Επιστολή Γύζη για την κρουαζιέρα

Επιστολή για τα θέματα της κρουαζιέρας απέστειλε στο Δήμο Θήρας ο κ. Λευτέρης Γύζης, το πλήρες κείμενο της οποίας έχει ως εξής:

———————————————————————————————————————————–
Προς Δήμο Θήρας

1 . –  Κον Νικόλαο Ζώρζο, Δήμαρχο Θήρας
2 . –  Κον Γιάννη Αργυρό, Αντιδήμαρχο Θήρας

Θήρα, 28 Μαρτίου 2012

Αξιότιμε κ. Δήμαρχε, 

Εδώ και τρία χρόνια έχουμε γίνει όλοι αποδέκτες μιας όλο και μεγαλύτερης πίεσης από τις πλοιοκτήτριες εταιρείες των κρουαζιεροπλοίων για την κατασκευή ενός δεύτερου τελεφερίκ στη Σαντορίνη.

Η αυξανόμενη συγκέντρωση πολλών και κυρίως πολύ μεγάλων πλοίων στο νησί μας και η σύμπτωση τους την ίδια μέρα αλλά ακόμα και την ίδια ώρα, έχει σαν αποτέλεσμα την ταλαιπωρία των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων,  λόγω του χρόνου που απαιτείται για την μεταφορά τους από τον όρμο Φηρών στην πόλη, αλλά και λόγω της πολυκοσμίας και της κυκλοφοριακής συμφόρησης που προκαλείται στα στενά δρομάκια των Φηρών και της Οίας, ταλαιπωρία την οποία υφίστανται και οι μόνιμοι επισκέπτες του νησιού.

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος πρέπει να μιλήσουμε με αριθμούς. Το έτος 2002 οι αφίξεις των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων στη Σαντορίνη έφθασαν τις 340.000, το 2005 τις 450.000, ενώ το 2011 τις 900.000, δηλαδή, από το 2005 έως το 2011 οι αφίξεις των επιβατών υπερδιπλασιάσθηκαν. Και η αύξηση αυτή συνεχίζεται, γιατί τα σύγχρονα κρουαζιερόπλοια αυξάνουν σε μέγεθος και χωρητικότητα, ενώ οι τιμές της κρουαζιέρας λόγω του μεγέθους των πλοίων και του ανταγωνισμού, γίνονται ολοένα και φθηνότερες.

Στις 17-8-2008 με επιστολή μου στο Διοικητικό Συμβούλιο tου Ιδρύματος Λούλας & Ευαγγέλου Νομικού είχα επισημάνει  τη σοβαρότητα  του προβλήματος και είχα προτείνει την ανάληψη πρωτοβουλίας από τους τοπικούς φορείς και  τις πλοιοκτήτριες εταιρείες με σκοπό τον καλύτερο συντονισμό-προγραμματισμό  των προσεγγίσεων των κρουαζιεροπλοίων.

Με δεδομένες τις υποδομές της Σαντορίνης, που είναι οι υποδομές ενός μικρού νησιού, με δεδομένη δηλαδή τη χωρητικότητα των χερσαίων χώρων των λιμανιών μας Φηρών και Αθηνιού, τη χωρητικότητα των στενών πεζόδρομων των Φηρών και της Οίας, τη μεταφορική ικανότητα του τελεφερίκ (650 άτομα την ώρα) και με οδικό δίκτυο που δεν αντέχει την κυκλοφορία των 100 και πλέον τουριστικών λεωφορείων που απαιτούνται για τις εκδρομές των επιβατών τους, οι σχεδιαστές των δρομολογίων των πλοίων επιμένουν να προγραμματίζουν τα πλοία τους τις ίδιες μέρες και ώρες με αποτέλεσμα, τη σύμπτωση των προσεγγίσεων, το συνωστισμό και την ταλαιπωρία όχι μόνο των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων, αλλά και των υπολοίπων  επισκεπτών του νησιού.

Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ίδια ώρα που οι εταιρείες των κρουαζιεροπλοίων αποβιβάζουν στο νησί 15.000-20.000 άτομα για μερικές ώρες, που συγκεντρώνονται και κυκλοφορούν σε συγκεκριμένους χώρους, (τον πεζόδρομο της καλντέρας των Φηρών, τον πεζόδρομο της Οίας και αύριο τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου), ήδη υπάρχουν στη Σαντορίνη άλλοι 50-60.000 μόνιμοι επισκέπτες, που ο συνωστισμός δεν τους επιτρέπει να επισκεφθούν τους χώρους αυτούς.

Έξω όμως από την απλουστευτική λογική του «όσο περισσότεροι επισκέπτες τόσο το καλύτερο», είναι καιρός να μιλήσουμε και για τη φέρουσα ικανότητα, έννοια που απουσιάζει από το σχεδιασμό του τουρισμού στο νησί μας και να αναρωτηθούμε πόσες άραγε χιλιάδες επισκέπτες χωρούν να κυκλοφορούν σε ένα πεζόδρομο, όσο είναι ο πεζόδρομος της καλντέρας από το τελεφερίκ μέχρι το Ξενοδοχείο ΑΤΛΑΝΤΙΣ, ή ο πεζόδρομος  της Οίας. Και πόσα υπερμεγέθη τουριστικά λεωφορεία είναι δυνατόν να κυκλοφορούν συγχρόνως στο οδικό μας δίκτυο χωρίς να προκαλούν κυκλοφοριακό έμφραγμα. Αν δεν το κάνουμε, φοβάμαι ότι πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε.

Εδώ θα πρέπει να αναφέρω σαν μοναδική εξαίρεση από την παντελή έλλειψη σχεδιασμού, τη μελέτη που εκπονήθηκε με πρωτοβουλία του τέως προέδρου της Οίας κ. Γ. Χάλαρη για τον πεζόδρομο της Οίας, η οποία αν και   προσδιόρισε την κυκλοφοριακή χωρητικότητα στα 1.800 άτομα, υπάρχουν μέρες που συνωστίζονται περισσότερα από 5.000 άτομα.

Το National Geographic Adventure Magazine, περιοδικό που έχει αναγνώστες σε όλο τον πλανήτη, σε πρόσφατο άρθρο του με τον κατάλογο για τα δέκα μοναδικής ομορφιάς μέρη στο κόσμο προς αποφυγή, τα οποία μέσα σε λίγες δεκαετίες έγιναν σμπαράλια από την άγρια τουριστική «αξιοποίηση», κατάλογο στη δεύτερη θέση του οποίου βρίσκεται η Σαντορίνη, επισημαίνει. Μεταφέρω ό,τι ακριβώς γράφει:
«Σαντορίνη, ένα από τα ωραιότερα νησιά της Μεσογείου έχει γίνει από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τσαλαπατημένου παραδείσου. Ασφαλώς διαθέτει ασύγκριτη θέα και εκπληκτικά ηλιοβασιλέματα. Να είστε όμως προετοιμασμένοι ότι θα τα μοιρασθείτε μαζί με άλλους 15.000 επιβάτες κρουαζιεροπλοίων, οι οποίοι αποβιβάζονται την ίδια ώρα και σπρώχνουν ο ένας τον άλλον για την καλύτερη φωτογραφία.  Μιλάμε για τη δολοφονία της κότας με τα χρυσά αυγά.» Και καταλήγει: «Βρείτε λοιπόν την έμπνευσή σας σε άλλο ελληνικό νησί.»

Αλλά και ο  τέως Πρόεδρος του ΗΑΤΤΑ κ. Γιάννης Ευαγγέλου στο Συνέδριο Κρουαζιέρας που έγινε τον Ιούνιο του 2008 με θέμα τη στρατηγική και τον σχεδιασμό των δρομολογίων των κρουαζιεροπλοίων, στην ομιλία του είχε προειδοποιήσει:
«Το ζήτημα του συνωστισμού, με τα τεράστια μεγέθη των πλοίων και τη σύμπτωση των προσεγγίσεων πολλών εξ αυτών, έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα, για τα οποία, αν δεν κάνουμε τίποτα, θα επιδεινωθούν. Και όταν μιλάμε για προβλήματα,μιλάμε για συμφόρηση, πολυκοσμία, κατάκλυση υποδομών, μιλάμε δηλαδή για ουσιαστική υποβάθμιση. Και το μόνο που δεν θέλουμε είναι να υποβαθμίσουμε προορισμούς που αποτελούν διαχρονικούς μαγνήτες του τουρισμού, όπως για παράδειγμα η Σαντορίνη, που δέχεται πολύ περισσότερα κρουαζιερόπλοια από ό,τι σηκώνει η υποδομή της με αποτέλεσμα να οδηγείται σε υποβάθμιση. Αν δεν κάνουμε κάτι σύντομα, στη Σαντορίνη θα συμβεί ό,τι συνέβη στη Καραϊβική πριν μία εικοσαετία, όταν για τους ίδιους ακριβώς λόγους υποβαθμίσθηκε σαν τουριστικός προορισμός.»

Ήδη πολλοί προορισμοί για να αντιμετωπίσουν το διαρκώς επιδεινούμενο πρόβλημα του συνωστισμού έχουν πάρει μέτρα. Θα αναφέρω το παράδειγμα της Αλάσκας όπου εκεί οι τοπικές αρχές έφτιαξαν μια ομάδα διαχείρισης συνωστισμού (conflict resolution group) η οποία συνεννοείται με τις εταιρείες, για να αποφεύγονται οι μαζικές προσεγγίσεις. Άλλοι πάλι μεσογειακοί προορισμοί, για να περιορίσουν τον συνωστισμό, επιτρέπουν την προσέγγιση ορισμένου αριθμού κρουαζιεροπλοίων ημερησίως.

Εκτός όμως από την απειλούμενη σταδιακή υποβάθμιση, από τις ταυτόχρονες μαζικές προσεγγίσεις και τον συνωστισμό, υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις.

Τα σύγχρονα κρουαζιερόπλοια,  διπλάσια σε μέγεθος και χωρητικότητα από αυτά της δεκαετίας του 1990, λειτουργούν σαν τεράστια ξενοδοχεία με πολύ χαμηλές τιμές,  και είναι ανταγωνιστικά του τουρισμού που γνωρίζουμε, του επισκέπτη δηλαδή που έρχεται με πλοίο ή αεροπλάνο και έχει κανονική παραμονή.

Και αντίθετα με όσα υποστηρίζουν κάποιοι, οι εκατοντάδες χιλιάδες επιβάτες της κρουαζιέρας που θα ήταν δυνητικά τα επόμενα χρόνια επισκέπτες της Σαντορίνης με ολιγοήμερη ή και πολυήμερη διαμονή, χάνονται ως μελλοντικοί πελάτες, αφού αρκούνται σε αυτή τη σύντομη επίσκεψη των 5-6 ωρών στο νησί.

Δεν είναι επίσης ακριβές ότι μεγάλο ποσοστό των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων επιλέγουν ολιγοήμερη παραμονή στη Σαντορίνη πριν η μετά κρουαζιέρα.  Αυτό συμβαίνει μόνο στα κομβικά λιμάνια, τα λιμάνια δηλαδή από-επιβίβασης των επιβατών (homeporting).

Σχετικά  με την κατανάλωση των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων στα λιμάνια προσέγγισης και τι συνεισφέρει ο τουρισμός κρουαζιέρας στη οικονομία του νησιού, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η συνεισφορά αυτή έχει υπερεκτιμηθεί. Ο τουρισμός κρουαζιέρας δε διαφέρει σε τίποτα από τα all inclusive ξενοδοχεία όπου ο επιβάτης καταναλώνει υπηρεσίες μόνο μέσα στο πλοίο. Η κατανάλωση στα λιμάνια και στους σταθμούς περιήγησης, περιορίζεται στην αγορά κάποιων αναμνηστικών και τις εκδρομές.

Έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία Louis Hellenic Cruises και έχει δημοσιευθεί στο διαδίκτυο, μας πληροφορεί ότι η κατανάλωση κατά επιβάτη σε κάθε λιμάνι προσέγγισης είναι 30 ευρώ.

Αν το ποσό αυτό το συγκρίνουμε με το ποσό που ξοδεύει ένας επισκέπτης με παραμονή μίας εβδομάδας, και το οποίο υπολογίζεται για το μαζικό τουρισμό στα 600 ευρώ, τότε προκύπτει ότι οι 900.000 επισκέπτες κρουαζιέρας,  συνεισφέρουν στην οικονομία του νησιού όσα ακριβώς συνεισφέρουν 45.000 κανονικοί επισκέπτες, οπότε και γίνεται φανερό σε ποιο είδος τουρισμού πρέπει να επενδύσουμε.

Όσον αφορά το δεύτερο τελεφερίκ νομίζω ότι η κατασκευή του δε θα βοηθούσε στην επίλυση των προβλημάτων της συμφόρησης, και του συνωστισμού, εκτός βέβαια από την ταχύτερη μεταφορά των επιβατών από και προς το λιμάνι. Οι πεζόδρομοι των Φηρών και της Οίας και το οδικό μας δίκτυο δεν πρόκειται να μεγαλώσουν από τη λειτουργία του δεύτερου τελεφερίκ.

Πρέπει επίσης να επισημάνω, ότι ενώ κάποιοι έχουν αποφασίσει την κατασκευή του νέου τελεφερίκ, δεν έχει εκπονηθεί μία στοιχειώδης έστω οικονομοτεχνική μελέτη, από την οποία να προκύπτουν βασικά οικονομοτεχνικά στοιχεία όπως:

-πόσα θα είναι τα ετήσια έσοδα και έξοδα από την λειτουργία του.
-πόσο θα είναι περίπου το κόστος κατασκευής και πόσα χρόνια θα απαιτηθούν για την αποπληρωμή του.

Κε Δήμαρχε, σε ένα τόπο σαν την Σαντορίνη όπου ο τουρισμός παίζει καθοριστικό ρόλο για την οικονομία , η συζήτηση για το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που θα ακολουθήσουμε είναι κρίσιμο θέμα.

Γνωρίζω βέβαια, ότι το μοντέλο αυτό, το σχεδιάζουν οι tour operators και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι πλοιοκτήτριες εταιρείες, επιδιώκοντας την εντατική εκμετάλλευση των μαζικών και προβεβλημένων προορισμών, χωρίς να ενδιαφέρονται για τις επιπτώσεις και την ενδεχόμενη υποβάθμιση.

Παρ΄ όλα αυτά εξακολουθώ όμως να πιστεύω, ότι και εσείς και εγώ, διατηρούμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε μόνοι μας για το τι είδους προορισμός θέλουμε να γίνουμε.

Και δεν νομίζω ότι χρειάζονται περισσότερα επιχειρήματα , προκειμένου να σας αποδείξω ότι η υπερβολική ανάπτυξη της κρουαζιέρας θα μετατρέψει το νησί μας σε αγκυροβολημένο κρουαζιερόπλοιο, και ότι αυτό δεν είναι προς το συμφέρον μας, ούτε ταιριάζει με το μοντέλο του τουρισμού που επιθυμούμε για τον τόπο μας.

Γι΄αυτό και στις συζητήσεις με τους υπεύθυνους των εταιρειών πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Θέλουμε τον τουρισμό Κρουαζιέρας, αλλά τον θέλουμε μέχρι το σημείο που δεν θα δημιουργεί προβλήματα υποβάθμισης και δεν θα παραβλάπτει το κύριο τουριστικό προιόν του νησιού μας, το οποίο οφείλουμε να προστατεύσουμε.

Πρέπει επίσης να προχωρήσουμε άμεσα στην ανάθεση της μελέτης της
κυκλοφοριακής χωρητικότητας των πεζόδρομων της πόλης των Φηρών (για την Οία ήδη υπάρχει), πρόταση που από ότι γνωρίζω, έχει γίνει και από τον
Αντιδήμαρχο υπεύθυνο για θέματα τουρισμού κ. Γιάννη Αργυρό.

Κυρίως όμως πρέπει οπωσδήποτε να ξεκινήσει ένας διάλογος με τις εταιρείες ώστε να διερευνηθεί το ζήτημα καλύτερου προγραμματισμού και συντονισμού των προσεγγίσεων. Η λύση μπορεί να βασίζεται στη πρόταση που έχει γίνει από τον τέως πρόεδρο του ΗΑΤΤΑ κο Γιάννη Ευαγγέλου, για τη δημιουργία ενός είδους slotting control, στο οποίο θα στέλνονται τα δρομολόγια αρκετό χρόνο πριν από τη δημοσίευσή των προγραμμάτων των εταιρειών, προκειμένου να διαπιστώνεται η δυνατότητα ένταξης των δρομολογίων σε ένα πλάνο χωρητικότητας, που θα έχει καθορισθεί από την προηγούμενη μελέτη.

Με φιλικούς χαιρετισμούς

Λευτέρης  Γύζης

Πρώην Νομαρχιακός Σύμβουλος και
Πρόεδρος  Επαρ. Επιτρ. Τουρισμού

     Πρώην Πρόεδρος και Δ/νων Σύμβουλος
Ιδρύματος Λ & Ευαγγέλου Νομικού