Θέματα υγείας: Οι κακώσεις των ανδρικών γεννητικών οργάνων

Από τον Δρ. Ανδρέα  Χ. Βλάχο*

Οι κακώσεις των έξω γεννητικών οργάνων του άνδρα είναι ένας σχετικά συνηθισμένος λόγος επίσκεψης στο ουρολογικό ιατρείο. Τις περισσότερες φορές, η ανησυχία που προκαλεί κάποια κάκωση της γεννητικής περιοχής είναι μεγαλύτερη από το ίδιο το πρόβλημα: πρόκειται για μικροτραυματισμούς, συνήθως επακόλουθα κάποιας σεξουαλικής πράξης, που αντιμετωπίζονται συντηρητικά και δεν αφήνουν κάποιο πρόβλημα για το μέλλον. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις τα πράγματα είναι σοβαρότερα. Το παράδοξο σε αυτήν την κατάσταση είναι ότι άνδρες με πιο σημαντικές κακώσεις διστάζουν να αναζητήσουν άμεσα την εκτίμηση από ουρολόγο, κάτι που όπως θα δούμε μπορεί να τους δημιουργήσει τόσο άμεσες, όσο και μακροπρόθεσμες επιπλοκές.

Εδώ δεν θα ασχοληθούμε με σοβαρούς τραυματισμούς, όπως αυτοί που μπορεί να συμβούν μετά από τροχαία ή πτώσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο τραυματίας έτσι κι αλλιώς υπόκειται σε λεπτομερή κλινική εξέταση στο πλαίσιο της νοσηλείας του. Αντίθετα, θα ασχοληθούμε με καταστάσεις που προκύπτουν από την συνηθισμένη δραστηριότητα ενός άνδρα.

Ανατομία των ανδρικών γεννητικών οργάνων
Οι γεννητικοί αδένες των ανδρών είναι οι δύο όρχεις. Περικλείονται σε έναν δερματικό σάκο που ονομάζεται όσχεο. Κάθε όρχις περιβάλλεται από την επιδιδυμίδα, ένα σύστημα συλλογής των σπερματοζωαρίων. Με κάθε επιδιδυμίδα συνδέεται ο σπερματικός πόρος, ένας λεπτός σωλήνας μέσω του οποίου τα σπερματοζωάρια οδηγούνται για «αποθήκευση» στις σπερματοδόχους κύστεις. Μπροστά από την ουροδόχο κύστη του άνδρα και γύρω από την ουρήθρα βρίσκεται ο προστάτης. Το πέος συναποτελείται από το τελικό τμήμα της ουρήθρας (προς τα κάτω) και από τα δύο σηραγγώδη σώματα (στα πλάγια). Τα τελευταία είναι επιμήκη κυλινδρικά σώματα φτιαγμένα από στυτικό ιστό, δηλαδή ιστό που διογκώνεται όταν δεχτεί μεγάλες ποσότητες αίματος. Πεϊκή ουρήθρα και σηραγγώδη σώματα περιβάλλονται από δέρμα που ονομάζεται πόσθη. Το τελικό άκρο του πέους λέγεται βάλανος κι έχει σχήμα κώνου. Στην άκρη της βαλάνου καταλήγει το έξω στόμιο της ουρήθρας. Η βάλανος φυσιολογικά καλύπτεται πλήρως από το δέρμα του τελικού άκρου της πόσθης, που ονομάζεται ακροποσθία.

Μικροτραυματισμοί του πέους
Πρόκειται συνηθέστερα για αμυχές (γρατζουνιές) της περιοχής της πόσθης, της ακροποσθίας και της βαλάνου που συμβαίνουν κατά την σεξουαλική επαφή. Για την ακρίβεια, σχεδόν πάντα μετά την επαφή μπορεί να υπάρχουν τέτοιες αμυχές, όμως συνήθως δεν γίνονται αντιληπτές. Κάποιες φορές, όμως, μπορεί να είναι βαθύτερες (προκαλώντας μικροαιμορραγίες) και αρκετά δυσάρεστες. Αν, μάλιστα, η αμυχή γίνει επί της βαλάνου, μπορεί η αιμορραγία να είναι πραγματικά εντυπωσιακή! Η αντιμετώπιση είναι συντηρητική: η αποχή από την σεξουαλική πράξη και η εφαρμογή τοπικής θεραπείας με κορτιζονούχο ή/και αντιβιοτική αλοιφή μπορεί να επουλώσει γρήγορα τις πληγές και να αποτρέψει τυχόν τοπική λοίμωξη. Η αιμορραγία στην βάλανο αντιμετωπίζεται απλά με την εφαρμογή τοπικής πίεσης στο σημείο.

Αν, όμως, το πρόβλημα είναι επαναλαμβανόμενο, είναι καλό ο άνδρας να διερευνηθεί με μεγαλύτερη προσοχή: μπορεί να συνυπάρχει κάποιο ανατομικό πρόβλημα (βραχύς χαλινός, φίμωση), κάποια δερματική πάθηση (π.χ. ξηρωτική βαλανοποσθίτιδα) ή συστηματικό νόσημα, π.χ. σακχαρώδης διαβήτης. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της διερεύνησης ίσως χρειαστεί περαιτέρω θεραπεία.

Ρήξη χαλινού
Πρόκειται για κατάσταση που επίσης συνηθέστατα σχετίζεται με την σεξουαλική δραστηριότητα. Ο χαλινός φυσιολογικά είναι ελαστικός και ανθεκτικός στον εφελκυσμό, όμως κάποιες φορές μπορεί να τραυματιστεί ή να σπάσει τελείως. Λόγω της πλούσιας αγγείωσης της περιοχής θα προκληθεί αιμορραγία (και μάλιστα έντονη!), ενώ θα υπάρχει και πόνος λογω των πολλών νευρικών απολήξεων στο σημείο αυτό.

Το γεγονός ότι η κλινική εικόνα είναι έντονη, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι μεγάλο! Το πλέον σημαντικό είναι ο έλεγχος της αιμορραγίας, κάτι που επιτυγχάνεται εύκολα με άσκηση πίεσης στην περιοχή του χαλινού με την βοήθεια μιάς γάζας, για όσον χρόνο χρειαστεί. Το τι θα γίνει μετά, εξαρτάται από την εικόνα που παρουσιάζει η ρήξη του χαλινού: κάποιες φορές πρόκειται για μικρού βαθμού, οπότε η αντιμετώπιση είναι συντηρητική. Κάποιες φορές είναι μεγάλη, ενώ συνυπάρχει τραυματισμός και σχίσιμο του δέρματος στην βάλανο. Τότε, πιθανότατα, κάποια στιγμή μετά την επούλωση θα πρέπει να υπάρξει πλαστική χειρουργική επέμβαση στον χαλινό, για να κοπεί αυτός και να αποκατασταθεί η περιοχή αισθητικά και λειτουργικά (για αποτροπή μελλοντικών τραυματισμών). Ωστόσο, η ρήξη δεν αποκλείεται να είναι πλήρης και να γίνει με τρόπο που απελευθερώνει πλήρως την βάλανο. Τότε, μπορεί να μην απαιτείται καμμία περαιτέρω ενέργεια μετά την συντηρητική αντιμετώπιση και επούλωση του τραύματος.

Υποδόριο αιμάτωμα και τραυματισμοί των όρχεων
Ο μηχανισμός της κάκωσης μπορεί να είναι κάποια απροσεξία στην σεξουαλική πράξη ή άμεση πλήξη της περιοχής (από αντικείμενα όπως μιά μπάλα, από κλωτσιά, από πρόσκρουση της ηβικής περιοχής στο ντεπόζιτο μιάς μοτοσυκλέτας ή στο τιμόνι ενός ποδηλάτου, κλπ). Τις περισσότερες φορές δεν αφορά τα ίδια τα γεννητικά όργανα αλλά τον ιστό που τα περιβάλλει (υποδόριο λίπος, περιτονίες, σύνδεσμοι).

Αναλόγως της ασκούμενης δύναμης και του σημείου που δέχτηκε το χτύπημα, παρουσιάζεται αιμάτωμα και οίδημα. Συνήθως, ο πόνος, αν υπάρχει, είναι τοπικός (αν παρουσιάζεται, όμως, πόνος στον όρχι, πολλές φορές επεκτείνεται και προς τον σπερματικό τόνο και την βουβωνική χώρα). Ωστόσο, το οίδημα και το αιμάτωμα μπορεί να είναι εντονότατα. Η κλινική εικόνα οφείλεται σε επέκταση της αιμορραγίας στο υποδόριο, δηλαδή μεταξύ των οργάνων και του δέρματος. Το αιμάτωμα ακολουθεί τον δρόμο της βαρύτητας, δηλαδή όσο περνούν οι ημέρες «κατεβαίνει» προς το όσχεο, το περίνεο, και κατόπιν στην έσω επιφάνεια των μηρών.

Είναι απαραίτητο τέτοιες περιπτώσεις να αξιολογούνται από τον ουρολόγο. Η κλινική εξέταση δείχνει αν απαιτείται εργαστηριακή διερεύνηση, όπως εξετάσεις ούρων και triplex υπερηχογραφικός έλεγχος. Είναι καλό να αποκλειστεί κάθε πιθανότητα ρήξεως στον όρχι, στην επιδιδυμίδα ή στα στοιχεία του σπερματικού τόνου, καταστάσεις που χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής ή και χειρουργικής αντιμετώπισης.

Τις περισσότερες φορές δεν απαιτείται τίποτα άλλο από τοπική εφαρμογή παγοκύστεων, αντιφλεγμονώδη και, πιθανώς, χημειοπροφύλαξη για κάποιο μικρό διάστημα. Η δραστηριότητα πρέπει να περιορίζεται στα βασικά. Η παρακολούθηση από τον γιατρό πρέπει να γίνεται περιοδικά.

Κάταγμα πέους
Δεν πρόκειται, φυσικά, για πραγματικό κάταγμα, αφού στο πέος δεν υπάρχουν οστά. Συμβαίνει όταν υπάρχει στύση, οπότε τα σηραγγώδη σώματα είναι γεμάτα αίμα. Ο μηχανισμός της κάκωσης είναι η ισχυρή πλήξη ή γωνίωση του πέους, κάτι που μπορεί να συμβεί σε κάποιες στάσεις της γενετήσιας πράξης ή στον αυνανισμό. Στην ουσία πρόκειται για ρήξη στα σηραγγώδη σώματα του πέους, δηλαδή στον στυτικό ιστό.

Κλινική εικόνα
Χαρακτηριστικότατη είναι η κλινική εικόνα: πρώτα γίνεται αντιληπτός ο χαρακτηριστικός ήχος «κριγμού» (σαν τρίξιμο ή σπάσιμο). Ακαριαία ακολουθείται από έντονο πόνο στο πέος. Στην συνέχεια, σχεδόν άμεσα αρχίζει το οίδημα, το οποίο συνήθως παίρνει μεγάλες διαστάσεις.

Διάγνωση
Συνήθως προκύπτει εύκολα από το ιστορικό και την περιγραφή του μηχανισμού της κάκωσης. Το πέος εμφανίζεται ευαίσθητο και οιδηματώδες. Κατά την ψηλάφηση μπορεί να ανιχνευτεί η περιοχή της ρήξης, όπου υπάρχει αίσθηση ελλείμματος ιστού στο σηραγγώδες σώμα. Η επιβεβαίωση γίνεται με υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία. Επειδή σε ένα ποσοστό των καταγμάτων υπάρχει κάκωση και της ουρήθρας, είναι καλό να γίνεται εξέταση ούρων. Αν υπάρχει αιματουρία, πιθανώς πρέπει να γίνει και ουρηθρογραφία.

Αντιμετώπιση
Είναι ένα επείγον ουρολογικό περιστατικό και η αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται χειρουργικά, το συντομότερο. Γίνεται καθαρισμός του αιματώματος και συρραφή της ρήξης στα σηραγγώδη σώματα. Αν συνυπάρχει ρήξη της ουρήθρας, πρέπει να αφαιρείται το τραυματισμένο τμήμα και ακολουθεί πλαστική αποκατάστασή της. Τυχόν μη αντιμετώπιση στην χρονική στιγμή που πρέπει, μπορεί να αφήσει μόνιμη στυτική δυσλειτουργία!

* Ο κ. Ανδρέας Χ. Βλάχος είναι χειρουργός-ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης