Του Ανδρέα Βλάχου*
“Μαντώ Μαυρογένη” είναι η νέα ονομασία του αεροδρομίου της Μυκόνου. Την ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Μυκόνου αποδέχθηκε το υπουργείο ένα χρόνο μετά την κατάθεσή της.
Η ονοματοδοσία μιας σημαντικής για την κοινότητα υποδομής, εκτός από απόδοση τιμής στο πρόσωπο που μνημονεύεται, σηματοδοτεί και τη σύνδεση της κοινότητας αυτής με την Ιστορία της. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μύκονος τιμά την αντιστράτηγο της Ελληνικής Επανάστασης – η προδομένη αγωνίστρια έχει επίσης τιμηθεί επανειλημμένα τόσο από την Πάρο από όπου έλκει το έτερο ήμισυ της καταγωγής της, όσο και από το ελληνικό κράτος (αν και πολύ καθυστερημένα). Η Μαυρογένη ήταν όχι μόνο γυναίκα (περιττό να εξηγηθεί για ποιους λόγους τονίζεται αυτό) αλλά και μορφωμένη, ιδεαλίστρια, γενναία, ανεξάρτητη, ανιδιοτελής. Τα χαρακτηριστικά της αυτά, που την έκαναν τόσο ιδιαίτερη στο συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο, ήταν πιθανότατα και η αιτία που υπέστη τις διώξεις που την οδήγησαν σε πρόωρο θάνατο. Σε αυτόν τον τόπο οι άνθρωποι σαν τον Κωλέττη πάντα έβρισκαν τον τρόπο να καταδιώκουν ανθρώπους όπως η Μαυρογένη.
Έτσι, κατά τη γνώμη μου οι Μυκονιάτες δίνουν εκτός από το όνομα και κάποια μηνύματα: η Μαυρογένη είναι ένα φωτεινό, διαχρονικό πρότυπο το οποίο οι συμπατριώτες της τιμούν και με το οποίο θέλουν να συνδέονται στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου. Επιπλέον, μας θυμίζουν ότι η ζωή μπορεί να είναι συχνά άδικη αλλά η ιστορική μνήμη μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη. Έστω, κατά κάποιον τρόπο.
Σε πολλά αεροδρόμια του κόσμου, η ιδέα και η εφαρμογή της είναι ίδια.
Στην Ελλάδα, επίσης.
Στα δικά μας, τώρα…
Ένα από τα πράγματα που μου έκανε εντύπωση από παιδί και συνεχίζει να μου κάνει είναι η αμφίθυμη σχέση μας εδώ στην Σαντορίνη με την ιστορική μνήμη.
Εν πρώτοις, η αμφιθυμία τούτη αποτυπώνεται στην απροθυμία μας να δίνουμε ονόματα σε δρόμους, πλατείες, κοινοτικούς χώρους, υποδομές. Ακόμα και αν στο παρελθόν υπήρξαν δικαιολογίες γι’ αυτό, εκτιμώ ότι δεν στέκουν πια. Κατ’ αρχάς υπάρχει το πρακτικό ζήτημα – η αστικοποιημένη Σαντορίνη χρειάζεται πλέον ονόματα και αριθμούς παντού. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι ακόμα και εκεί όπου διστακτικά υπάρχουν δρόμοι με ονόματα, αυτά επιμένουμε να μην τα χρησιμοποιούμε.
Μετά, είναι και η ίδια η ιδέα της ιστορικής συνέχειας. Το νησί μπορεί και πρέπει να αναδείξει και να τιμήσει -έστω με αυτόν τον ταπεινό συμβολισμό- κάποιους σημαντικούς ανθρώπους, Θηραίους και μη, που άφησαν σημαντικό αποτύπωμα εδώ. Επιπλέον, υπάρχουν πολλές άλλες προσωπικότητες μεγαλύτερης εμβέλειας, τοπωνύμια, ιστορικά γεγονότα. Η επιλογή ονομάτων είναι μια ευκαιρία η κοινωνία μας να αναδείξει τις αξίες και τα πιστεύω της. Ελπίζω ότι στον εικοστό πρώτο αιώνα έχουμε φτάσει σε ένα επίπεδο πολιτικού πολιτισμού ώστε αυτή η διαδικασία να μπορεί να γίνει με συναίνεση και σεβασμό στην Ιστορία.
