Ως παχυσαρκία ορίζεται η αυξημένη συσσώρευση σωματικού λίπους που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών. Αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, καθώς σχετίζεται με πολλές ασθένειες, όπως ο διαβήτης τύπου ΙΙ, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η υπερλιπιδαιμία, η υπέρταση, το εγκεφαλικό επεισόδιο, ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου, αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. άσθμα και υπνική άπνοια) και η εκφυλιστική αρθρίτιδα. Πολυάριθμες μελέτες υποστηρίζουν επίσης μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και διαταραχών ψυχικής υγείας. Για την κοινωνία στο σύνολό της, η παχυσαρκία έχει άμεσο και έμμεσο κόστος που επιβαρύνει σημαντικά την υγειονομική περίθαλψη και τους κοινωνικούς πόρους.
Τα παραπάνω επισημαίνει ο ΕΟΔΥ, με αφορμή τη χθεσινή (4/3) Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας, με στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού.
Η νόσος έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας και η συχνότητά της ολοένα και αυξάνεται. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 2022, περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως ήταν παχύσαρκοι. Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας εκτιμά ότι ο αριθμός αυτός σχεδόν θα διπλασιαστεί έως το 2035, φτάνοντας στα 1,9 δισεκατομμύρια, που σημαίνει ότι 1 στους 4 από εμάς θα είναι παχύσαρκος. Όσον αφορά στην παιδική παχυσαρκία, αυτή εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 100% από το 2020 έως το 2035.
Όπως αναφέρει ο ΕΟΠΥ, στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ, το 2020, 192 εκατομμύρια ενήλικες ήταν παχύσαρκοι ενώ αναμένεται περαιτέρω αύξηση έως το 2035. Στη χώρα μας σύμφωνα με τα δεδομένα του 2019 όπως αυτά ανακοινώθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, και αφορούν άνδρες και γυναίκες ηλικίας 15 ετών και άνω, ένας στους δύο άνδρες και μία στις τρεις γυναίκες είναι υπέρβαροι, ενώ ένα στα έξι άτομα είναι παχύσαρκο. Όπως παγκοσμίως έτσι και στη χώρα μας, η συχνότητα της παχυσαρκίας εκτιμάται ότι θα αυξηθεί προοδευτικά με αποτέλεσμα το 2035, το 39% των ενηλίκων στην Ελλάδα να είναι παχύσαρκοι.
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Αν και στη διαμόρφωση του σωματικού βάρους επιδρούν γενετικοί, συμπεριφορικοί, μεταβολικοί και ορμονικοί παράγοντες, η παχυσαρκία εμφανίζεται όταν λαμβάνετε περισσότερες θερμίδες από αυτές που καταναλώνετε μέσω των κανονικών καθημερινών δραστηριοτήτων και της άσκησης. Το σώμα σας αποθηκεύει αυτές τις υπερβολικές θερμίδες ως λίπος. Η αύξηση της παχυσαρκίας με ταχείς ρυθμούς αποδίδεται σε αυτήν την αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, κυρίως λόγω λήψης τροφών που είναι πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, δηλαδή την καθιστική ζωή και την έλλειψη άσκησης. Οι συνήθειες ύπνου καθώς και κοινωνικοί παράγοντες υγείας παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν και παθολογικά αίτια που συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, όπως κάποια ενδοκρινολογικά νοσήματα (π.χ. νοσήματα του θυρεοειδούς ή των επινεφριδίων), ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε πολυφαγία ή βουλιμία, καθώς και η λήψη διαφόρων φαρμάκων.
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Για την αντιμετώπισή της παχυσαρκίας το βέβαιο είναι ότι στο στόχαστρο πρέπει να μπει η ίδια η νόσος και όχι τα άτομα που νοσούν. Η δυσκολία της απώλειας και διατήρησης βάρους δεν θα πρέπει να ταυτίζεται με έλλειψη θέλησης και αυτοπειθαρχίας. Η επιτυχημένη διαχείριση της παχυσαρκίας χρειάζεται πολυπαραγοντική προσέγγιση. Για μια ολοκληρωμένη προσπάθεια διαχείρισης του βάρους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ενετικοί, ορμονικοί, περιβαλλοντικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες.
Ο ρόλος της διατροφής και της άσκησης στη διαχείριση της παχυσαρκίας είναι καίριος και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι όλων των παρεμβάσεων για τη διαχείριση του βάρους. Για ένα άτομο με παχυσαρκία ακόμα και σχετικά μικρή απώλεια βάρους, κατά 5-10%, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την υγεία και την ποιότητα ζωής του.
Η μεσογειακή διατροφή, η οποία έχει βασιστεί και στην ελληνική παραδοσιακή διατροφή, που είναι πλούσια σε λαχανικά, όσπρια, και φρούτα, θεωρείται η καλύτερη δίαιτα για τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους και συνεπώς για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η διατροφική εκπαίδευση, η τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας αποτελούν τα θεμέλια της πρόληψης και της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας παιδιών και ενηλίκων.
Η πρόληψη παραμένει πάντα η σωστότερη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, για την οποία την ευθύνη έχουν η πολιτεία, τα σχολεία, οι φορείς υγείας και η οικογένεια. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας υπενθυμίζει σε όλους μας να συμμετάσχουμε ενεργά στον αγώνα για την αντιμετώπιση της επικίνδυνης αυτής επιδημίας της εποχής μας.
