Θέματα άθλησης: Μέθοδοι μέτρησης/υπολογισμού σωματικού λίπους

Η μέτρηση του σωματικού λίπους έχει αξία σε κάθε πρόγραμμα διαχείρισης σωματικού βάρους ή/και διαμόρφωσης του σώματος, καθώς μας βοηθάει να καταλάβουμε τις μεταβολές στη σύσταση του σώματος. Μέσω της λιπομέτρησης μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν έχουμε τις μεταβολές που επιδιώκουμε, εάν μειώνεται το σωματικό λίπος κι όχι η μυϊκή μάζα του σώματος, αλλά κι εάν έχουμε το ρυθμό που επιθυμούμε, βάσει σχεδιασμού. Για να το πετύχουμε αυτό, θα πρέπει να μπορούμε να μετράμε το σωματικό λίπος. Θα δούμε λοιπόν παρακάτω, κάποιες από τις συνηθέστερες μεθόδους μέτρησης του σωματικού λίπους, αν όχι ίσως τις συνηθέστερες.

Όπως θα διαπιστώσετε εύκολα, κάθε μέθοδος έχει τα δικά της θετικά και αρνητικά στοιχεία. Το σημαντικότερο όλων δεν είναι η απόλυτη μέτρηση αυτή καθεαυτή, αλλά η επαναληψιμότητα των μετρήσεων, δηλαδή δεν έχει τόσο μεγάλη αξία και σημασία ο αριθμός που θα προκύψει, όσο η σύγκριση αυτού του αριθμού και των όποιων άλλων δεδομένων προκύπτουν γύρω από αυτόν, με τον επόμενο, τον παραεπόμενο κτλ. Σημασία δηλαδή έχει η δυνατότητα παρακολούθησης της προόδου. Επομένως για να γίνει κάτι τέτοιο, χρειάζεται η μικρότερη δυνατή παρεμβολή εξωτερικών παραγόντων και γενικότερα παραγόντων που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε.

Μέθοδος δερματοπτυχώσεων
Η μέθοδος της μέτρησης των δερματικών πτυχών, υπολογίζει το σωματικό λίπος, μέσω της μέτρησης του πάχους κάποιων δερματικών πτυχών του σώματος. Οι μετρήσεις αυτές χρησιμοποιούνται στη συνέχεια σε κατάλληλους αλγόριθμους, οι οποίοι και μας δίνουν το συνολικό ποσοστό σωματικού λίπους.

Θετικά στοιχεία της μέτρησης
– Εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια
– Εξαιρετικά μεγάλη αξιοπιστία, όταν υπάρχει η απαιτούμενη γνώση και εμπειρία αυτού που πραγματοποιεί τη μέτρηση
– Μεγάλη επαναληψιμότητα

Αρνητικά στοιχεία της μέτρησης
– Η μεταβλητότητα στη μέτρηση, καθώς απαιτείται το ίδιο ακριβώς σημείο να χρησιμοποιείται κάθε φορά για την μέτρηση
– Απαιτείται εξειδικευμένος και έμπειρος επαγγελματίας για τη διεξαγωγή της μεθόδου
– Σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ανθρώπους, μειώνεται η αξιοπιστία της μεθόδου ή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί η μέθοδος καθόλου, καθώς δεν είναι δυνατόν να χωρέσουν οι πτυχές στο δερματοπτυχόμετρο

Συμπερασματικά
Η μέτρηση του σωματικού λίπους με τη μέθοδο της δερματοπτυχωμέτρησης, αποτελεί την πιο αποτελεσματική, ακριβή και πρακτική μέθοδο για τη μέτρηση, τον έλεγχο και την παρακολούθηση της πορείας ενός ανθρώπου στο τομέα αυτό. Η ακρίβεια της μεθόδου επηρεάζεται από τον άνθρωπο που κάνει τη μέτρηση, το κατά πόσο δηλαδή διαθέτει την εμπειρία και τη γνώση για την πραγματοποίησή της.

Μέθοδος βιοηλεκτρικής αγωγιμότητας
Η μέθοδος της βιοηλεκτρικής αγωγιμότητας ή αλλιώς BIA, στηρίζεται στην αντίσταση που προκαλεί η ροή χαμηλής συχνότητας ρεύματος μέσα στο σώμα. Οι μύες που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, είναι ιδιαίτερα αγώγιμοι, ενώ το λίπος που έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε νερό δεν έχει καλή αγωγιμότητα. Όπως καταλαβαίνετε δηλαδή, η μέθοδος βασίζεται στη αγωγιμότητα και η ακρίβεια των μετρήσεων επηρεάζονται ιδιαίτερα από την κατάσταση ενυδάτωσης του ανθρώπινου οργανισμού.

Θετικά στοιχεία της μέτρησης
– Ιδιαίτερα εύκολα διαχειρίσιμη μέθοδος
– Αρκετά οικονομική μέθοδος

Αρνητικά στοιχεία της μέτρησης
– Αμφιβολία ακρίβειας στη μέτρηση
– Η μεταβλητότητα των αποτελεσμάτων εξαρτάται κυρίως από το επίπεδο ενυδάτωσης

Συμπερασματικά
Εάν δεν έχετε στη διάθεσή σας ένα δερματοπυχόμετρο, η συγκεκριμένη μέθοδος είναι μία καλή επιλογή, χωρίς όμως να πλησιάζει σε ακρίβεια το δερματοπτυχόμετρο. Βέβαια, αν έχετε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό σωματικού λίπους, το δερματοπτυχόμετρο δεν μπορεί να μετρήσει την πτυχή. Οπότε στην περίπτωση αυτή η μέθοδος BIA είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Εάν από την άλλη έχετε χαμηλά ποσοστά σωματικού λίπους, η μέθοδος BIA είναι εξαιρετικά ανακριβής.

Μέθοδος ανθρωπομετρικής ταινίας
Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί τις μετρήσεις κάποιων περιφερειών του σώματος, για την εκτίμηση του ποσοστού του σωματικού λίπους. Ο συνηθέστερος αλγόριθμος για τη συγκεκριμένη μέθοδο, χρησιμοποιεί τις περιφέρειες της μέσης, του λαιμού και των γοφών, καθώς και το σωματικό ύψος.

Θετικά στοιχεία της μέτρησης
– Ευκολία στη χρήση
– Εξαιρετικά χαμηλό κόστος

Αρνητικά στοιχεία της μέτρησης
– Αμφίβολη ακρίβεια στη μέτρηση

Συμπερασματικά
Είναι η μέθοδος με τη μικρότερη ακρίβεια στη μέτρηση του σωματικού λίπους, καθώς δεν μετράει άμεσα το σωματικό λίπος ή μέρος αυτού. Ο υπολογισμός του σωματικού λίπους με τη μέθοδο αυτή, συστήνεται μόνο εάν δεν είναι διαθέσιμο ένα δερματοπτυχόμετρο.

Μέθοδος υδροστατικής ζύγισης
Αυτή η μέθοδος θεωρείται η βάση και το «χρυσό πρότυπο» στη μέτρηση του σωματικού λίπους. Απαιτεί τη βύθιση του σώματος σε μία ειδική δεξαμενή νερού. Βασίζεται στη μέτρηση του εκτοπιζόμενου νερού, ύστερα από τη βύθιση του σώματος στη δεξαμενή. Όσο πιο άλιπο είναι ένα σώμα, τόσο πιο βαρύ θα ζυγίζει μέσα στο νερό κι επομένως θα εκτοπίζει το αντίστοιχο νερό. Αντίθετα, όσο περισσότερη λιπώδη μάζα έχει ένα σώμα, τόσο ελαφρύτερο θα ζυγίζει μέσα στο νερό και θα εκτοπίζει το αντίστοιχο ποσό νερού από τη δεξαμενή. Η ακρίβεια της μεθόδου εξαρτάται και από το κατά πόσο ο ενδιαφερόμενος καταφέρνει να εκτοπίσει όλο τον αέρα από τους πνεύμονές του, κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής περιόδου. Η διάρκεια της μεθόδου είναι περίπου τριάντα λεπτά και μπορεί να πραγματοποιηθεί σχεδόν αποκλειστικά σε ερευνητικά εργαστήρια.

Θετικά στοιχεία της μέτρησης
– Εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια μέτρησης

Αρνητικά στοιχεία της μέτρησης
– Εξαιρετικά υψηλό κόστος
– Δυνατότητα μικρής επαναληψιμότητας, λόγω κόστους
– Δυνατότητα μικρής επαναληψιμότητας, λόγω πρακτικότητας

Συμπερασματικά
Αν σας ενδιαφέρει μία μέτρηση με αρκετά μεγάλη ακρίβεια, η υδροστατική ζύγιση είναι προτεινόμενη μέθοδος, εάν όμως όχι, δεν είναι καθόλου πρακτική μέθοδος μέτρησης.

