Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*
Η παρούσα δημοσίευση κλείνει -προς το παρόν- τον κύκλο δημοσιεύσεων σχετικών με θέματα παιδοουρολογίας. Ξεκαθαρίζω και πάλι ότι δεν είμαι παιδοουρολόγος, ο συγκεκριμένος κλάδος είναι διακριτή ιατρική υποειδικότητα και υπηρετείται από εξειδικευμένους παιδοχειρουργούς και ουρολόγους. Επίσης, εκ των πραγμάτων, ο πρώτος ιατρός που ασχολείται με την υγεία των παιδιών είναι φυσικά ο παιδίατρος. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποια πράγματα που είναι καλό να γνωρίζουν οι γονείς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να αναζητούν την γνώμη του ειδικού όταν πρέπει. Πρώτα παρατίθενται κάποια στοιχεία ανατομίας, στα οποία ο αναγνώστης είναι καλό να ανατρέξει καθώς θα διαβάζει την δημοσίευση, για να κατανοήσει καλύτερα το σημερινό θέμα. Πρόκειται για τις πιο συχνές (πέραν της φίμωσης) παθήσεις των έξω γεννητικών οργάνων των αγοριών. Αν και ο παιδίατρος θα εξετάσει πάντα το αγοράκι σας γυμνό, υπάρχει πάντα περίπτωση κάποια πράγματα να τα παρατηρήσετε πρώτοι εσείς, οι γονείς.
Λίγα στοιχεία ανατομίας
Αγόρια: Οι γεννητικοί αδένες των αγοριών είναι οι δύο όρχεις. Περικλείονται σε έναν δερματικό σάκο που ονομάζεται όσχεο. Φυσιολογικά, κατά την γέννηση του αγοριού, οι όρχεις έχουν ήδη πάρει την θέση τους στο όσχεο και είναι ευκίνητοι και ψηλαφητοί. Κάθε όρχις περιβάλλεται από την επιδιδυμίδα, ένα σύστημα συλλογής των σπερματοζωαρίων που θα παραχθούν μελλοντικά. Με κάθε επιδιδυμίδα συνδέεται ο σπερματικός πόρος, ένας λεπτός σωλήνας μέσω του οποίου τα σπερματοζωάρια θα οδηγούνται για «αποθήκευση» στις σπερματοδόχους κύστεις. Ο πόρος μαζί με τα αιμοφόρα αγγεία του όρχεως και νεύρα συναποτελούν τον σπερματικό τόνο. Ο όρχις κρέμεται από τον κρεμαστήρα μυ (που συγκρατεί και ανυψώνει τον όρχι). Μπροστά από την ουροδόχο κύστη του αγοριού και γύρω από την ουρήθρα βρίσκεται ιστός που αργότερα θα σχηματίσει τον προστάτη του. Σπερματοδόχοι κύστεις και προστάτης στα πρώτα στάδια της ζωής του αγοριού είναι όργανα υποπλαστικά, δηλαδή πολύ μικρών διαστάσεων. Το πέος συναποτελείται από το τελικό τμήμα της ουρήθρας (προς τα κάτω) και από τα δύο σηραγγώδη σώματα (στα πλάγια). Τα τελευταία είναι επιμήκη κυλινδρικά σώματα φτιαγμένα από στυτικό ιστό, δηλαδή ιστό που διογκώνεται όταν δεχτεί μεγάλες ποσότητες αίματος. Πεϊκή ουρήθρα και σηραγγώδη σώματα περιβάλλονται από δέρμα που ονομάζεται πόσθη. Το τελικό άκρο του πέους λέγεται βάλανος κι έχει σχήμα κώνου. Στην άκρη της βαλάνου καταλήγει το έξω στόμιο της ουρήθρας. Η βάλανος φυσιολογικά καλύπτεται πλήρως από το δέρμα του τελικού άκρου της πόσθης, που ονομάζεται ακροποσθία.
Κρυψορχία
Αφορά σε ένα αρκετά υψηλό ποσοστό αγοριών ηλικίας ενός έτους, περίπου το 1%. Αν και είναι σχεδόν βέβαιο ότι αν το αγοράκι σας παρουσιάζει αυτήν την κατάσταση θα το γνωρίζετε βγαίνοντας από το μαιευτήριο, εν τούτοις είναι καλό να αναφέρουμε κάποια στοιχεία.
Εξ ορισμού, πρόκειται για την απουσία ενός ή και των δύο όρχεων από το όσχεο. Το τι πρέπει να πράξουν οι γονείς εξαρτάται από το αν ο όρχις ή οι όρχεις είναι ψηλαφητοί στην κλινική εξέταση. Αν είναι μεν «κρυμμένοι» ψηλότερα από το όσχεο αλλά ψηλαφητοί, συνήθως συνιστάται μόνο παρακολούθηση. Αν δεν είναι όμως, συνιστάται πρώτα κλινική εξέταση υπό γενική αναισθησία (για να είναι το αγόρι χαλαρό) και αν και πάλι δεν ψηλαφώνται, διαγνωστική λαπαροσκόπηση.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η χορήγηση κάποιων ορμονών (χοριακή γοναδοτροπίνη ή GRH) μπορεί να βοηθήσει σε 20% περίπου των περιπτώσεων. Πιο επιτυχημένη μέθοδος αντιμετώπισης σαφώς είναι η χειρουργική: γίνεται λύση των πιθανών συμφύσεων του όρχεως και στην συνέχεια καθήλωσή του στο όσχεο. Η όποια θεραπεία πρέπει να έχει ήδη ολοκληρωθεί πριν το αγόρι γίνει 18 μηνών! Σε τυχόν παραμελημένες περιπτώσεις (αγόρια άνω των 10 ετών με ενδοκοιλιακό όρχι) συνιστάται αφαίρεσή του!
Γιατί πρέπει να αντιμετωπίζεται;
Έχει να κάνει με την μελλοντική γονιμότητα, αφού τα αγόρια αυτά είναι πιθανότερο να έχουν ως ενήλικοι επηρεασμένο σπέρμα. Ο όρχις που παραμένει σε «λάθος» θέση, εκφυλίζεται αλλά επηρεάζει και την λειτουργία του υγιούς. Όμως, υπάρχει και ένας ακόμα λόγος: αν και η πρώϊμη χειρουργική αντιμετώπιση της κρυψορχίας μειώνει το ποσοστό, η ανάπτυξη καρκίνου του όρχεως είναι σημαντικά υψηλότερος στα παιδιά με ιστορικό κρυψορχίας!
Επομένως, αν το αγοράκι σας έχει κρυψορχία, κρατήστε την ψυχραιμία σας αλλά μην αμελείτε να αντιμετωπίσετε την κατάσταση σύντομα!
Υποσπαδίας
Κανονικά, το έξω στόμιο της ουρήθρας είναι στην κορυφή της βαλάνου. Σε κάποια αγόρια, ωστόσο, βρίσκεται (συχνότερα) στην κάτω επιφάνεια του πέους (υποσπαδίας) ή (σπανιότερα) στην πάνω (επισπαδίας).
Επαναλαμβάνω ότι και σε αυτήν την περίπτωση η διάγνωση θα πρέπει να έχει τεθεί αμέσως μετά την γέννηση. Παρ’ όλα αυτά, καλό θα είναι ο γονιός να ελέγξει (μία φορά αρκεί, φυσικά!) την κατάσταση. Έλκοντας ελαφρά την ακροποσθία, επιβεβαιώνει την θέση του έξω στομίου. Μία ελαφρά ή και μέτρια (στα όρια της βαλάνου) απόκλιση του στομίου προς τα κάτω, συνήθως δεν δημιουργεί κάποιο πρόβλημα στο παιδί. Αν όμως είναι μεγαλύτερη ή αν ο γονιός διαπιστώσει ότι η έξοδος των ούρων γίνεται από μη φυσιολογικό σημείο, πρέπει να ζητήσει την γνώμη γιατρού: πολλές φορές αυτή η κατάσταση συνυπάρχει με άλλες ανωμαλίες διαμόρφωσης του ουροποιογεννητικού συστήματος που πρέπει επίσης να ελεγχθούν (π.χ. κρυψορχία, βουβωνοκήλη, υδροκήλη). Εξάλλου, ο υποσπαδίας μπορεί να επηρεάσει το μήκος του πέους.
Η αντιμετώπιση των σοβαρότερων μορφών του υποσπαδία γίνεται χειρουργικά.
Σε πιο ήπιες μορφές υποσπαδία μπορεί να υπάρχει μία στένωση του στομίου, η οποία ενδεχομένως να θέλει επίσης χειρουργική αντιμετώπιση.
Υδροκήλη
Πρόκειται για την παρουσία υγρού μεταξύ των περιβλημάτων του όρχεως. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των νεογέννητων αγοριών (πάνω από 80%!) έχει υδροκήλη! Ωστόσο, περιμένουμε ότι μέχρι την συμπλήρωση του δεύτερου έτους ζωής, σε αρκετές περιπτώσεις η υδροκήλη θα φύγει μόνη της.
Κλινική εικόνα
Ένα αγόρι με υδροκήλη θα παρουσιάζει μία διόγκωση στο μισό ή σε ολόκληρο το όσχεο. Δεν θα πονά στην ψηλάφηση. Οι όρχεις μπορεί να είναι ψηλαφητοί ή και όχι. Η υδροκήλη μπορεί να είναι αισθητή από την γέννηση ή να προκύψει αργότερα συνεπεία κάποιου τραυματισμού, φλεγμονής ή χειρουργικής επέμβασης στην περιοχή. Κάποιες φορές εξαφανίζεται μετά την κατάκλιση του παιδιού, οπότε η υδροκήλη χαρακτηρίζεται επικοινωνούσα. Η υδροκήλη δεν συνιστά κίνδυνο για το παιδί ούτε επηρεάζει την μελλοντική του γονιμότητα.
Αντιμετώπιση
Αν δεν φύγει έως τα 2 έτη και εφ’ όσον είναι ευμεγέθης ή δημιουργεί αισθητικά ή πρακτικά προβλήματα, η υδροκήλη αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Εξαιρείται η πιθανότητα να συνυπάρχει βουβωνοκήλη, οπότε το παιδί χειρουργείται νωρίτερα.
* Ο κ. Ανδρέας Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στην Μεσαριά Σαντορίνης
