Στρατηγικό Σχέδιο για τη Σαντορίνη: Πού βρισκόμαστε;

Του Ανδρέα Βλάχου*

Στις 28/01/20 κατατέθηκε ερώτηση στη Βουλή σχετικά με το υπό διαμόρφωση στρατηγικό σχέδιο για την Σαντορίνη που, όπως γνωρίζουμε, επεξεργάζεται η κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες. Μέχρι τώρα, λίγα ήταν γνωστά για τις λεπτομέρειες της κυβερνητικής παρέμβασης στο νησί καθώς και για τη διαβούλευση με την τοπική αυτοδιοίκηση. Όπως παραδέχθηκε ο Δήμαρχος Θήρας σε συνέντευξή του, η κυβέρνηση μάλλον δεν επιθυμούσε αρχικά τη δημοσιοποίηση της σύστασης διυπουργικής επιτροπής για την Σαντορίνη. Από τις προγραμματιζόμενες προσθήκες στις υποδομές του τόπου έχει ήδη ως τώρα εγκριθεί η δέσμευση χρημάτων για την προκαταρκτική μελέτη σχετικά με τη χωροθέτηση του νέου λιμανιού. Από ό,τι φαίνεται όμως, εκτός από υποδομές, εδώ θα υπάρξουν και άλλου είδους δράσεις.

Στην ερώτηση απάντησε (14/02/20) το Υπουργείο Τουρισμού. Η απάντηση του κ. Θεοχάρη έχει μεγάλο ενδιαφέρον επειδή μας επιτρέπει να εξάγουμε –αν και με επιφύλαξη– κάποια αρχικά συμπεράσματα για τη λογική και την κατεύθυνση του κρατικού σχεδιασμού:

• Όπως είναι αναμενόμενο φαίνεται ότι το υπουργείο Τουρισμού έχει κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας του τόπου. Την επιτελική ευθύνη έχει το γραφείο του αρμόδιου Υφυπουργού για τον συντονισμό του Κυβερνητικού Έργου.
• Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Τουρισμού προτείνει τη σύσταση φορέα διαχείρισης & προώθησης προορισμού (DMO) στον οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι φορείς που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον τουρισμό στο νησί (υπουργεία, τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιωτικός τομέας) για τον μεταξύ τους συντονισμό και τη λήψη από κοινού αποφάσεων. Στο χαρτοφυλάκιο του φορέα θα ανήκει πρακτικά η ευθύνη του τουριστικού προϊόντος του νησιού – πιθανώς ακόμα και η διαχείριση των υποδομών.
• Σκοπός του υπουργείου είναι να ιδρύσει εθνικό παρατηρητήριο αειφορίας στα πρότυπα του διεθνούς δικτύου παρατηρητηρίων βιώσιμου τουρισμού του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού. Ο DMO της Σαντορίνης θα συμμετέχει στο υπό ίδρυση εθνικό παρατηρητήριο και όπως φαίνεται θα είναι “πιλότος” για άλλους αντίστοιχους φορείς ελληνικών τουριστικών προορισμών.

Τέσσερις ημέρες μετά την απάντηση του Υπουργού, ο Δήμαρχος Θήρας εξέδωσε δελτίο τύπου στο οποίο τονίζει για ακόμα μια φορά ότι το αναδυόμενο σχέδιο είναι το προϊόν διαλόγου με τη δημοτική αρχή καθώς και ότι οι θέσεις της τελευταίας ενσωματώθηκαν πλήρως σε αυτό. Σε σχέση με το κείμενο του Υπουργού, ο Δήμαρχος δίνει έμφαση σε ορισμένα θέματα (απορρίμματα, λιμάνι, νέο τελεφερίκ, μαρίνα, ύδρευση και αποχέτευση, ηλεκτρική διασύνδεση, περιορισμός χρήσης πλαστικών, διαχείριση κρουαζιέρας), ενώ προσθέτει κάποια άλλα που δεν αναφέρονται σε αυτό (ειδικό χωρικό σχέδιο, ίδρυση αστυνομικής υποδιεύθυνσης, σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών, πρόγραμμα πολιτιστικών διαδρομών σύμφωνα με τη μελέτη του “Διαζώματος”, ενίσχυση νοσοκομείου). Σε άλλα επιλέγει να μην αναφερθεί (στάθμευση, ηλεκτροκίνηση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αντιμετώπιση αυθαίρετης δόμησης) ενώ τονίζει ότι το σχέδιο είναι η έμπρακτη κατάρριψη της θεωρίας του υπερτουρισμού στο νησί.