Μέθοδος DEXA
Η διπλής ενέργειας ακτινοβολία ακτίνων Χ, είναι η μέθοδος γνωστή με το όνομα DEXA. Στο παρελθόν, η μέθοδος χρησιμοποιούνταν μόνο για τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας, αλλά πλέον έχει γίνει το “νέο χρυσό πρότυπο”, όταν μιλάμε για μέθοδο μέτρησης του σωματικού λίπους. Βασίζεται σε τρι-συστατικό μοντέλο μέτρησης, όπως λέγεται, σε αντίθεση με την υδροστατική μέθοδο ζύγισης, όπου βασίζεται σε δι-συστατικό μοντέλο μέτρησης. Όταν μιλάμε για τρι-συστατικό μοντέλο, εννοούμε ότι “χωρίζει” το σώμα σε τρία τμήματα, σε μάζα συνολικών ηλεκτρολυτών στο σώμα, σε μάζα ελεύθερου λίπους και σε λιπώδη μάζα. Αντίθετα, στο δι-συστατικό μοντέλο, εννοούμε το διαχωρισμό του σώματος σε δύο τμήματα, σε μάζα ελεύθερου λίπους και σε λιπώδη μάζα.

Η μέδοθος DEXA επιτρέπει επίσης και την ανάλυση της κατανομής του σωματικού λίπους, με αποτέλεσμα να γνωρίζουμε πως κατανέμεται το λίπος σε διάφορα μέρη του σώματος. Χρησιμοποιεί τη μέθοδο της σάρωσης του σώματος με απόλυτα ασφαλή και χαμηλή δόση ακτινοβολίας και η διάρκεια της μέτρησης είναι περίπου είκοσι λεπτά.

Θετικά στοιχεία της μέτρησης
– Εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια μέτρησης

Αρνητικά στοιχεία της μέτρησης
– Εξαιρετικά υψηλό κόστος
– Δυνατότητα μικρής επαναληψιμότητας, κυρίως λόγο κόστους

Συμπερασματικά
Όπως και η υδροστατική ζύγιση, έτσι και η DEXA θεωρείται και είναι από τις πλέον αξιόπιστες μεθόδους μέτρησης του σωματικού λίπους. Αν λοιπόν σας ενδιαφέρει μία μέτρηση με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, η DEXA είναι must, εάν όμως όχι, είναι μία πολύ ακριβή μέθοδος και καθόλου πρακτική.

Αντί επιλόγου
Όλες οι μέθοδοι “υπολογισμού” του σωματικού λίπους βασίζονται σε αλγόριθμους, οι οποίοι μετατρέπουν μία ή περισσότερες μετρούμενες παραμέτρους σε μία “εκτίμηση” του ποσοστού του σωματικού λίπους. Καμία μέθοδος δεν είναι τέλεια, καμία μέθοδος δεν είναι απόλυτη.  Όλοι οι αλγόριθμοι έχουν διακύμανση ακόμα και με βάση το πόσο οι υποκείμενες υποθέσεις και οι μαθηματικοί τύποι έχουν εφαρμογή στους διαφορετικούς πληθυσμούς.

Οπότε, ποιος είναι ο τρόπος για τη μέτρηση του σωματικού λίπους με απόλυτη ακρίβεια; ΚΑΝΕΝΑΣ! Δεν υπάρχει μέθοδος μέτρησης με απόλυτη ακρίβεια, όμως αυτό δεν ξέρω αν και γιατί θα πρέπει να αποτελεί πρόβλημα ή θα πρέπει να μας ενδιαφέρει.

Tip: σας ενδιαφέρει η εκτίμηση του ποσοστού του σωματικού σας λίπους; Ως αριθμός είναι απλά και μόνο αυτό ακριβώς, ένας αριθμός. Δεν σας δίνει καμία απολύτως επιπλέον πληροφορία παρά μόνο η επαναλαμβανόμενη μέτρηση αυτού. Δηλαδή, η δεύτερη μέτρηση έχει μεγαλύτερη αξία, καθώς θα πρέπει να μπορεί να είναι συγκρίσιμη με την πρώτη. Η μεταξύ τους διαφορά έχει τη μεγαλύτερη αξία και δίνει αρκετές πληροφορίες, όπως για το εάν το διατροφικό και προπονητικό πλάνο έχει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα ή όχι. Φροντίστε λοιπόν να κρατάτε μία μέθοδο μέτρησης και να τηρείτε το όποιο πρωτόκολλο αυτή απαιτεί, με αποτέλεσμα να γνωρίζετε ότι μετρηθήκατε υπό τις ίδιες συνθήκες όσο είναι δυνατόν και από τον ίδιο πάντοτε επαγγελματία!

Ο κ. Λευτέρης Φυντικάκης είναι Coach-Trainer, Dip.PhE/SN/PhC, DPESS

Πηγή: www.jht.gr