ฮฮปฮปฮฟฯ ฯ 65 ฮตฯฮนฮฒฮตฮฒฮฑฮนฯฮผฮญฮฝฮฟฯ ฯ ฮตฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฯฯฯฮธฮตฯฮฑฮฝ ฮผฯฮปฮนฯ ฮฟฮน ฮฑฯฯฯฮฟฮฝฯฮผฮฟฮน ฯฯฮฟ ฮฯฯฮตฮฏฮฟ ฮฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ ฯฮทฯ ฮฮผฮตฯฮนฮบฮฑฮฝฮนฮบฮฎฯ ฮฮนฮฑฯฯฮทฮผฮนฮบฮฎฯ ฮฅฯฮทฯฮตฯฮฏฮฑฯ (NASA), ฮฑฮฝฮตฮฒฮฌฮถฮฟฮฝฯฮฑฯ, ฯฮปฮญฮฟฮฝ, ฯฮต 5.000 ฯฮฟฮฝ ฯฯ ฮฝฮฟฮปฮนฮบฯ ฮฑฯฮนฮธฮผฯ ฯฮฟฯ ฯ, ฯฯฯฯ ฮฑฮฝฮฑฮบฮฟฮฏฮฝฯฯฮต ฯฮฟ ฮฯฮณฮฑฯฯฮฎฯฮนฮฟ ฮฮตฯฮนฯฮธฮทฯฮทฯ (JPL) ฯฮทฯ ฯ ฯฮทฯฮตฯฮฏฮฑฯ ฯฯฮทฮฝ ฮฮฑฮปฮนฯฯฯฮฝฮนฮฑ.
ฮ ฯฯฮบฮตฮนฯฮฑฮน ฮณฮนฮฑ ฮญฮฝฮฑ ฯฮทฮผฮฑฮฝฯฮนฮบฯ ฮฟฯฯฯฮทฮผฮฟ, ฮตฮฝฯ ฮฑฯ ฮพฮฌฮฝฮตฯฮฑฮน ฯฯ ฮฝฮตฯฯฯ ฮฟ ฯฯ ฮธฮผฯฯ ฯฯฮฝ ฮฑฮฝฮฑฮบฮฑฮปฯฯฮตฯฮฝ ฮดฮนฮฑฯฯฯฯฮฝ ฮตฮนฮดฯฮฝ ฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ ฮตฮบฯฯฯ ฯฮฟฯ ฮทฮปฮนฮฑฮบฮฟฯ ฯฯ ฯฯฮฎฮผฮฑฯฯฯ ฮผฮฑฯ ฮบฮฑฮน ฮฑฯฯฮฑฮปฯฯ ฮฑฮฝฮฑฮผฮญฮฝฮตฯฮฑฮน ฮฝฮฑ ฮตฯฮนฯฮฑฯฯ ฮฝฮธฮตฮฏ ฯฮตฯฮฑฮนฯฮญฯฯ ฯฮฑ ฮตฯฯฮผฮตฮฝฮฑ ฯฯฯฮฝฮนฮฑ, ฮบฮฑฮธฯฯ ฮธฮฑ ฮฑฯฯฮฏฯฮตฮน ฮท ฮปฮตฮนฯฮฟฯ ฯฮณฮฏฮฑ ฮฝฮญฯฮฝ ฮผฮตฮณฮฌฮปฯฮฝ ฮตฯฮฏฮณฮตฮนฯฮฝ ฮบฮฑฮน ฮดฮนฮฑฯฯฮทฮผฮนฮบฯฮฝ ฯฮทฮปฮตฯฮบฮฟฯฮฏฯฮฝ. ฮฯ ฯฮนฯฯฮตฯฮฑ ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฯฮฟ ฮฝฮญฮฟ James Webb Space Telescope ฯฮทฯ NASA, ฯฮฟฯ ฮญฯฮตฮน ฯฮตฮธฮตฮฏ ฮฎฮดฮท ฯฮต ฯฯฮฟฯฮนฮฌ ฮบฮฑฮน ฮฑฯ ฯฮฎฮฝ ฯฮท ฯฯฮนฮณฮผฮฎ ฮฒฯฮฏฯฮบฮตฯฮฑฮน ฯฮต ฯฮฌฯฮท ฮดฮฟฮบฮนฮผฯฮฝ, ฮบฮฑฮธฯฯ ฮตฯฮฏฯฮทฯ ฯฮฑ ฯ ฯฯ ฮบฮฑฯฮฑฯฮบฮตฯ ฮฎ ฮตฯฮฏฮณฮตฮนฮฑ ฮฮนฮณฮฌฮฝฯฮนฮฟ ฮฮฑฮณฮณฮตฮปฮฑฮฝฮนฮบฯ ฮคฮทฮปฮตฯฮบฯฯฮนฮฟ ฮบฮฑฮน ฮฅฯฮตฯฮฒฮฟฮปฮนฮบฮฌ ฮฮตฮณฮฌฮปฮฟ ฮคฮทฮปฮตฯฮบฯฯฮนฮฟ (ELT) ฯฯฮท ฮงฮนฮปฮฎ.