Επί αυτών, μπορούμε να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις:

• Όπως όλα δείχνουν, οι αποφάσεις για τον τουρισμό στο μέλλον θα λαμβάνονται από τον υπό σύσταση φορέα διαχείρισης. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο το πλαίσιο λειτουργίας του, το ποιοι θα συμμετέχουν, ο τρόπος λήψης των αποφάσεων. Ο Δήμος Θήρας προσπάθησε να συστήσει DMO πριν μερικά χρόνια, αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Πλέον, η δομή σχεδιάζεται από την κεντρική κυβέρνηση με ό,τι συνεπάγεται αυτό: κατά την εκτίμησή μου, η τοπική αυτοδιοίκηση θα έχει πιθανότατα μικρότερη δυνατότητα παρέμβασης στον τουρισμό του τόπου. 
• Στον πυρήνα της πρότασης του υπουργείου Τουρισμού φαίνεται ότι βρίσκονται οι προτάσεις της EBRD για την τουριστική αειφορία. Αν και ο Δήμαρχος είχε δηλώσει ότι συμφωνεί κατά 80% με αυτές, είχε εκφράσει και σοβαρές ενστάσεις. Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, τόσο οι προεκλογικές του θέσεις όσο και αυτές της προγραμματικής συμφωνίας των τριών παρατάξεων που συγκροτούν τη δημοτική αρχή πλέον de facto υποσκελίζονται από το στρατηγικό σχέδιο που διαμορφώνεται.
• Αν και η απάντηση του υπουργείου Τουρισμού περιλαμβάνει και δράσεις που είναι στη χωρική αρμοδιότητα άλλων υπουργείων και φορέων, είναι άγνωστο αν θα ακολουθήσουν την ίδια διαδικασία και τα υπόλοιπα υπουργεία εξειδικεύοντας τις προτάσεις τους δημόσια. Για παράδειγμα, στην ατζέντα του Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι πολύ ψηλά η προώθηση της ηλεκτροκίνησης (ακόμα και σε μέσα μαζικής μεταφοράς και ενοικιαζόμενα οχήματα), θέμα το οποίο πιστεύω ότι θα μας απασχολήσει σύντομα.
• Δεν προκύπτει ακόμα κάποιο χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του σχεδίου. Ο όγκος των παρεμβάσεων στις υποδομές είναι τέτοιος που η περάτωσή τους πιθανώς θα πάρει καιρό. Παρά τις καλές προθέσεις, η θερινή τουριστική περίοδος ξεκινά με ό,τι έχουμε.
• Πράγματι, στην ανακοίνωση του υπουργείου δεν υπάρχει κάπου η λέξη “υπερτουρισμός“. Ωστόσο, αναφέρονται επανειλημμένα άλλες (βιωσιμότητα, αειφορία), ενώ οι προτεινόμενες πολιτικές είναι στη λογική της ενίσχυσης της ποιότητας του τουρισμού έναντι της ποσότητας. Συνεπώς, το αν θα εκστομίζουμε την απαγορευμένη λέξη, μικρή σημασία έχει. Άλλωστε, ο ορισμός της έχει δοθεί όχι από εμάς αλλά από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, που ο Υπουργός δείχνει να λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη. Στο τέλος, οι πολιτικές είναι που μετράνε.
• Το σχέδιο είναι εστιασμένο στον τουρισμό οπότε δεν έχει απαντήσεις σε όλα. Περιβαλλοντικά ζητήματα (π.χ. ανέλκυση ναυαγίου, θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή, προστασία περιοχών φυσικού κάλλους κλπ), ζητήματα ποιότητας ζωής (προσβασιμότητα, κυκλοφοριακές παρεμβάσεις, κοινόχρηστοι χώροι κλπ), κοινωνικά ζητήματα (π.χ. στεγαστική κρίση), ευζωΐα ζώων εργασίας και συντροφιάς και πολλά άλλα, δεν περιλαμβάνονται και περιμένουν πρωτοβουλίες και συνεργασίες.

Τελικά, μπορεί να περιμένουμε πολλά από την Πολιτεία – αλλά όχι τα πάντα.

* Ο Ανδρέας Βλάχος ζει με την οικογένειά του και εργάζεται ως Ουρολόγος στη Σαντορίνη. Επικοινωνεί γράφοντας για αυτά που γνωρίζει, για αυτά που αγαπά και για αυτά που ζητούν την προσοχή μας.