Σαντορίνη: Από το ηλιοβασίλεμα στην ανάγκη για ένα Πολιτιστικό Κέντρο – Μουσείο

Άρθρο-παρέμβαση από τη Δρα Μαριάννα Σιγάλα*

Η Σαντορίνη βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σταυροδρόμι. Από προορισμός-όνειρο που προβαλλόταν διεθνώς ως το απόλυτο σύμβολο της Ελλάδας, εξελίσσεται σταδιακά σε παράδειγμα υπερτουρισμού που απειλεί όχι μόνο το μέλλον του νησιού, αλλά και την ποιότητα ζωής των κατοίκων του. Η άναρχη τουριστική ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε υπερφόρτωση των υποδομών, σε φθορά φυσικών και πολιτιστικών πόρων και σε κοινωνική κόπωση. Το αποτέλεσμα; Ένα τουριστικό προϊόν που δείχνει στασιμότητα και χάνει σταθερά τη διεθνή του ανταγωνιστικότητα.

Η σημερινή κρίση της τουριστικής μονοκαλλιέργειας
Η Σαντορίνη έχει στηριχθεί υπερβολικά στη “μονοκαλλιέργεια” του τουρισμού: ξενοδοχεία με θέα στην καλντέρα, εστιατόρια, φωτογραφίες στο Instagram. Αυτές οι εμπειρίες είναι ελκυστικές, αλλά συχνά επιφανειακές. Ο επισκέπτης απολαμβάνει, φωτογραφίζει, καταναλώνει – και έπειτα φεύγει. Η χαμηλή επαναληπτικότητα των ταξιδιών και η συνεχής μείωση της μέσης δαπάνης ανά επισκέπτη αποδεικνύουν ότι η Σαντορίνη προσφέρει κυρίως “ηδονικές” απολαύσεις, όχι όμως βαθιές εμπειρίες με νόημα που θα δημιουργούσαν δεσμούς και θα ενθάρρυναν τον επισκέπτη να επιστρέψει.

Την ίδια ώρα, διεθνείς τάσεις δείχνουν μια ξεκάθαρη αλλαγή: οι σύγχρονοι ταξιδιώτες -ιδίως οι νεότερες γενιές- αναζητούν αυθεντικότητα, συμμετοχή, πολιτισμό και εμπειρίες που τους φέρνουν σε επαφή με την τοπική κοινωνία. Θέλουν να “ταξιδεύουν καλά” αλλά και να “ταξιδεύουν για καλό”. Οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι είναι διατεθειμένοι να παρατείνουν τη διαμονή τους και να δαπανήσουν περισσότερα όταν ο προορισμός τους προσφέρει εμπειρίες με ουσία.

Οι ανταγωνιστές κινούνται στρατηγικά
Ενώ η Σαντορίνη παραμένει κολλημένη στο ίδιο μοντέλο, άλλοι προορισμοί έχουν επενδύσει στον πολιτισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες για να διαφοροποιήσουν το τουριστικό τους προϊόν.
– Στη Γαλλία, θεματικά πολιτιστικά κέντρα σε Λυών, Ντιζόν και Μπορντώ έχουν αναδείξει τη γαστρονομία και το κρασί σε μοχλούς τοπικής ανάπτυξης.
– Στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μουσεία-ορόσημα όπως το Louvre Abu Dhabi έχουν μετατρέψει μια έρημο σε παγκόσμιο πολιτιστικό προορισμό.
– Στο Λας Βέγκας, μουσεία και πολιτιστικά κέντρα μετέτρεψαν μια πόλη τυχερών παιχνιδιών σε προορισμό πολιτιστικής ψυχαγωγίας.
– Η Κίνα επενδύει μαζικά σε νέα μουσεία και τεχνολογικές πολιτιστικές εμπειρίες, προωθώντας το μοντέλο “καλλιεργούμε τον τουρισμό μέσω του πολιτισμού”.
– Η Ισλανδία, με παρόμοια φυσικά χαρακτηριστικά με τη Σαντορίνη, αξιοποίησε το  πολιτιστικό της κεφάλαιο για να γίνει προορισμός όλο τον χρόνο, μέσω φεστιβάλ μουσικής και δημιουργικών προγραμμάτων.

Το μάθημα είναι σαφές: οι προορισμοί που επενδύουν στον πολιτισμό αποκτούν ανθεκτικότητα, διαφοροποίηση και υψηλότερη αξία επισκεπτών.

Διαφήμιση

Η πρόταση: Ένα Πολιτιστικό Κέντρο-Μουσείο στη Σαντορίνη
Η Σαντορίνη διαθέτει μοναδικά πλεονεκτήματα: ιστορία, αρχαιολογικούς θησαυρούς, οινική και γαστρονομική παράδοση, τοπική τέχνη και ζωντανή πολιτιστική ταυτότητα. Αυτά είναι ανεκτίμητα στοιχεία που δεν μπορούν να αντιγράψουν οι ανταγωνιστές. Ωστόσο, σήμερα παραμένουν στο περιθώριο.

Η ίδρυση ενός σύγχρονου Πολιτιστικού Κέντρου-Μουσείου θα μπορούσε να αποτελέσει στρατηγική απάντηση. Ένα τέτοιο έργο:
– Θα ενισχύσει την οικονομία δημιουργώντας νέα έσοδα, θέσεις εργασίας και κίνητρα για τοπικές επιχειρήσεις σε πολιτισμό, τέχνες, δημιουργικές βιομηχανίες και γαστρονομία.
– Θα διαφοροποιήσει το τουριστικό προϊόν από το απλό “ήλιος και ηλιοβασίλεμα” σε κάτι βαθύτερο και μη αντιγράψιμο.
– Θα προσφέρει στους επισκέπτες αυθεντικές εμπειρίες μάθησης, συμμετοχής και κατανόησης του τόπου.
– Θα καλλιεργήσει κοινωνική υπερηφάνεια και ταυτότητα, δίνοντας στους κατοίκους λόγο συμμετοχής και δημιουργίας.
– Θα στηρίξει τη βιωσιμότητα, αποσυμφορώντας τα πιο κορεσμένα σημεία του νησιού και κατανέμοντας καλύτερα τις τουριστικές ροές.

Τα οφέλη στην κοινωνία και την οικονομία
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τα μουσεία και τα πολιτιστικά κέντρα λειτουργούν ως “οικονομικοί κινητήρες”. Το λεγόμενο “φαινόμενο Μπιλμπάο” -η αναγέννηση μιας μικρής ισπανικής πόλης μέσω του Μουσείου Guggenheim- αποδεικνύει ότι ένα μόνο οραματικό έργο μπορεί να αναβαθμίσει έναν προορισμό παγκόσμια. Παρόμοια, το MONA στην Τασμανία μετέτρεψε ένα απομακρυσμένο νησί σε διεθνή πολιτιστικό προορισμό.

Για τη Σαντορίνη, ένα Πολιτιστικό Κέντρο-Μουσείο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς που θα ενώσει τις διάσπαρτες πολιτιστικές εμπειρίες, θα δημιουργήσει ένα ισχυρό brand γύρω από την ιστορία και την τέχνη του νησιού, και θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος δημιουργικότητας που θα δώσει ευκαιρίες ανάπτυξης και πολιτιστικής καλλιέργειας και συμμετοχής στους κατοίκους.

Από το “τουρισμός για τον τουρισμό” σε “ανάπτυξη μέσω του τουρισμού”: Ζούμε από τον τουρισμό ή ο τουρισμός ζει από εμάς;
Η Σαντορίνη καλείται να εγκαταλείψει το ξεπερασμένο μοντέλο “ζούμε για τον τουρισμό” και να περάσει σε μια νέα λογική: “ο τουρισμός ως εργαλείο που υπηρετεί την κοινωνία και όχι το αντίθετο”. Η αλλαγή νοοτροπίας είναι κρίσιμη: να μετατρέψουμε τον τουρισμό από αυτοσκοπό σε μέσο για προσωπική, συλλογική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Η δημιουργία ενός Πολιτιστικού Κέντρου-Μουσείου δεν είναι απλώς μια τουριστική επένδυση. Είναι μια στρατηγική επιλογή που μπορεί να φέρει ισορροπία, βιωσιμότητα και όραμα στο μέλλον του νησιού. Όπως οι διεθνείς πρωτοπόροι προορισμοί απέδειξαν, ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια, είναι η πιο ασφαλής επένδυση για μια οικονομία και μια κοινωνία που θέλει να αντέξει στο χρόνο.

Διαβάστε ολόκληρη την τεκμηρίωση της πρότασης εδώ.

*Δρ Μαριάννα Σιγάλα
Καθηγήτρια Μάρκετινγκ και Διευθύντρια της Διεθνούς Ξενοδοχειακής Σχολής Newcastle Business School, University of Newcastle, Australia

Διαφήμιση