κονταράτος με μία ανορθόδοξη αλλά πετυχημένη τελικά ιδέα που είχε.

Όσοι έχουν δει την ταινία Apollo 13 με τον Τομ Χανκς, ας θυμηθούν τον τεχνικό που καλείται να σώσει τους αστροναύτες. Ο τεχνικός, παριστάνει τον Κονταράτο, ο οποίος βρήκε τρόπο να ταιριάξει έναν κύβο μέσα σε έναν κύλινδρο, σώζοντας έτσι την ζωή των αστροναυτών.

Στον Αντώνη Κονταράτο είχαν απονεμηθεί από τους Αμερικανούς πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο επιτεύγματος για το πρόγραμμα “Άνθρωπος στο Φεγγάρι”, που οδήγησε στο πρώτο βήμα του ανθρώπου στην Σελήνη. Το βραβείο αυτό του το απένειμε η NASA για “Σημαίνουσα συνεισφορά προς το αμερικανικό έθνος”. Επίσης, το 1971 βραβεύτηκε με ειδική μνεία για την προσφορά του στις επανδρωμένες πτήσεις στο Διάστημα.

Όταν το 1976 ο Αντώνης Κονταράτος αποφάσισε να αφήσει πίσω του τη λαμπρή καριέρα του στις ΗΠΑ και να επιστρέψει στην Ελλάδα, η NASA του πρότεινε ως αποχαιρετιστήριο δώρο να δοθεί το όνομά του σε μία κρημνώδη κορυφογραμμή (Dorsum) της Σελήνης. Αντί αυτού, ο Κονταράτος ζήτησε να ονομαστεί το νεο-χαρτογραφημένο σημείο ως “Dorsum Thera” προς τιμήν της ιδιαίτερης πατρίδας του. Ίσως γιατί η μορφολογία του σημείου, θύμιζε αυτήν της Σαντορίνης. Η επιθυμία του έγινε σεβαστή. Το Dorsum Thera έχει μήκος 7 χιλιόμετρα με σεληνιακές συντεταγμένες: 24.4N και 31.4W.

Το 1976 ο Αντώνης Κονταράτος εξελέγη Τακτικός Καθηγητής Διοίκησης της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών μέχρι και το 1984. Μεταξύ 1979 και 1982 διετέλεσε παράλληλα και Σύμβουλος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Μεταξύ 1985 και 1990 διετέλεσε Αντιπρόεδρος Επιχειρησιακής Στρατηγικής της Εταιρείας Biotech Research Laboratories στις HΠΑ και παράλληλα Καθηγητής στη Μεταπτυχιακή Σχολή Διοίκησης του Πανεπιστημίου George Washington στις ΗΠΑ.

Τον Μάρτιο του 1991 διορίστηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Θεραπευτηρίου “Ευαγγελισμός” και τον Οκτώβριο του 1992 εξελέγη Πρώτος Γενικός Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, όπου και υπηρέτησε μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1997. Τον Μάρτιο του 1997 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής της Golden Filter S.A., Ανώνυμης Εταιρείας Έρευνας και Εκμετάλλευσης Ευρεσιτεχνιών, η οποία διαχειρίζεται το πρωτοποριακό βιολογικό φίλτρο τσιγάρων “biofilter”. Τέλος, τον Απρίλιο του 1999 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής του Νοσηλευτικού Ιδρύματος “Ερρίκος Ντυνάν” μέχρι το 2000. Από το 2002 ήταν Πρόεδρος της Golden Filter και από το 2008 Διοικητής του Ευαγγελισμού. Ο Αντώνης Κονταράτος έφυγε από την ζωή το 2009.

Ταξίδι στο παρελθόν της Σαντορίνης

Το συγγραφικό έργο του Αντώνη Κονταράτου περιελάμβανε είκοσι βιβλία για διάφορα θέματα (διαστημικά, διοίκησης, υγείας κ.ά) και πάνω από σαράντα τεχνικές εργασίες και σχεδιασμούς ερευνητικών προγραμμάτων. Μεταξύ αυτών και ένα βιβλίο αφιερωμένο αποκλειστικά στη Σαντορίνη με τίτλο “Σαντορίνη πορεία στο χρόνο” που εκδόθηκε το 2007 με πρωτοβουλία του Ηλιότοπου.

Το βιβλίο διερευνά με πολυκλαδική λεπτομέρεια τη γεωμορφολογία, τη γεωλογία, την ηφαιστειολογία, τη μυθολογία, αρχαιολογία, ιστορία και λαογραφία του νησιού, του οποίου η καταστροφή φαίνεται να συνέβαλε έμμεσα στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού. Την καταστροφή του νησιού προκάλεσε μια παροξυσμική ηφαιστειακή έκρηξη που συγκλόνισε τη Μεσόγειο και που ενδέχεται να οδήγησε στη γέννηση του μύθου της Ατλαντίδας, να έφερε τις πληγές του Φαραώ και να διαχώρισε τη θάλασσα κατά τη βιβλική έξοδο. Μέσα στις 268 σελίδες του βιβλίου οι αναγνώστες βλέπουν και αρκετές έγχρωμες φωτογραφίες και πολλές ασπρόμαυρες. Όλες σχεδόν οι ασπρόμαυρες είναι πριν από τον καταστρεπτικό σεισμό του 1956 και απεικονίζουν ένα μοναδικό τοπίο με κυρίαρχο τη λαϊκή αρχιτεκτονική του χθες που σήμερα χάνεται.

Το βιβλίο είναι εξαντλημένο.