Όταν ο φόβος συναντά τη λογική

Από τον Βασίλη Αλαφούζο*

Ξημέρωσε η τρίτη Δευτέρα αυτής της πρωτόγνωρης συνθήκης που βιώνουμε. Η πρώτη ημέρα αυτού του Φλεβάρη μας έφερε αιφνιδιαστικά σε επαφή με τις πανάρχαιες φυσικές δυνάμεις που ορίζουν τη γειτονιά μας ανατρέποντας πολλά από τα δεδομένα και τις σταθερές μας.

Ήταν αναμενόμενο σε μια τόσο αιφνίδια και απειλητική συνθήκη ο καθένας από εμάς να έρθει σε επαφή με τις πιο υπαρξιακές αγωνίες του, βιώνοντας άγχος, φόβο και αίσθημα απώλειας ελέγχου. Ξαφνικά οι σταθερές μας έγιναν ασταθείς, αισθανθήκαμε ευάλωτοι και μικροί μπροστά στο φαινόμενο της ζωής και την κίνηση της φύσης.

Σε αυτή την κατάσταση υπαρξιακού άγχους είναι φυσικό, ασυνείδητα κάποιοι να ωθούνται σε φυγή και κάποιοι σε μάχη, ανάλογα με τα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του καθενός. Και είναι εξίσου φυσικό, πολλές φορές ο φόβος να καταλύσει τη λογική.

Ας προσπαθήσουμε να δούμε την κατάσταση με νηφαλιότητα και λογική. Όχι όμως με τη λογική που προκύπτει από τον μέσο όρο των απόψεων που κατατίθενται στα social media αλλά με την κατεξοχήν έννοια της λογικής που βρίσκεται στη βάση του φιλοσοφικού και επιστημονικού λόγου. Με βάση τις τελευταίες αναφορές των επιστημόνων που παρακολουθούν τη σεισμική δραστηριότητα, φαίνεται ότι αντιμετωπίζουμε ένα πολυπαραγοντικό, ιδιαίτερο και χωρίς πρόσφατο προηγούμενο φαινόμενο.

Διαφήμιση

Δεν είναι μια παράλογη κατάσταση αν σκεφτεί κανείς ότι ζούμε σε μια περιοχή ιδιαίτερα ηφαιστειογενή και σεισμογενή. Δεν είναι μια παράλογη κατάσταση αν σκεφτεί κανείς ότι το σύμπαν και η φύση κινούνται με έναν τρόπο δυναμικό και αέναο με αποτέλεσμα να προκύπτουν διαρκώς εναλλαγές, κάποιες από αυτές δε, πρωτόγνωρες. Δεν είναι παράλογο λοιπόν η επιστημονική έρευνα για τα φυσικά φαινόμενα να είναι μια συνεχής διαδικασία με διαρκή διατύπωση υποθέσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων.

Βεβαίως όταν φοβάται κανείς ένα φυσικό φαινόμενο δεν ευθύνεται για τον φόβο και τις συνέπειές του, του συμβαίνει χωρίς να το επιλέγει. Ο ίδιος ο φόβος δημιουργεί την ανάγκη να γνωρίσει το άγνωστο και στην εποχή της πληροφορίας αυτή ανάγκη γίνεται ακόρεστη και επικίνδυνη.

Είναι πλέον προφανές ότι από την αρχή του φαινόμενου, όπως και σε άλλες κρίσεις που βίωσε η χώρα μας στο πρόσφατο παρελθόν, διαχειριζόμαστε τη σεισμική κρίση με μια ακατάσχετη ροή πληροφορίας που αποδεικνύεται όπως πάντα βλαβερή για την ψυχική υγεία. Από την υπερέκθεση μέτρων πρόληψης, στις απόψεις Τούρκων επιστημόνων. Από τα ατέρμονα ρεπορτάζ στα άδεια καλντερίμια, στα κακόβουλα σχόλια κάποιων. Όλα πέρασαν από τις οθόνες μας ενισχύοντας τη σύγχυση, την ανασφάλεια, το φόβο και την ένταση.

Χωρίς αμφιβολία διερχόμαστε μια κρίση που μας συνταράσσει ψυχικά τόσο ως άτομα όσο και ως κοινωνία με ποικίλες συνέπειες. Η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα για το μέλλον και ο φόβος για το άγνωστο επηρεάζουν το συναίσθημα, την κρίση και τις συμπεριφορές μας. Οι κρίσεις και οι φόβοι, όταν αντιμετωπίζονται κατάματα, αποτελούν ευκαιρίες ωρίμανσης και προόδου. Η αντιμετώπισή τους όμως απαιτεί γενναίες και υπεύθυνες παραδοχές.

• Ας αποδεχτούμε ότι βιώνουμε μια κατάσταση που όπως κάθε φυσικό φαινόμενο δεν υπόκειται στον έλεγχο μας.
• Ας αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να τα γνωρίζουμε όλα και ότι οφείλουμε να επιλέξουμε να εμπιστευτούμε αυτούς που έχουν τη γνώση, ιδιαίτερα όταν σχετίζονται με τον τόπο όπως η συντοπίτισσα μας κα Νομικού. Είναι απαραίτητο στο εξής, κεντρική διοίκηση, τοπική αυτοδιοίκηση, επιστημονική κοινότητα και ο καθένας μας ξεχωριστά να διαχειριστούμε την πληροφορία με μεγαλύτερη φειδώ, προσοχή και υπευθυνότητα.
• Ας αποδεχτούμε ότι είναι φυσικό να έχουμε “τραυματιστεί” από αυτήν την παρατεταμένη αγωνία και ότι θα πρέπει να λάβουμε στήριξη και περίθαλψη. Θα χρειαστεί να αυτοφροντιστούμε και να φροντίσουμε ο ένας τον άλλο με τη συνδρομή ειδικών.
• Ας αποδεχτούμε ότι θα ακουστούν και κακόβουλα σχόλια από ανθρώπους που έχουν μάθει να επικοινωνούν με τοξικό τρόπο. Δε μας προσφέρει τίποτα το να αντιπαρατεθούμε μαζί τους, αντίθετα επιτείνει την ένταση και τη νευρικότητα.
• Ας αποδεχτούμε, αρχές και κάτοικοι, ότι η ζωή πρέπει να συνεχιστεί υπεύθυνα και με πρόληψη τόσο όσον αφορά τις υποδομές όσο και ως προς τη διαχείριση της καθημερινότητας.
• Ας αποδεχτούμε ότι η αρχή για τη μετάβαση στη νέα κανονικότητα πιθανόν να είναι δύσκολη και με εμπόδια.
• Ας αποδεχτούμε ότι ο τόπος μας ήταν από πάντα η ηφαιστειακή γη με την οποία έζησαν οι πρόγονοί μας σε αρμονία και ας ζήσαμε ως τώρα σαν αυτό να ήταν μύθος.
• Ας αποδεχτούμε ότι οφείλουμε με την ίδια αρμονία και σεβασμό στη φύση να κάνουμε τη δυσκολία, πρόοδο.

Όταν ο φόβος συναντήσει τη λογική, την αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα, τότε θα προχωρήσουμε μπροστά με τη δυναμική, την εργατικότητα και την αισιοδοξία που υπάρχουν στη συλλογική μας ταυτότητα.

* Ο Βασίλης Αλαφούζος είναι ψυχολόγος στην Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ν.Α. Κυκλάδων-ΚΛΙΜΑΚΑ και Δημοτικός Σύμβουλος Θήρας