Του Ευθύμη Μπαλωμένου*
Πριν από μια δεκαετία οι σπάνιες γαίες (ένα σύνολο 17 χημικών στοιχείων με παρόμοια φυσικό-χημική συμπεριφορά) αποτελούσαν μια κατηγορία χημικών στοιχειών η οποία απασχολούσε μόνο εξειδικευμένους χημικούς και μεταλλουργούς ανά το κόσμο.
Τα 17 στοιχεία που απαρτίζουν την ομάδα των «Σπανίων Γαιών» (source : www.eurare.eu)
Η εικόνα αύτη άλλαξε όμως δραματικά όταν οι σπάνιες γαίες βρήκαν εφαρμογές σε νέες τεχνολογίες όπως μόνιμοι μαγνήτες, λαμπτήρες φθορισμού, LEDs, κ.α.. Σήμερα ένα έξυπνο κινητό ή ένας οικιακός λαμπτήρας φθορισμού περιέχουν από 0.1 εως 0.3 γρ, ένα laptop2.40 γρ, ένας υβριδικό αυτοκίνητο 1 χγρ και μια αιολική ανεμογεννήτρια ισχύος 3.5 ΜW 300 χγρ σπανίων γαιών. Με τη παγκόσμια παραγωγή σπανίων γαιών να μην ξεπερνά τους 100,000 με 120,000 τόνους οξειδίων σπανίων γαιών ετησίως και με το 90% εως 97% αυτής της παραγωγής να λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, ήταν αναπόφευκτο το 2010 να ξεσπάσει παγκόσμιος εμπορικός «πανικός» στην είδηση ότι η Κίνα προχωρά σε περιορισμό των εξαγωγών της σε σπάνιες γαίες. Οι τιμές των σπανίων γαιών εκ τότε τριπλασιάστηκαν και όροι όπως «κρίσιμες» ή «στρατηγικές» πρώτες ύλες και «επικινδυνότητα εξασφάλισης πρώτων υλών» άρχισαν να συζητιούνται σε Ευρώπη και Αμερική. Παράλληλα πλήθος μελετών προβλέπουνε ότι στο άμεσο μέλλον η παγκόσμια ζήτηση για συγκεκριμένες σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται σε ανεμογεννήτριες (Nd, Dy, Eu, Tb) μπορεί και να ξεπεράσει την αντίστοιχη παραγωγή τους.
Η Ευρώπη σε αντίθεση με την Αμερική, δεν διαθέτει ορυχεία σπανίων γαιών και η βιομηχανία κατεργασίας σπανίων γαιών που υπήρχε παλιότερα στην Ευρώπη έχει μεταφερθεί σχεδόν στο σύνολό της στην Ασία. Μέσα σε αυτή τη διεθνή συγκυρία η Ευρωπαϊκή Ένωση με μια σειρά αποφάσεων και πρωτοβουλιών προσπαθεί να αναπτύξει εκ νέου μεταλλευτική και μεταλλουργική δραστηριότητα που θα μειώσει μακροπρόθεσμα την εξάρτησή της από εισαγόμενες «κρίσιμές» πρώτες ύλες, όπως οι σπάνιες γαίες[1].
Το Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα EURARE (www.eurare.eu) το οποίο ξεκίνησε το 2013, συντονίζεται από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και στο οποίο συμμετέχουν 23 εταίροι από 10 Ευρωπαϊκές χώρες (ανάμεσα στους οποίους πανεπιστήμια, γεωλογικά ινστιτούτα, μεταλλευτικές εταιρείες κ.α.) έχει ως σκοπό να χαρτογραφήσει τα κοιτάσματα σπανίων γαιών στην Ευρώπη καθώς και να αναπτύξει καινοτόμες και περιβαλλοντικά αποδεχτές τεχνολογίες για την εκμετάλλευσή τους. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος οργανώνεται φέτος στη Μήλο το πρώτο συνέδριο Ευρωπαϊκών πόρων σπανίων γαιών, ERES2014 (http://eres2014.conferences.gr/). Στο συνέδριο θα παρουσιαστούν περισσότερες από 70 πρωτότυπές επιστημονικές εργασίες ενώ αναμένεται να το παρακολουθήσουν πάνω από 120 σύνεδροι.
[1] https://ec.europa.eu/eip/raw-materials/en
*Ο Ευθύμης Μπαλωμένος είναι Δρ. Μηχ. Μεταλλείων – Μεταλλουργός Ε.Μ.Π
Σημείωση σύνταξης:
Την υλοποίηση της διοργάνωσης του συνεδρίου ERES2014 έχει αναλάβει η ΗΛΙΟΤΟΠΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑ.