“ฮฮน 5.000 ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฮฟฯ ฮญฯฮฟฯ ฮฝ ฮฒฯฮตฮธฮตฮฏ ฮญฯฯ ฯฯฯฮฑ ฯฮตฯฮนฮปฮฑฮผฮฒฮฌฮฝฮฟฯ ฮฝ ฮผฮนฮบฯฮฟฯฯ ฮฒฯฮฑฯฯฮดฮตฮนฯ ฮบฯฯฮผฮฟฯ ฯ ฯฯฯฯ ฮท ฮฮท, ฮฑฮญฯฮนฮฟฯ ฯ ฮณฮฏฮณฮฑฮฝฯฮตฯ ฮผฮตฮณฮฑฮปฯฯฮตฯฮฟฯ ฯ ฮฑฯฯ ฯฮฟฮฝ ฮฮฏฮฑ ฮบฮฑฮน “ฮบฮฑฯ ฯฮฟฯฯ ฮฮฏฮตฯ” ฯฮต ฯฯฮฟฮผฮตฯฮฌ ฮบฮฟฮฝฯฮนฮฝฮญฯ ฯฯฮฟฯฮนฮญฯ ฮณฯฯฯ ฮฑฯฯ ฯฮฑ ฮฌฯฯฯฮฑ ฯฮฟฯ ฯ. ฮฅฯฮฌฯฯฮฟฯ ฮฝ, ฮตฯฮฏฯฮทฯ, “ฯ ฯฮญฯ-ฮฮฑฮฏฮตฯ”, ฯฮฟฯ ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฯฮนฮธฮฑฮฝฯฯ ฮฒฯฮฑฯฯฮดฮตฮนฯ ฮบฯฯฮผฮฟฮน ฮผฮตฮณฮฑฮปฯฯฮตฯฮฟฮน ฮฑฯฯ ฯฮฟฮฝ ฮดฮนฮบฯ ฮผฮฑฯ, ฮผฮนฮบฯฯฯฮตฯฮตฯ ฮตฮบฮดฮฟฯฮญฯ ฯฮฟฯ ฮดฮนฮบฮฟฯ ฮผฮฑฯ ฮ ฮฟฯฮตฮนฮดฯฮฝฮฑ ฮบฮฑฮน ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฮต ฯฯฮฟฯฮนฮฌ ฮณฯฯฯ ฮฑฯฯ ฮดฯฮฟ ฮฌฯฯฯฮฑ ฯฮฑฯ ฯฯฯฯฮฟฮฝฮฑ, ฮฑฮปฮปฮฌ ฮบฮฑฮน ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฮฟฯ ฮตฯฮฏฮผฮฟฮฝฮฑ ฮณฯ ฯฮฝฮฌฮฝฮต ฮณฯฯฯ ฮฑฯฯ ฮฑฯฮฟฮผฮตฮนฮฝฮฌฯฮนฮฑ ฮฝฮตฮบฯฯฮฝ ฮฌฯฯฯฯฮฝ ฯฮฟฯ ฮญฯฮฟฯ ฮฝ ฮบฮฑฯฮฑฯฯฮตฯฯฮตฮน”, ฯฯฮผฯฯฮฝฮฑ ฮผฮต ฯฮฟฯ ฯ ฮตฯฮนฯฯฮฎฮผฮฟฮฝฮตฯ ฯฮฟฯ JPL.
