Θέματα υγείας: Καλοκαίρι και ουροποιογεννητικό σύστημα

Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*

Αν ρωτήσετε οποιονδήποτε Ουρολόγο ή άλλον ιατρό έχει δουλέψει σε τμήμα επειγόντων περιστατικών κάποιας οργανωμένης υγειονομικής δομής, θα σας διαβεβαιώσει ότι κατά τους θερμούς μήνες του χρόνου υπάρχει αξιοσημείωτη αύξηση των περιστατικών ουρολοιμώξεων, σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων και κολικών του ουροποιητικού συστήματος. Η εμπειρική αυτή παρατήρηση έχει επιβεβαιωθεί από έρευνα και στατιστική ανάλυση. Τι είναι, όμως, αυτό που φταίει; Και, ποιους αφορά;

Τι φέρνει το καλοκαίρι
Προφανώς, τους θερινούς μήνες έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Το ανθρώπινο σώμα, αν και έχει αξιοθαύμαστους μηχανισμούς προσαρμογής, δεν καταφέρνει πάντα να ανταπεξέλθει στην υψηλή θερμοκρασία και χάνει ένα μέρος του νερού του. Επίσης, είναι διαπιστωμένο ότι οι άνθρωποι είναι περισσότερο ενεργοί σεξουαλικά το καλοκαίρι, ενώ είναι περισσότερο επιρρεπείς σε κατανάλωση αλκοόλ και τείνουν να μην επιμελούνται την ατομική τους υγιεινή όσο πρέπει.

Πριν δούμε με ποιον τρόπο επιδρούν αυτοί οι παράγοντες, ας μιλήσουμε λίγο για το ανθρώπινο σώμα και τις ανάγκες του σε υγρά.

Σώμα και νερό
Από το σχολείο έχουμε ήδη μάθει ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά 50-70% από νερό (Η2Ο). Η περιεκτικότητα κυμαίνεται αναλόγως της ηλικίας: έτσι, στο σώμα ενός βρέφους το ποσοστό είναι 75%, ενώ σε έναν ηλικιωμένο μόλις 50-55%. Λόγω της κατασκευής μας, όλες οι λειτουργίες του οργανισμού μας εξαρτώνται από αυτό και επηρεάζονται από την έλλειψή του. Ο φυσιολογικός τρόπος πρόσληψης νερού είναι, φυσικά, μέσω του στόματος, ενώ η αποβολή του γίνεται από περισσότερα συστήματα, πιο συγκεκριμένα κυρίως μέσω του ουροποιητικού (παραγωγή ούρων), μέσω του γαστρεντερικού (κόπρανα), μέσω του δέρματος (εφίδρωση) και μέσω της αναπνοής (απώλεια σε μορφή υδρατμών). Η πρόσληψη του νερού δεν γίνεται μόνο από τα υγρά, αλλά και από τις τροφές. Τροφές πλούσιες σε νερό είναι τα λαχανικά και τα φρούτα, ενώ λιγότερο νερό περιέχουν οι λιπαρές τροφές.

Η ανάγκη πρόσληψης νερού συνδέεται στον άνθρωπο με το αίσθημα της δίψας. Τυχόν περίσσευμα του οργανισμού σε νερό αποβάλλεται από τα ούρα. Οι απώλειες σε νερό αυξάνονται σε διάφορες φυσιολογικές ή παθολογικές καταστάσεις: αύξηση θερμοκρασίας περιβάλλοντος, έκθεση στον ήλιο, εγκαύματα, πυρετός, αυξημένη υγρασία περιβάλλοντος, σωματική άσκηση, λοιμώξεις γαστρεντερικού, λήψη διουρητικών, υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ, ταχύπνοια είναι κάποιες από αυτές. Συνδεδεμένη με την διακίνηση του νερού στο σώμα είναι και η λεγόμενη ηλεκτρολυτική ισορροπία. Έτσι, διαταραχή των υγρών συχνά συνοδεύεται από διαταραχή των ηλεκτρολυτών (κυρίως νάτριο, κάλιο, χλώριο, μαγνήσιο, διττανθρακικά).

Αν το σώμα χάσει ποσοστό 2% του βάρους του λόγω απωλειών ύδατος, τότε ο οργανισμός μας είναι αφυδατωμένος. Οπότε, είναι συνηθισμένο να νιώσουμε κόπωση, ζάλη, υπνηλία.

Οπότε, προκύπτει η ερώτηση: πόσο νερό χρειάζεται το σώμα μας;

Η απάντηση δεν είναι απλή. Έγιναν πολλές απόπειρες προσέγγισης του ερωτήματος και έχουν διαδοθεί και πολλοί σχετικοί μύθοι. Κατ’ αρχήν δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες όλοι οι άνθρωποι: νέοι και ηλικιωμένοι, άνδρες και γυναίκες, αθλούμενοι ή όχι. Η ανάγκη σε νερό εννοείται ότι εξαρτάται και από το βάρος μας, το κλίμα στο οποίο ζούμε, τις συνήθειές μας, τυχόν προβλήματα στην υγεία μας. Μια πολύ διαδεδομένη άποψη είναι ότι απαιτούνται 8 ποτήρια νερό την ημέρα. Αν και αυτό ισχύει για πολλούς από εμάς, δεν ισχύει για όλους. Κάτι που επίσης προτάθηκε είναι ο υπολογισμός των αποβαλλόμενων ούρων, ωστόσο αυτό δεν είναι πρακτικό. Ίσως την απάντηση τη δίνει το ίδιο το σώμα μας: η δίψα είναι το αίσθημα που δεν πρέπει να αγνοούμε, ενώ, από την άλλη πλευρά, όταν τα ούρα μας είναι πολύ σκούρα, μάλλον είμαστε ήδη αφυδατωμένοι. Συμπερασματικά

• όποτε διψάμε πρέπει να πίνουμε υγρά!
• πίνουμε τόσο όσο χρειάζεται για να είναι το χρώμα των ούρων έως ανοιχτό κίτρινο!

Πάντως, αν πίνετε 1 λίτρο νερού ή και λιγότερο, μάλλον δεν παρέχετε στον οργανισμό σας αυτό που έχει ανάγκη!

Καλοκαίρι και ουρολοιμώξεις
Αν και η εκδήλωση ουρολοιμώξεων εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, η αφυδάτωση είναι μάλλον ο σπουδαιότερος: μειωμένη πρόσληψη υγρών συνεπάγεται μειωμένη αποβολή ούρων και λόγω αυτού (επειδή με την ούρηση κανονικά απομακρύνονται “μηχανικά” τυχόν μικρόβια από την ουρήθρα και την ουροδόχο κύστη) υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος λοίμωξης. Πιο ευπαθείς είναι φυσικά οι γυναίκες, στις οποίες η πιο συνηθισμένη μορφή ουρολοίμωξης είναι η οξεία κυστίτιδα. Και οι άνδρες, ομοίως, μπορεί να εκδηλώσουν ουρολοίμωξη, κυρίως οξεία προστατίτιδα και οξεία επιδιδυμίτιδα/ορχίτιδα. Και, φυσικά, δεν ξεχνάμε ότι η πιθανότητα ουρολοίμωξης αυξάνεται με την σεξουαλική πράξη.

Άρα, αυτά που πρέπει να ακολουθούμε είναι:

1. Κατανάλωση επαρκών ποσοτήτων υγρών, αποφυγή αναβολής της ούρησης, αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας. Όλα τα ανωτέρω τα προσέχουμε ιδιαίτερα τις ημέρες που ταξιδεύουμε.
2. Προσοχή στην υγιεινή των γεννητικών μας οργάνων. Επίσης, πρέπει να φροντίζουμε να ουρούμε και να πίνουμε υγρά μετά από τυχόν σεξουαλική επαφή.
3. Τυχόν κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να γίνεται με μέτρο ή να συνδυάζεται και με άλλα μη αλκοολούχα υγρά, με προτιμότερο το νερό.
4. Επιπλέον, προσέχουμε στα καλοκαιρινά μπάνια! (α) Αν επιλέξουμε θάλασσα, να ξέρουμε αν η ποιότητα του νερού είναι εγγυημένη, ειδικά αν η παραλία είναι πολυσύχναστη. Φυσικά, αυτό δεν είναι απαραίτητο σε μία παραλία μακριά από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Προτιμότερο, ειδικά για τις γυναίκες, είναι να μην αφήνουν σε επαφή με το σώμα τους για πολλή ώρα το βρεγμένο μαγιό. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγουμε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Πλένουμε πάντα τα μαγιό μετά την χρήση. (β) Αν κάνουμε μπάνιο σε πισίνα απαιτείται περισσότερη προσοχή. Πάντα κάνουμε ντους πριν μπούμε στην πισίνα και αφού βγούμε. Δεν μένουμε πολλή ώρα στο νερό. Εννοείται ότι και εδώ αλλάζουμε το βρεγμένο με στεγνό μαγιό.

Καλοκαίρι και σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις
Είναι παρατηρημένο ότι η “ανεμελιά των διακοπών” οδηγεί αρκετούς σε επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές και κυρίως σε επαφές χωρίς προφυλακτικό. Περισσότερα θα βρείτε εδώ κι εδώ. Η χρήση προφυλακτικού δεν μειώνει μεν τον κίνδυνο ουρολοίμωξης (εξαρτάται από άλλους παράγοντες), ωστόσο σχεδόν εξαφανίζει την πιθανότητα μετάδοσης γονόρροιας, χλαμυδίων, μυκοπλάσματος, σύφιλης, τριχομονάδας, ουρεοπλάσματος, κονδυλωμάτων, έρπητα κλπ.

Καλοκαίρι και κολικοί ουροποιητικού
Αν έχετε γνωστή λιθίαση, θα το ξέρετε ήδη. Ίσως, μάλιστα, ο πρώτος κολικός που θυμάστε να συνέβη σε θερμό μήνα ή σε θερμή μέρα. Η στατιστική το επιβεβαιώνει: όταν υπάρχει λίθος στον νεφρό, η αφυδάτωση είναι πιθανότερο να προκαλέσει μετακίνηση του λίθου και πόνο. Η συσχέτιση της δημιουργίας λίθων με την χαμηλή κατανάλωση υγρών είναι επίσης τεκμηριωμένη. Εδώ, η συνιστώμενη ποσότητα υγρών είναι πιο καλά υπολογισμένη: ένας άνθρωπος με λιθίαση νεφρών είναι καλό μεταξύ άλλων που πρέπει να προσέχει να καταναλώνει και 2,5- 3 λίτρα υγρών ημερησίως για να προλαμβάνει την δημιουργία νέων λίθων, την αύξηση μεγέθους αυτών που ήδη έχει και τους κολικούς.

* Ο κ. Ανδρέας Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης