Οι φετινές εξελίξεις από την ανασκαφή της Κοίμησης στη Θηρασιά

Τον απολογισμό της φετινής ανασκαφικής περιόδου στον προϊστορικό οικισμό, στη θέση “Κοίμηση Θηρασιάς” έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ο οικισμός που καταλαμβάνει την κορυφή και τα ανώτερα πρανή επιβλητικού λόφου στο νότιο άκρο της σημερινής Θηρασίας, στο φρύδι της προεκρηξιακής καλδέρας (εικ. 1), χρονολογείται στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού και δίνει σημαντικά στοιχεία για το σύμπλεγμα Θήρας-Θηρασίας κατά τις πρωιμότερες φάσεις της Εποχής του Χαλκού.

Οι ανασκαφικές τομές διανοίχθηκαν φέτος στη νότια πλευρά του λόφου της Κοίμησης, στην ίδια ισοϋψή με άλλα κτίρια του οικισμού που εντοπίστηκαν τις προηγούμενες περιόδους, δηλαδή το μεγάλο ελλειψοειδές κτίσμα και τις μικρότερες κατασκευές, φωλιασμένες με μεγάλη ευρηματικότητα στον μυχό των ηφαιστειακών βράχων (εικ. 2). Η ανασκαφική έρευνα επικεντρώθηκε σε σημείο όπου κατά την γεωφυσική έρευνα είχαν εντοπιστεί πιθανά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα εγκιβωτισμένα στα στρώματα της μινωικής έκρηξης.

Πράγματι από την πρώτη ώρα της ανασκαφής μέσα στην τέφρα και την ελαφρόπετρα φάνηκαν ισχυρότατοι τοίχοι, ευθύγραμμοι, επιμελημένης κατασκευής εκ των οποίων ο ένας ήταν μήκους περίπου 7 μέτρων. Ο σημαντικότερος ανεσκαμμένος χώρος κατέβαινε ανασκαφικά σε βάθος δύο μέτρων και με την εύρεση θρανίου που διατρέχει όλο το μήκος του νότιου τοίχου έδωσε ενδιαφέροντα στοιχεία για τη χρήση του χώρου.

Η γενική όψη της κατασκευής αυτής και των ευρημάτων της είναι σημαντικά διαφορετική από τις γνωστές έως τώρα του οικισμού. Οι μεγάλοι ευθύγραμμοι τοίχοι και η σχετικά έντονη παρουσία της μεσοκυκλαδικής κεραμικής σε αδιατάρακτα στρώματα υποδεικνύουν ότι πιθανότατα βρισκόμαστε σε ευρύ μεσοκυκλαδικό ορίζοντα (2000-1700 π.Χ. περίπου), που ίσως ενσωματώνει προγενέστερες ισχυρές κατασκευές της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Ακόμη είναι νωρίς για εικασίες ως προς τον χαρακτήρα των τοίχων, αν αποτελούσαν δηλαδή τμήμα αμυντικού περιβόλου ή τμήμα οικιών.

Ένα άλλο σημαντικό έργο ήταν ο διασαφηνισμός των στρωμάτων και των δαπέδων σε άνδηρο στο κέντρο περίπου του ανασκαμμένου οικισμού. Η παρουσία της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου ΙΙ είναι σαφής, ενώ η κύρια φάση του οικισμού φαίνεται ότι είναι η φάση Καστρί του τέλους της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ και ΙΙΙ. Υπάρχει κατόπιν μία συρρικνωμένη χωρικά, αλλά αρκετά μνημειώδης ως προς την αρχιτεκτονική φάση της, μεσοκυκλαδική περίοδος, η οποία αναδείχθηκε με ενάργεια στις ανασκαφές της φετινής περιόδου. Ο οικισμός χρονολογικά και οικιστικά εντάσσεται έτσι στους αντίστοιχους αιγαιακούς, όπως κυρίως του Ακρωτηρίου αλλά και του Σκάρκου Ίου, καθώς και του Δασκαλειού Κέρου, ενώ αποδεικνύει με επάρκεια την παρουσία αυτών των πολιτισμικών κύκλων και στην Θηρασία, ενωμένη με την Θήρα την περίοδο που μελετούμε.

Σημαντική επιτυχία της έρευνας στην Θηρασία είναι επίσης η ανεύρεση και χρονολόγηση ξύλου ελιάς (εικ. 5) από την τελευταία στρωματογραφική φάση πριν την έκρηξη. Η ραδιοχρονολόγηση και δενδροχρονολόγηση από τους R. Hodgins και Ch. Pearson (Πανεπιστήμιο Αριζόνας, Τucson) υποδεικνύει με την εφαρμογή μιας νέας καμπύλης βαθμονόμησης την απόλυτη χρονολόγηση του ξύλου της Θηρασίας στον πρώιμο 16ο αι. π.Χ.  και κατά συνέπεια μία χρονολόγηση της μινωικής έκρηξης μερικές δεκαετίες μετά από ό,τι οι υποστηρικτές της υψηλής χρονολόγησης θεωρούσαν έως τώρα.

Η ανασκαφή διεξάγεται υπό την ευθύνη των Κ. Σμπόνια (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Ι. Τζαχίλη (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και Μ. Ευσταθίου (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων), με τη συνεργασία διεπιστημονικής ομάδας ερευνητών και την υποστήριξη του Δήμου Θήρας, του INSTAP και της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.