ฮคฮฟ ฮฯฯฮตฮฏฮฟ ฮฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ ฯฮทฯ NASA ฮฒฯฮฏฯฮบฮตฯฮฑฮน ฯฯฮฟ ฮฮฝฯฯฮนฯฮฟฯฯฮฟ ฮคฮตฯฮฝฮฟฮปฮฟฮณฮฏฮฑฯ ฯฮทฯ ฮฮฑฮปฮนฯฯฯฮฝฮนฮฑฯ (Caltech) ฮบฮฑฮน ฮณฮนฮฑ ฮฝฮฑ ฯฯ ฮผฯฮตฯฮนฮปฮทฯฮธฮตฮฏ ฮญฮฝฮฑฯ ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮทฯ ฯฮต ฮฑฯ ฯฯ, ฮท ฯฯฮฑฯฮพฮฎ ฯฮฟฯ ฯฯฮญฯฮตฮน ฯฯฮฟฮทฮณฮฟฯ ฮผฮญฮฝฯฯ ฮฝฮฑ ฮญฯฮตฮน ฮตฯฮนฮฒฮตฮฒฮฑฮนฯฮธฮตฮฏ ฮฑฮฝฮตฮพฮฌฯฯฮทฯฮฑ ฮฑฯฯ ฮดฯฮฟ ฮดฮนฮฑฯฮฟฯฮตฯฮนฮบฮญฯ ฮตฯฮนฯฯฮทฮผฮฟฮฝฮนฮบฮญฯ ฮผฮตฮธฯฮดฮฟฯ ฯ, ฮบฮฑฮธฯฯ ฮตฯฮฏฯฮทฯ ฮฝฮฑ ฮญฯฮตฮน ฯ ฯฮฌฯฮพฮตฮน ฯฯฮตฯฮนฮบฮฎ ฮดฮทฮผฮฟฯฮฏฮตฯ ฯฮท ฯฮต ฮฑฮฝฮฑฮณฮฝฯฯฮนฯฮผฮญฮฝฮฟ ฮตฯฮนฯฯฮทฮผฮฟฮฝฮนฮบฯ ฯฮตฯฮนฮฟฮดฮนฮบฯ.
ฮฮน ฯฯฯฯฮฟฮน ฮดฯฮฟ ฮตฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฮตฮฏฯฮฑฮฝ ฮฑฮฝฮฑฮบฮฑฮปฯ ฯฮธฮตฮฏ ฯฮฟ 1992 ฮณฯฯฯ ฮฑฯฯ ฮญฮฝฮฑฮฝ ฯฮตฯฮนฯฯฯฮตฯฯฮผฮตฮฝฮฟ ฮฑฯฯฮญฯฮฑ ฮฝฮตฯฯฮฟฮฝฮฏฯฮฝ (ฯฮฌฮปฯฮฑฯ), ฮตฮฝฯ ฮฟ ฯฯฯฯฮฟฯ ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮทฯ ฮณฯฯฯ ฮฑฯฯ ฮญฮฝฮฑ ฮฌฯฯฯฮฟ ฯฮฑฮฝ ฯฮฟฮฝ ฮฮปฮนฮฟ, ฮญฮฝฮฑฯ ฮบฮฑฯ ฯฯฯ ฮฑฮญฯฮนฮฟฯ ฮณฮฏฮณฮฑฮฝฯฮฑฯ, ฮตฮฏฯฮต ฮฒฯฮตฮธฮตฮฏ ฯฮฟ 1995. ฮฯฯ ฯฮฟฯ ฯ 5.000 ฮตฯฮนฮฒฮตฮฒฮฑฮนฯฮผฮญฮฝฮฟฯ ฯ, ฮฟฮน 4.900 ฮฒฯฮฏฯฮบฮฟฮฝฯฮฑฮน ฯฮต ฮฑฯฯฯฯฮฑฯฮท