Το νησί μας έχει σίγουρα κάτι ενδιαφέρον να διηγηθεί τόσο σε εμάς που ζούμε εδώ όσο και στους επισκέπτες του. Φυσικά, το παρελθόν μπορεί συχνά να πληγώνει. Οι άνθρωποι εδώ έζησαν φτώχεια, στερήσεις, αρρώστιες, καταστροφές, εκμετάλλευση. Νομοτελειακά, οι περίοδοι ακμής και δόξας έδωσαν την σκυτάλη σε παρακμή και αφάνεια μέχρι να γυρίσει ο τροχός της ζωής φέρνοντας πάλι καλύτερες ημέρες. Ίσως, μάλιστα, αυτή ακριβώς είναι μια από τις ιστορίες που αξίζει να διηγηθούμε – ακριβώς επειδή δεν πρέπει να την ξεχάσουμε οι ίδιοι. Ομολογώ λοιπόν ότι η απουσία ή η αμήχανη παράθεση πινακίδων με ενοχλεί πλέον αφάνταστα – είτε όταν ανηφορίζω τα δρομάκια των Φηρών και της Οίας για να δω το ηφαίστειο είτε όταν πρέπει να δώσω ή να λάβω οδηγίες για έναν προορισμό. Είναι η αίσθηση έλλειψης τάξης και διακοπής της συνέχειας και συνοχής του τόπου. Είναι η λήθη.
Χωρίς την ιστορική μνήμη και συνέχεια, χάνεται το νήμα και το νόημα. Ας αναλογιστούμε τούτο: δε θα αντιδράσουμε άραγε μάλλον αδιάφορα αν κάποια στιγμή παραδοθεί προς “αξιοποίηση” ένας ανώνυμος ή λησμονημένος τόπος που μπορεί και να τον έχουμε καταντήσει και σκουπιδότοπο; Στον αντίποδα, άλλο κύτταρο της συλλογικής μνήμης δεν θα ενεργοποιηθεί όταν ο τόπος αυτός έχει όνομα και ταυτότητα ως τμήμα του κοινοτικού ζωτικού μας χώρου; Στην εποχή που ζούμε πιστεύω ότι τα σημεία αναφοράς είναι σημαντικότερα από ποτέ.
Πριν μερικές εβδομάδες, διάβασα μια ενδιαφέρουσα και τεκμηριωμένη πρόταση για την ονοματοδοσία του αεροδρομίου μας σε “Στυλιανός Σαρπάκης”. Υπάρχουν άραγε και άλλες, καλύτερες ιδέες; Δεν ξέρω ειλικρινά, ωστόσο η πρόταση θέτει μια βάση ενδιαφέρουσας συζήτησης. Όπως και να έχει, πάντως, αυτή η κουβέντα είναι καλό να γίνει σύντομα.
Επιτρέψτε μου εδώ μια υπόθεση εργασίας. Πώς θα μας φαινόταν αν κάποτε μας προσφέρουν κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα για το όνομα των (όποιων) υποδομών μας όπως συμβαίνει στα αθλητικά γήπεδα; Μπορεί πριν λίγα χρόνια η εμπορική εκμετάλλευση του ονόματος ενός αεροδρομίου να μην ήταν μια ελκυστική επιλογή, οι καιροί όμως αλλάζουν.
Και όχι τίποτα άλλο, αλλά στην Σαντορίνη του 2022 υποψιάζομαι ότι υπάρχουν ήδη αρκετοί που θα την έβρισκαν εξαιρετική ως ιδέα.
* Ο Ανδρέας Βλάχος ζει με την οικογένειά του και εργάζεται ως Ουρολόγος στη Σαντορίνη. Επικοινωνεί γράφοντας για αυτά που γνωρίζει, για αυτά που αγαπά και για αυτά που ζητούν την προσοχή μας.
Όλες οι δημοσιεύσεις του Atlantea με άρθρα του Ανδρέα Βλάχου είναι διαθέσιμες εδώ.
