Σαντορίνη: Υψηλή επικινδυνότητα εκδήλωσης καταπτώσεων στην Κόκκινη Παραλία

Του Βασίλη Μαρίνου*

Το παρόν τεχνικό σημείωμα συντάχθηκε μετά τις πρόσφατες παρατηρήσεις και μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Κόκκινη Παραλία την περίοδο περί την 9/6/20 από την ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Τεχνικής Γεωλογίας και Υδρογεωλογίας του τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και πιο συγκεκριμένα από τον Αν. Καθηγητή Βασίλη Μαρίνο, Δρ. ΕΔΙΠ Τριαντάφυλλο Κακλή και Υπ. Διδάκτορα Ευστράτιο Καραντανέλλη.

Σημείωνεται ότι η παραλία παρακολουθείται από την ερευνητική ομάδα της Τεχνικής Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) εδώ και έξι χρόνια (2014-2020), μετά την κατάπτωση που πραγματοποιήθηκε στην παραλία τον Αύγουστο του 2013 και την εκπόνηση έρευνας για τη γεωλογική διερεύνηση και εκτίμηση επικινδυνότητας καταπτώσεων, καθώς και υποβολή προτάσεων μέτρων στήριξης – ενίσχυσης των πρανών της Κόκκινης Παραλίας (Φορέας Χρηματοδότησης: Δήμος Θήρας). Η έρευνα είχε ιδιαίτερα επισημάνει την υψηλή έως πολύ υψηλή επικινδυνότητα εκδήλωσης καταπτώσεων στην περιοχή της Κόκκινης Παραλίας λόγω της γεωλογικής δομής, της φύσης και της αντοχής του υλικού, των απότομων και υψηλών πρανών και της συνεχιζόμενης φυσικής διεργασίας της διάβρωσης. Παράλληλα είχαν διαπιστωθεί αρκετά επισφαλή επικρεμάμενα τεμάχη, ποικίλων διαστάσεων. Η επικινδυνότητα αυτή είχε σημειωθεί ιδιαίτερα για την κεντρική και βόρεια ζώνη της παραλίας (βλέπε και σημείωμα του 2018).

Πράγματι, κατά την επιτόπου επίσκεψη στην περιοχή διαπιστώθηκαν μακροσκοπικά μία νέα μεγάλη κατάπτωση στο κεντρικό κομμάτι της παραλίας (Εικόνα 1), η οποία είναι αντίστοιχη σε μέγεθος εκείνης που πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2013 αλλά και πολλές άλλες βραχοκαταπτώσεις σε διάφορα σημεία της παραλίας. Αν και είχε ήδη εκτιμηθεί, είναι σαφές μετά τις μετρήσεις από το 2014 έως το 2020, ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος δημιουργίας και απόσπασης νέων τεμαχών. Από την κατάπτωση, η οποία αναγνωρίστηκε στην επίσκεψη αυτή (Ιούνιος 2020), συσσωρεύτηκε μεγάλος όγκος από θραύσματα ηφαιστειακών πετρωμάτων που δομούν τα πρανή της παραλίας στον αιγιαλό (Εικόνες 1, 2 και 3). Πολλά από τα τεμάχη παρουσιάζουν άμεσες απειλές στη ζώνη της παραλίας, καθώς οι καταπτώσεις εκτείνονται σε όλο το μήκος της.

Η γεωμηχανική παρακολούθηση της Κόκκινης Παραλίας πραγματοποιείται με την λήψη τριδιάστατων νεφών σημείων (3D point clouds) από την χρήση επίγειου σαρωτή (terrestrial laser scanner) Lidar και UAV. Από μία πρόδρομη επεξεργασία των δεδομένων και σύγκρισής τους σε διαδοχικές περιόδους (2014, 2017, 2019, 2020) προκύπτει ότι τα πρανή της παραλίας εκδηλώνουν ή είναι έτοιμα να εκδηλώσουν βραχοκαταπτώσεις (Εικόνα 4). Να σημειωθεί εδώ ότι η επεξεργασία των δεδομένων και η απεικόνιση των παρακάτω σχημάτων έγινε από τον Υπ. Διδάκτορα Ε. Καραντανέλλη.