ฮญฯฯ ฮปฮฏฮณฯฮฝ ฯฮนฮปฮนฮฌฮดฯฮฝ ฮตฯฯฮฝ ฯฯฯฯฯ ฮฑฯฯ ฯฮท ฮฮท. ฮคฮฟ 35% ฯฯฮฝ 5.000 ฮตฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ ฮญฯฮฟฯ ฮฝ ฯฮฟ ฮผฮญฮณฮตฮธฮฟฯ ฯฮฟฯ ฮ ฮฟฯฮตฮนฮดฯฮฝฮฑ ฮบฮฑฮน ฯฮฟฯ ฮฯ ฯฮฑฮฝฮฟฯ (ฯฯ ฮฝฮฎฮธฯฯ ฯฮฑฮณฯฮผฮญฮฝฮฟฮน ฮบฯฯฮผฮฟฮน ฮบฮฑฮน ฯฮนฮฟ ฯฯฮฌฮฝฮนฮฑ ฮธฮตฯฮผฮฟฮฏ), ฯฮฟ 31% ฮฑฮฝฮฎฮบฮฟฯ ฮฝ ฯฯฮทฮฝ ฮบฮฑฯฮทฮณฮฟฯฮฏฮฑ ฯฮทฯ ฯ ฯฮตฯ-ฮฮทฯ, ฯฮนฮธฮฑฮฝฯฯ ฮฒฯฮฑฯฯฮดฮตฮนฯ ฮบฯฯฮผฮฟฮน ฮผฮต ฮผฮญฮณฮตฮธฮฟฯ ฮผฮตฯฮฑฮพฯ ฮฮทฯ ฮบฮฑฮน ฮ ฮฟฯฮตฮนฮดฯฮฝฮฑ (ฯฮญฯฮฟฮนฮฟฮน ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฮดฮตฮฝ ฯ ฯฮฌฯฯฮฟฯ ฮฝ ฯฯฮฟ ฮดฮนฮบฯ ฮผฮฑฯ ฮทฮปฮนฮฑฮบฯ ฯฯฯฯฮทฮผฮฑ), ฯฮฟ 30% ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฮฑฮญฯฮนฮฟฮน ฮณฮฏฮณฮฑฮฝฯฮตฯ ฮผฮต ฮผฮญฮณฮตฮธฮฟฯ ฮฑฮฝฮฌฮปฮฟฮณฮฟ ฯฮฟฯ ฮฮฏฮฑ ฮบฮฑฮน ฯฮฟฯ ฮฯฯฮฝฮฟฯ (ฯฮฟฯ ฮผฯฮฟฯฮตฮฏ ฮฝฮฑ ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฯฮนฮฟ ฮบฮฑฯ ฯฮฟฮฏ ฮบฮฑฮน ฮฑฯฯ ฯฮฟฮฝ ฮฮปฮนฮฟ), ฮตฮฝฯ ฯฮฟ 4% ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฮผฮนฮบฯฮฟฮฏ ฮฒฯฮฑฯฯฮดฮตฮนฯ ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฮฟฯ ฮญฯฮฟฯ ฮฝ ฮฟฮผฮฟฮนฯฯฮทฯฮตฯ ฮผฮต ฯฮท ฮฮท ฯฯฮฟ ฮผฮญฮณฮตฮธฮฟฯ ฮบฮฑฮน ฯฮท ฯฯฯฯฮฑฯฮฎ ฯฮฟฯ ฯ.
ฮฯฯฯ ฮดฮฎฮปฯฯฮต ฮท ฮตฯฮนฯฯฮทฮผฮฟฮฝฮนฮบฮฎ ฯ ฯฮตฯฮธฯ ฮฝฮท ฯฮฟฯ ฮฯฯฮตฮฏฮฟฯ ฮฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ, ฮคฮถฮญฯฮน ฮฯฮฏฯฯฮนฮฑฮฝฯฮตฮฝ, “ฮตฮฌฮฝ ฯฮบฮตฯฮธฮตฮฏ ฮบฮฑฮฝฮตฮฏฯ ฯฯฮน ฮฑฯฮญฯฮฟฯ ฮผฮต 30.000 ฮญฯฮท ฯฯฯฯฯ ฮฑฯฯ ฯฮฟ ฮบฮญฮฝฯฯฮฟ ฯฮฟฯ ฮณฮฑฮปฮฑฮพฮฏฮฑ ฮผฮฑฯ, ฮฑฯ ฯฯ ฯฮทฮผฮฑฮฏฮฝฮตฮน ฯฯฮน ฯ ฯฮฌฯฯฮฟฯ ฮฝ ฯฮฟฮปฮปฮฟฮฏ ฯฮตฯฮนฯฯฯฯฮตฯฮฟฮน ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ ฯฯฮฟฮฝ ฮณฮฑฮปฮฑฮพฮฏฮฑ ฮผฮฑฯ ฯฮฟฯ ฮดฮตฮฝ ฮญฯฮฟฯ ฮฝ ฮฒฯฮตฮธฮตฮฏ ฮฑฮบฯฮผฮท, ฮณฯฯฯ ฯฯฮฑ 100 ฮญฯฯ 200 ฮดฮนฯฮตฮบฮฑฯฮฟฮผฮผฯฯฮนฮฑ, ฮญฮฝฮฑฯ ฮฑฮดฮนฮฑฮฝฯฮทฯฮฟฯ ฮฑฯฮนฮธฮผฯฯ”.
ฮฮน ฯฮตฯฮนฯฯฯฯฮตฯฮฟฮน ฮตฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ (ฯฮฌฮฝฯ ฮฑฯฯ 2.700) ฮฑฮฝฮฑฮบฮฑฮปฯฯฮธฮทฮบฮฑฮฝ ฮผฮต ฯฮฟ ฮฑฮผฮตฯฮนฮบฮฑฮฝฮนฮบฯ ฮดฮนฮฑฯฯฮทฮผฮนฮบฯ ฯฮทฮปฮตฯฮบฯฯฮนฮฟ “ฮฮญฯฮปฮตฯ”, ฯฮฟฯ ฮปฮตฮนฯฮฟฯฯฮณฮทฯฮต ฮผฮตฯฮฑฮพฯ 2009 ฮบฮฑฮน 2018. ฮฯฯ ฯฮฑ ฮตฯฮฏฮณฮตฮนฮฑ ฯฮทฮปฮตฯฮบฯฯฮนฮฑ “ฮบฯ ฮฝฮทฮณฮฟฯฯ” ฮตฮพฯฯฮปฮฑฮฝฮทฯฯฮฝ, ฮฑฮพฮนฮฟฯฮทฮผฮตฮฏฯฯฮท ฮตฮฏฮฝฮฑฮน ฮท ฮตฯฮฏฮดฮฟฯฮท ฯฮฟฯ ฮฟฯฮณฮฌฮฝฮฟฯ HARPS ฯฮฟฯ ฮฯ ฯฯฯฮฑฯฮบฮฟฯ ฮฮฟฯฮฏฮฟฯ ฮ ฮฑฯฮฑฯฮทฯฮทฯฮทฯฮฏฮฟฯ (ESO) ฯฯฮท ฮงฮนฮปฮฎ, ฯฮฟฯ ฮญฯฮตฮน ฮฒฯฮตฮน ฯฮตฯฮนฯฯฯฯฮตฯฮฟฯ ฯ ฮฑฯฯ 150 ฯฮปฮฑฮฝฮฎฯฮตฯ.
ฮ ฮทฮณฮฎ: ฮฮ ฮ-ฮฮ ฮ