Ο Επιτάφιος της Μεγάλης Παρασκευής: Ένα έθιμο πίστης, μνήμης και συλλογικότητας

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, για τους πιστούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με τον στολισμό, την προσκύνηση και την περιφορά του Επιταφίου.

Ωστόσο, ο όρος “Επιτάφιος” δεν αναφέρεται μόνο στο ξύλινο κουβούκλιο-τάφο που στολίζεται με λουλούδια τη Μεγάλη Παρασκευή, αλλά και στο λειτουργικό ύφασμα που τοποθετείται πάνω του. Πρόκειται για ένα κεντημένο ή ζωγραφισμένο ύφασμα, συνήθως από βελούδο ή μετάξι, που απεικονίζει το σώμα του νεκρού Χριστού, ξαπλωμένου σε λευκό σάβανο. Γύρω του εικονίζονται συνήθως η Παναγία, ο Ιωάννης ο Θεολόγος, άγγελοι και άλλες ιερές μορφές.

Το ιερό αυτό άμφιο χρησιμοποιείται αποκλειστικά κατά τις Ακολουθίες της Μεγάλης Παρασκευής και του Μεγάλου Σαββάτου. Τη Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα απόλυτου πένθους, ο Επιτάφιος εκτίθεται στο κουβούκλιο, τον συμβολικό τάφο του Χριστού.

Διαφήμιση

Το έθιμο του στολισμού του Επιταφίου έχει τις ρίζες του στη βυζαντινή περίοδο. Η χρήση του ως συμβολικού Παναγίου Τάφου καθιερώθηκε στα χρόνια της δυναστείας των Παλαιολόγων (13ος–15ος αιώνας) και, προς τα τέλη του 14ου αιώνα, ενσωματώθηκε επίσημα στη Μεγάλη Παρασκευή. Από τότε, ο στολισμός του με άνθη και μύρα καθιερώθηκε ως εκκλησιαστική παράδοση, σε ανάμνηση των Μυροφόρων που ετοίμασαν το σώμα του Ιησού για την ταφή.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής –και σε πολλές περιπτώσεις από το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης– οι πιστοί συγκεντρώνονται στην εκκλησία. Κυρίως γυναίκες αναλαμβάνουν να διακοσμήσουν τον Επιτάφιο με ανοιξιάτικα άνθη. Ο στολισμός με λουλούδια συμβολίζει, αφενός, τα αρώματα και τον σεβασμό προς τον νεκρό Χριστό και, αφετέρου, τη ζωή που πρόκειται να αναστηθεί.

Ο στολισμός του Επιταφίου είναι μια συλλογική υπόθεση για την κοινότητα. Παραδοσιακά, αναλαμβάνεται από τις γυναίκες της ενορίας, με τις μεγαλύτερες να καθοδηγούν τα νεότερα κορίτσια – μια αγαπημένη δραστηριότητα που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Το έθιμο αυτό ενώνει την κοινότητα, ενισχύει το πνεύμα συνεργασίας και κρατά ζωντανή την παράδοση. Πνευματικά, προσφέρει στους πιστούς μια βαθιά εμπειρία κατάνυξης και συμμετοχής στο Θείο Πάθος, ενδυναμώνοντας την πίστη στην προσδοκία της Ανάστασης. Πολλοί παίρνουν μαζί τους λίγα λουλούδια από τον Επιτάφιο ως ευλογημένο φυλαχτό. Το έθιμο παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα, διατηρώντας τη βαθιά συναισθηματική και συμβολική του σημασία στις ελληνικές κοινότητες.

Το βασικό τελετουργικό είναι κοινό σε όλη τη χώρα, όμως κάθε τόπος προσθέτει το δικό του χρώμα. Στην Κέρκυρα, από το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής πραγματοποιούνται περιφορές Επιταφίων από κάθε ενορία, συνοδεία φιλαρμονικών, κορυφούμενες με την πομπή του Επιταφίου της Μητρόπολης. Στην Ύδρα, στο προάστιο Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα για να ευλογηθούν τα νερά. Στο Αγρίνιο, η νύχτα φωτίζεται μετά την περιφορά με το έθιμο των “χαλκουνιών” – αυτοσχέδιων πυροτεχνημάτων, που έχουν τις ρίζες τους στην εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν οι κάτοικοι τα χρησιμοποιούσαν για να απομακρύνουν τους κατακτητές.

Διαφήμιση