“Κάτω από το Τοπίο: Θηρασιά 2021-22” από τη συλλογικότητα Μπουλούκι

Κουβαλώντας μαζί τους τα αρχιτεκτονικά τους σχέδια, τις γνώσεις τους, το “μεράκι” τους και διάφορα εργαλεία, μια παρέα αρχιτεκτόνων, μηχανικών κι άλλων ειδικοτήτων, ξεκίνησαν πριν περίπου τρία χρόνια να επισκέπτονται τόπους της Ελλάδας για να καταγράψουν τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης αποκαλύπτοντας με αυτό τον τρόπο την ιστορία που κρύβεται πίσω από αυτές.

Το “Μπουλούκι”, όπως ονομάζεται η συλλογικότητα, μέχρι σήμερα έχει εργαστεί κυρίως στις ορεινές περιοχές της Ηπείρου, όπου έζησαν και έδρασαν σημαντικοί τεχνίτες, αλλά και αναπτύχθηκαν διάφοροι πολιτισμοί των Βαλκανίων. Στο επίκεντρο των δράσεών τους, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής τους, βρίσκεται η αποκατάσταση παραδοσιακών μονοπατιών και κτισμάτων που έχουν υποστεί φθορές στο πέρασμα των χρόνων. Σαν ένα “σύγχρονο” μπουλούκι, όπως αυτά των μαστόρων που μετακινούνταν από τόπο σε τόπο για αναζήτηση εργασίας, τα μέλη της ομάδας έχουν καταφέρει όχι μόνο να περιηγηθούν σε ιστορικά χωριά της Ηπείρου αλλά να έρθουν σε άμεση επαφή με τις τοπικές κοινότητες και να “δώσουν ζωή” σε ξεχασμένους τόπους.

Φέτος, το Μπουλούκι ταξιδεύει στις Κυκλάδες για το έργο “Κατω από το Τοπίο: Θηρασιά 2021-22”. Στο επίκεντρο του εγχειρήματος τίθεται η ξεχασμένη τοπική γνώση γύρω από τα θηραϊκά κονιάματα, η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική γλώσσα των υποσκάφων οικισμών και η αφηγηματική δύναμη του πολιτισμικού τοπίου της Θηρασιάς και της Θήρας.

Το διατομεακό αυτό πρόγραμμα θα υλοποιηθεί μέσα από τρεις διαδοχικές δράσεις που διοργανώνονται από κοινού με τον Δήμο Θήρας και την Κοινότητα Θηρασιάς:

α) μια Εναρκτήρια Συνάντηση Συλλογικής Εργασίας – άνοιξη 2021
β) ένα Συμμετοχικό Έργο – φθινόπωρο 2021 και
γ) ένα Διεθνές Συμπόσιο – άνοιξη 2022

Στην καρδιά του προγράμματος τοποθετείται η Αγριλιά της Θηρασιάς, όπου εντοπίζεται ένας από τους σημαντικότερους υπόσκαφους οικισμούς της χώρας, ένα πολύτιμο τεκμήριο παραδοσιακών τεχνικών δόμησης συνδεδεμένων με τα φυσικά υλικά του τόπου -τη θηραϊκή γη και την κίσσηρη, τους μαύρους και κόκκινους ηφαιστειακούς λίθους- όσο και ιδιαίτερων κατασκευαστικών επιλύσεων που συνέθεσαν το μοναδικό αυτό τοπίο διαχρονικά. Εκεί θα λάβει χώρα και το έργο της συμμετοχικής αποκατάστασης του φθινοπώρου, που θα υλοποιηθεί μέσω μιας Μαθητείας Νέων Μαστόρων, καθώς και ένα βιωματικό εργαστήριο που θα διερευνήσει τις αμφίδρομες σχέσεις ανάμεσα στις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης και τη -σύγχρονη- γλυπτική τέχνη.

Η δράση αρχίζει στις 28-30 Μαΐου
Το τριήμερο συλλογικής εργασίας, 28, 29 και 30 Μαΐου, έρχεται να σημάνει την έναρξη του έργου “Κάτω από το Τοπίο: Θηρασιά 2021-22”. Το Μπουλούκι και οι συνεργάτες του, μαζί με την τοπική κοινότητα της Θηρασιάς και της Θήρας, τους μαθητές και τους δασκάλους του νησιού, θα προχωρήσουν στον καθαρισμό του κεντρικού μονοπατιού της Αγριλιάς. Ο βασικός οδικός άξονας του εγκαταλελειμμένου οικισμού, που έχει αποκλειστεί από την έντονη βλάστηση, θα γίνει και πάλι προσβάσιμος, “ανοίγοντας” έτσι τον δρόμο για την επανοικειοποίηση και την προστασία του.

Το Σάββατο 29/5, στο σχολείο της Θηρασιάς, θα πραγματοποιηθούν υπαίθριες προβολές ταινιών μικρού μήκους από προηγούμενες δράσεις της ομάδας Μπουλούκι, ανοιχτές στην τοπική κοινωνία.

Την Κυριακή 30/5, στην εκκλησία της Αγριλιάς, θα γίνει παρουσίαση του συνόλου των δράσεων του προγράμματος.

“Σε μια εποχή που γίνεται ολοένα και περισσότερο λόγος για “τοπία” κάθε είδους, η παρούσα πρωτοβουλία θα επιδιώξει μέσα από την πρακτική και θεωρητική της προσέγγιση να εξετάσει κριτικά τις τρέχουσες αντιλήψεις για το τοπίο ως αισθητική κατηγορία και να αναδείξει τις ηθικές ορίζουσες της έννοιας. Στο πνεύμα αυτό, το “Κάτω από το Τοπίο” θα επιχειρήσει να ανοίξει τη συζήτηση πέρα από τους όρους της “προστασίας και της διατήρησης” των παραδοσιακών συνόλων και να διερευνήσει τον ρόλο που έχουν να παίξουν οι τοπικοί πολιτισμοί και οι μικροί οικισμοί της υπαίθρου στο σύνθετο διεθνοποιημένο παρόν της κλιματικής αλλαγής, της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και του μαζικού τουρισμού”, αναφέρει η συλλογικότητα.

“Έχουμε ξεκινήσει να υλοποιούμε αυτό το έργο από πέρσι κάνοντας συνεντεύξεις με παλιούς μάστορες στη Σαντορίνη. Η Σαντορίνη και η Θηρασιά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους και σαν ιστορία και γεωλογικά καθώς η γεωλογία τους έχει επηρεάσει την αρχιτεκτονική τους. Το χώμα τους είναι η φημισμένη θηραϊκή γη, η οποία μπορεί να λαξεύεται πάρα πολύ εύκολα και με αυτό τον τρόπο δημιουργούνταν σπηλιές και υπόσκαφοι οικισμοί σε διάφορα σημεία. Αντίστοιχα αυτό το χώμα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν μαζί με ασβέστη και να παράξουν κάποια πολύ ιδιαίτερα κονιάματα, οπότε εμείς πήγαμε να ανιχνεύσουμε αυτή την τεχνολογία της χρήσης της θηραϊκής γης η οποία έχει εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό. Αυτό ξεκίνησε πέρσι και σε συνεργασία ταυτόχρονα με το ΕΜΠ και το ΕΑΓΜΕ προσπαθούμε να καταλάβουμε αυτά τα υλικά και να διασταυρώσουμε αυτό που μας λένε οι μάστορες στις συνεντεύξεις ώστε να μπορέσουμε να αναπαράξουμε ξανά κι εμείς αυτά τα υλικά προκειμένου να προβούμε σε αποκαταστάσεις και να προστατεύσουμε αυτή τη γνώση”, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αρχιτέκτονας και ιδρυτικό μέλος της συλλογικότητας Παναγιώτης Κωστούλας.

Το πρόγραμμα “Κάτω από το Τοπίο: Θηρασιά 2021-22” τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Επιτροπής UNESCO και του ΤΕΕ, πραγματοποιείται σε συνεργασία με την ΕΦΑ Κυκλάδων, το ΕΜΠ, το ΕΑΓΜΕ, την Α.Σ.Κ.Τ. και το ETH Zurich και εχει την υποστήριξη του J.M.Kaplan Fund.

Ο κος Παναγιώτης Κωστούλας από το Μπουλούκι θα είναι καλεσμένος της διαδικτυακής εκπομπής του Atlantea “Στο μεταξύ…” στις 17 Ιουνίου.

Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