Η λεπτομερής αποτύπωση των τεχνικογεωλογικών συνθηκών αλλά και η λεπτομερής σάρωση των τεμαχών με τη χρήση του συστήματος LiDaR και του UAV οδήγησε αρχικά στον προσδιορισμό και ογκομέτρηση των κινηματικά ασταθών περιοχών. Η παρακολούθηση όμως της παραλίας τα τελευταία έξι χρόνια (2014-2020), με διαδοχικές μετρήσεις, αποδεικνύει την “ενεργότητα” της παραλίας με την εκδηλώση συνεχών εντυπωσιακών νέων καταπτώσεων. Σε σημεία παρατηρείται προοδευτική οπισθοχώρηση του μετώπου του πρανούς σε σχέση με την προηγούμενη σάρωση (Ιούνιος 2019). Μεγαλύτερη δραστηριότητα παρουσιάζει το κεντρικό σημείο της παραλίας μετά τη νέα μεγάλη κατάπτωση, η οποία έχει καλύψει το μεγαλύτερο πλάτος της. Το βόρειο τμήμα της παραλίας παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερο επεισοδιακό χαρακτήρα στην εκδήλωση καταπτώσεων: έχουν καταρρεύσει όλα τα τεχνητά υπόσκαφα και έχει δημιουργηθεί νέο μέτωπο πρανούς (Εικόνα 5 και 6). Να σημειωθεί ότι ήδη από το 2018 έως σήμερα, έχει ήδη “ξεπλυθεί” (διαβρωθεί) από τη θάλασσα ο μεγαλύτερος όγκος της κατάπτωσης που συνέβη το 2018 (Εικόνα 5 και 6).

Το προβλημα της Κόκκινης Παραλίας είναι πολυσύνθετο, αφού παρουσιάζει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά στην επικινδυνότητα εκδήλωσης βραχοκαταπτώσεων, τη διατήρηση του τουριστικού ενδιαφέροντος με αποδεκτή διακινδύνευση, στην ανάγκη προστασίας του φυσικού της κάλλους και στις απαιτήσεις που θέτει το αρχαιολογικό περιβάλλον. Τονίζεται ότι η περιοχή καταλαμβάνεται για αρκετούς μήνες από μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Συνεπώς, η εκδήλωση ενός συμβάντος (μικρού ή μεγάλου) κατάπτωσης έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να δημιουργήσει πολύ αρνητικές συνέπειες σε επίπεδο ανθρώπινων ζωών, αλλά ακόμη και σε μη τέτοια περίπτωση, σε επίπεδο τουρισμού της περιοχής.

Συμπερασματικά, συνοψίζεται ότι η αποτελεσματική απομείωση και μακροπρόθεσμη διατήρηση του επιπέδου επικινδυνότητας σε όλο το μήκος της Κόκκινης Παραλίας σε αποδεκτά επίπεδα με βάση τη διεθνή πρακτική και τους σχετικούς κανονισμούς, απαιτεί εργασίες εξαιρετικά δύσκολες κατασκευαστικά, εκτεταμένες χωρικά και δαπανηρές οικονομικά. Οι εργασίες αυτές (π.χ. δραματική επέμβαση στην κλίση των φυσικών πρανών της παραλίας), εφόσον εφαρμοστούν, θα επηρεάσουν πολύ σοβαρά το φυσικό κάλλος της παραλίας, της οποίας τα πρανή θα έχουν την όψη πρανών οδοποιίας, ενώ θα διαταράξουν και την ισορροπία μεταξύ της διαβρωτικής δράσης της θάλασσας και της φυσικής τροφοδοσίας της παραλίας με υλικό μέσω των καταπτώσεων από τα φυσικά πρανή, θέτοντας υπό σημαντικό κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξή της.

* Ο κος Βασίλης Π. Μαρίνος είναι αναπληρωτής καθηγητής και διδάσκει τεχνική γεωλογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης