Επιτροπή Ανταγωνισμού: Προβληματισμοί για τον τρόπο λειτουργίας του κλάδου της ακτοπλοΐας

Προβληματισμούς για τον τρόπο που λειτουργεί ο κλάδος της ακτοπλοΐας εκφράζει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, μετά την ολοκλήρωση της κλαδικής έρευνας που διενήργησε και όπως γνωστοποίησε “θα διερευνήσει εις βάθος τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις, και εν γένει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά”.

Αναλυτικά, σε ανακοίνωσή της η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναφέρει: “Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της ελληνικής ακτοπλοΐας για την ελληνική οικονομία και κοινωνική συνοχή, τη δομή του εγχώριου ακτοπλοϊκού κλάδου και την παρατηρούμενη εξέλιξη των τιμών στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια, αποφάσισε στις 15/4/2025 την έναρξη κλαδικής έρευνας στην ελληνική ακτοπλοΐα, ασκώντας τη σχετική αρμοδιότητά της βάσει του άρθρου 40 του ν. 3959/2011”.

Η Επιτροπή τονίζει και τα εξής:

Το ελληνικό ακτοπλοϊκό ζήτημα
Η ακτοπλοΐα είναι κρίσιμος κλάδος όχι μόνο για την ελληνική οικονομία αλλά και για την εδαφική και κοινωνική συνοχή της χώρας μας.

Αφενός, με δεδομένο τον ιδιόμορφο νησιωτικό χαρακτήρα της χώρας, αποτελεί το κύριο μέσο εγχώριας συγκοινωνίας και μεταφοράς προϊόντων και επιβατών από και προς τα νησιά. Ως εκ τούτου, διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην εδαφική συνοχή της χώρας, ενώ παράλληλα συνεισφέρει και στο εξαγωγικό εμπόριο μέσω των διεθνών γραμμών της Αδριατικής. Οι συνθήκες μεταφοράς και τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής ορίζουν την γεωγραφική συνέχεια της χώρας και επιδρούν καθοριστικά στο επίπεδο οικονομικής, κοινωνικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών. Ως αποτέλεσμα, η ακτοπλοϊκή μεταφορική υπηρεσία αποκτά τη λογική δημόσιας υπηρεσίας κοινής ωφέλειας, μιας υπηρεσίας, δηλαδή, που πρέπει, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, να παρέχεται επαρκώς, εάν όχι αδιάλειπτα, καθώς αποτελεί βασική πτυχή προώθησης της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και της αειφόρου ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών.

Αφετέρου, η ακτοπλοϊκή μεταφορική υπηρεσία προσφέρεται από ιδιωτικούς οικονομικούς φορείς, ως εκ τούτου πρέπει να είναι μια οικονομικά βιώσιμη δραστηριότητα. Οι δύο λειτουργίες συχνά έρχονται σε σύγκρουση και το ζήτημα περιπλέκεται λόγω του πλήθους των μικρών και απομακρυσμένων νησιών και της έντονης εποχικότητας της ζήτησης: η παροχή αδιάλειπτης υπηρεσίας σε δυσπρόσιτες περιοχές δεν συνάδει απαραίτητα με την επιχειρηματική λογική μεγιστοποίησης του κέρδους των παικτών της αγοράς.

Προβληματισμοί από την προκαταρκτική έρευνα
Η προκαταρκτική έρευνα της Υπηρεσίας, για την οποία χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της χαρτογράφησης αγορών (άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ’), αναδεικνύει τους ακόλουθους προβληματισμούς στον κλάδο της ακτοπλοΐας:

1. Ο ανταγωνισμός στην ακτοπλοϊκή αγορά έχει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου, με δύο μεγάλες εταιρείες/ομίλους να κατέχουν το 60% του στόλου στην ακτοπλοΐα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την άρση του καμποτάζ (σταδιακά από το 2002), η ποιότητα της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας (υπό την έκφανση της ηλικίας στόλου, του χρόνου ταξιδιού, κ.λπ.) και η προσβασιμότητα πολλών νησιών παραμένει χαμηλή (με εξαίρεση ορισμένες γραμμές με αυξημένη τουριστική κίνηση), ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης του ανταγωνισμού και εισόδου νέων εταιρειών.

2. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, και, ειδικότερα, οι ρυθμίσεις της διαδικασίας (ελεύθερης) δρομολόγησης, καταλείπουν σημαντικό περιθώριο στρεβλώσεων και άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού στη βάση των επιχειρηματικών πλάνων και στρατηγικών των ακτοπλοϊκών εταιρειών, ιδίως σε ό,τι αφορά στον ορθολογικό σχεδιασμό του δικτύου θαλασσίων συγκοινωνιών, στην αποτελεσματική παροχή ποιοτικών μεταφορικών υπηρεσιών και, εν τέλει, στις τιμές της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας.

Διαφήμιση

3. Με δεδομένους τους κανόνες ελεύθερης δρομολόγησης, ο συμπληρωματικός διορθωτικός μηχανισμός των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας είναι πλέον απαραίτητος για την κάλυψη των νησιωτικών περιοχών, γεγονός που ενδεικνύει αναποτελεσματικότητες στην υφιστάμενη λειτουργία της ελεύθερης ακτοπλοϊκής αγοράς και αυξάνει το κόστος, για τον κρατικό προϋπολογισμό, εξυπηρέτησης των ελληνικών νησιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό αυτών των συμβάσεων εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς κατά 1.400% από την απελευθέρωση της αγοράς μέχρι σήμερα (από 10 εκατ. ευρώ το 2001, σε 152 εκατ. το 2024).

4. Σήμερα, το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά. Το γεγονός αυτό, δεδομένου και ότι η σχέση λιμένων και ακτοπλοϊκής υπηρεσίας είναι άμεσα συνδεδεμένη και συμπληρωματική στο πλαίσιο μιας ενιαίας δικτυακής αλυσίδας αξίας, σε συνδυασμό με τις χρόνιες ελλείψεις στο σύνολο των λιμενικών υποδομών της χώρας, και ειδικά στους νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας, τόσο στην πλευρά της προσφοράς της υπηρεσίας όσο και στην πλευρά της ικανοποίησης της ζήτησης, και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου.

5. Η συνεχής αναδιάρθρωση και μεταβολή των φορέων εποπτείας της αγοράς των ακτοπλοϊκών μεταφορών στην Ελλάδα εγείρει προβληματισμό ως προς τη δημιουργία ενός ασταθούς εποπτικού τοπίου, με ενδεχόμενες αλληλεπικαλύψεις και συγκρούσεις αρμοδιοτήτων, και ενός μη συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο.

Διαφήμιση