Ηφαίστειο Κολούμπου: 369 χρόνια από την έκρηξη

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 369 χρόνια από τη μοναδική ιστορική ηφαιστειακή έκρηξη που εκδηλώθηκε έξω από τον χώρο της καλδέρας στην περιοχή της Σαντορίνης είναι αυτή του Κολούμπου, τον Σεπτέμβριο του 1650.

Όπως γράφει ο ηφαιστειολόγος και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ) Δρ Γιώργος Βουγιουκαλάκης στο βιβλίο του “Σαντορίνη – Τα γαλάζια ηφαίστεια” στον υποθαλάσσιο χώρο 8 χλμ. ΒΑ του νησιού, μεταξύ Θήρας και Αμοργού, η υποθαλάσσια ηφαιστειακή δράση άρχισε τον Ιανουάριο του 1649.

Οι κάτοικοι της Σαντορίνης δεν αντιλαμβάνονται την υποθαλάσσια ηφαιστειακή δραστηριότητα, ταλαιπωρούνται όμως πολύ από την έντονη σεισμική δραστηριότητα που τη συνοδεύει.

Το λιωμένο πέτρωμα που αναβλύζει ήπια στον βυθό, οικοδομεί ως τον Σεπτέμβριο του 1650 ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο με περίμετρο 30 χλμ. και ύψος 300 μ. που η κορυφή του μόλις ξεπρόβαλε πάνω από τα κύματα.

Τέλη Σεπτεμβρίου αρχίζουν μικρές εκρήξεις και η μεγάλη έκρηξη εκδηλώνεται στις 29 του ίδιου μήνα. Τέσσερα δισεκατομμύρια τόνοι λιωμένο πέτρωμα τινάζονται στην ατμόσφαιρα, σε ύψος μερικών χιλιάδων μέτρων. Η ελαφρόπετρα που επιπλέει στη θάλασσα κάνει τη γύρω από το ηφαίστειο περιοχή να μοιάζει στεριά. Η λεπτόκοκκη ηφαιστειακή στάχτη κινείται ανατολικά ταξιδεύοντας ως τη Μικρά Ασία.

Το κεντρικό τμήμα του ηφαιστείου κατακρημνίζεται στο κενό που έχει δημιουργηθεί από την εκτίναξη του μάγματος και δημιουργεί μια υποθαλάσσια καλδέρα βάθους 50 μ. και διαμέτρου 3 χλμ. Αυτό προκαλεί ένα μεγάλο παλιρροϊκό κύμα ύψους 10 μ. που σαρώνει τις ακτές της Σαντορίνης και του Αιγαίου.

Κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν προκαλεί ανθρώπινα θύματα. Αντίθετα, αυτό το κάνουν τα ηφαιστειακά αέρια. Τεράστιες ποσότητες υδρόθειου που απελευθερώνονται από την έκρηξη κάνουν αφόρητη τη ζωή στη Σαντορίνη και σε τρεις περιπτώσεις, όπου ο αέρας φυσούσε προς τα ΝΔ, προκαλεί τον θάνατο συνολικά 50 κατοίκων της Θήρας και πάνω από 1000 ζώων.

Μικρές εκρήξεις συνεχίζουν να εκδηλώνονται στην περιοχή του Κολούμπου έως τις 10 Οκτωβρίου 1650. Στις 6 Δεκεμβρίου σταματούν και οι εκλύσεις αερίων και από τότε το ηφαίστειο είναι σε κατάσταση ηρεμίας. Η μικρή νησίδα που είχε μείνει πάνω από την επιφάνεια της θάλασσα διαβρώνεται από τα κύματα σε μικρό χρονικό διάστημα. Το υψηλότερο σημείο του ηφαιστείου βρίσκεται σήμερα 18 μ. κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.

Δεκάδες γραπτές περιγραφές του χρονικού αυτής της έκρηξης έχουν σωθεί, καταγράφοντας λεπτομερώς με πεζό και έμμετρο λόγο τα γεγονότα μιας περιόδου η οποία έμεινε γνωστή στη Σαντορίνη με το όνομα “ο καιρός του κακού”. Για να ξορκίσουν αυτό το κακό οι κάτοικοι της Σαντορίνης έχτισαν κοντά στο ακρωτήρι του Κολούμπου, στη ΒΑ Θήρα, την εκκλησία της “Παναγιάς του Καλού” που δεσπόζει σήμερα στην περιοχή.

Η έκρηξη του Κολούμπου είναι η μεγαλύτερη έκρηξη που εκδηλώθηκε την τελευταία χιλιετία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πηγή: Δρ Γιώργος Βουγιουκαλάκης “Σαντορίνη – Τα γαλάζια ηφαίστεια”