Θέματα υγείας: Φάρμακα που επηρεάζουν το ουροποιογεννητικό σύστημα

Από τον Δρ. Ανδρέα Χ. Βλάχο*

Η παρούσα δημοσίευση δεν αναφέρεται στα φάρμακα που θα σας χορηγήσει ο Ουρολόγος για να αντιμετωπιστεί κάποια πάθηση του ουροποιογεννητικού σας συστήματος, π.χ. λοίμωξη, υπερπλασία προστάτη, ακράτεια. Αφορά σε φαρμακευτικές ουσίες που μπορεί να χρειαστεί να παίρνει κάποιος άνθρωπος για άλλες καταστάσεις (είτε μετά από συμβουλή γιατρού είτε με δική του πρωτοβουλία) και οι οποίες ενδέχεται να τροποποιήσουν την λειτουργία της ούρησης ή της γενετήσιας πράξης. Η αλλαγή που θα παρατηρηθεί λόγω κάποιων ουσιών ενδέχεται να είναι τόσο έντονη, που αρκετοί άνθρωποι θα αναζητήσουν βοήθεια πιστεύοντας ότι αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ο Ουρολόγος (όπως και κάθε άλλος γιατρός) οφείλει κατά την λήψη του ιστορικού να μην παραλείπει να καταγράφει το είδος της φαρμακευτικής αγωγής και την δοσολογία που λαμβάνει ο ασθενής του.

Α) ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΥΡΗΣΗΣ

Διουρητικά
Οι διουρητικές ουσίες είναι αναμενόμενο να φέρουν στον ασθενή μικρότερη ή μεγαλύτερη συχνουρία τις πρώτες ώρες μετά τη λήψη τους, λόγω μεγαλύτερης παραγωγής ούρων. Συνήθως ο γιατρός που θα προτείνει ένα διουρητικό φάρμακο συνιστά η λήψη του να γίνεται πριν το απόγευμα για να μην προκληθεί η ενοχλητική ούρηση την νύκτα (νυκτουρία). Άλλες πάλι φορές, σε ασθενείς που έτσι κι αλλιώς έχουν κάποιο ουρολογικό πρόβλημα (λ.χ. ανεπαρκή σφιγκτηριακό μηχανισμό, κυστεοκήλη, μεγάλο υπόλειμμα ούρων μετά την ούρηση) μπορεί να παρατηρηθεί ακράτεια.

Αντιπηκτικά
Τα συγκεκριμένα φάρμακα αναφέρονται εδώ για έναν λόγο: πολύ συχνά ενοχοποιούνται για την παρουσία αίματος σε ούρα και σπέρμα. Αν και σαφώς η βαρύτητα μιας αιμορραγίας είναι μεγαλύτερη σε έναν ασθενή που παίρνει αντιπηκτικά, εν τούτοις στις συνιστώμενες δόσεις τα αντιπηκτικά δεν είναι αυτά που δημιουργούν το πρόβλημα. Με απλά λόγια, αυτές οι ουσίες “αποκαλύπτου” ένα πρόβλημα (αιμορραγία από το ουροποιογεννητικό) που ήδη υπάρχει. Με το αντιπηκτικό μία μικρή, ανεπαίσθητη αιμορραγία (μικροσκοπική) μπορεί να γίνει αντιληπτή και στο μάτι (μακροσκοπική).

Υπναγωγά (υπνωτικά)
Τα συγκεκριμένα φάρμακα ελαττώνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου την αισθητικότητα της ουροδόχου κύστης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε μία μορφή ακράτειας που ονομάζεται ενούρηση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η πλήρωση της κύστης περνάει ένα συγκεκριμένο όριο πέρα από το οποίο η εκκένωση της κύστης δεν ελέγχεται πια από τον εγκέφαλο αλλά γίνεται αντανακλαστικά. Έτσι, ο ασθενής ουρεί στον ύπνο του.

Αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, ηρεμιστικά
Πρόκειται για ουσίες με πολύ ευρεία χρήση (ιδίως τα αγχολυτικά). Κάποια από αυτά προκαλούν μειωμένη συσταλτικότητα του εξωστήρα μυός της κύστης, με άλλα λόγια ενδεχομένως δεν επιτρέπουν στην κύστη να αδειάσει πλήρως από ούρα. Αυτό φέρνει χαμηλή ροή ούρων και συχνουρία – νυκτουρία (αφού η μισογεμάτη κύστη γεμίζει γρηγορότερα από την άδεια). Άλλα πάλι, όπως είδαμε και στα υπναγωγά, μειώνουν την δυνατότητα αντίληψης ότι η κύστη έχει γεμίσει οδηγώντας κάποιες φορές σε ακράτεια ή ενούρηση.

Αντιψυχωσικά
Αρκετές από τις ουσίες αυτής της κατηγορίας είναι γνωστό πως μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην ούρηση, κυρίως ακράτεια.

Μυοχαλαρωτικά
Δεν είναι ασυνήθιστο, ένας μυϊκός τραυματισμός ή σπασμός να αντιμετωπίζεται και με τέτοιες ουσίες. Σε ασθενείς μικρότερης ηλικίας, βέβαια, συνήθως δεν παρατηρούνται προβλήματα. Σε μεγαλύτερους, όμως, που ενδεχομένως υπάρχει ήδη κάποια αντίσταση στην ροή των ούρων (π.χ. από υπερπλασία προστάτη) η ελάττωση της ικανότητας σύσπασης του μυός της κύστης μπορεί να οδηγήσει σε ελαττωμένη ροή ούρων, συχνουρία, ακράτεια και ακόμα σε επίσχεση ούρων (αδυναμία ούρησης).

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
Κάποια από αυτά τα φάρμακα -που πολλοί από εμάς παίρνουν χωρίς ιδιαίτερη σκέψη- μπορεί να προκαλέσουν αυξημένη παραγωγή ούρων, άρα συχνουρία και νυκτουρία.

Αντιϊσταμινικά
Οι ουσίες αυτές, που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των αλλεργιών, πολύ συχνά προκαλούν χαλάρωση του μυός της ουροδόχου κύστης. Έτσι, ιδιαίτερα σε άνδρες, μπορεί να προκαλέσουν δυσκολία στην ούρηση, μείωση της ροής των ούρων, συχνουρία, ακράτεια από υπερπλήρωση μέχρι και επίσχεση ούρων.

Ναρκωτικά
Κάποιες πολύ ισχυρές παυσίπονες ουσίες (παράγωγα της μορφίνης όπως η κωδεΐνη) μπορεί να προκαλέσουν μείωση της αντίληψης της ποσότητας ούρων στην κύστη. Συνεπώς, μπορεί να παρουσιαστεί κατακράτηση ούρων, συχνουρία και νυκτουρία, δυσκολία και αδύναμη ροή ούρησης, ακράτεια, επίσχεση ούρων.

Ψευδοεφεδρίνη
Η συγκεκριμένη φαρμακευτική ουσία είναι ένα αλκαλοειδές (προέρχεται από τον θάμνο “εφέδρα”) που χρησιμοποιείται από πολλών ετών από την αντιμετώπιση του συναχιού μέχρι τα προϊόντα αδυνατίσματος και την φαρμακοδιέγερση αθλητών. Η σύγχρονη φαρμακοβιομηχανία το εισήγαγε τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με άλλες ουσίες σε σκευάσματα για το κοινό κρυολόγημα. Μιλάμε για προϊόντα τύπου “cold” ή “cold and flu”. Αν και αποτελεσματικά, σε άνδρες με υπερπλασία προστάτη μπορεί να προκαλέσουν επιδείνωση της ούρησης μέχρι επίσχεση ούρων (μία κατάσταση που έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσω αρκετές φορές στην άσκηση της ειδικότητάς μου!).

Β) ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΣΤΥΣΗ

Εδώ, θα ξεκινήσω με μία απαραίτητη διευκρίνιση: ο γιατρός που θα συστήσει μία φαρμακευτική ουσία που ίσως επηρεάζει την στυτική λειτουργία δε σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζει την σημασία που έχει μία φυσιολογική σεξουαλική δραστηριότητα στην ζωή του ασθενούς του. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για φάρμακα εντελώς απαραίτητα και δύσκολα στην αντικατάστασή τους από κάποια άλλα. Η “παρεξήγηση” προκύπτει συνήθως από το ότι οι γιατροί ξεχνάμε να ενημερώσουμε επαρκώς τους ανθρώπους που έχουμε απέναντί μας για τις παρενέργειες κάποιων ουσιών που τους χορηγούμε πάνω στη σεξουαλική τους ζωή. Συνεπώς, εκτός από μία νέα φαρμακευτική αγωγή, τους δίνουμε να διαχειριστούν και μία δυσάρεστη παρενέργεια. Δεν είναι σπάνιο να είναι ο ίδιος ο ασθενής αυτός που θα αντιληφθεί τη σχέση ενός φαρμάκου με τη διαταραχή της στύσης του και πολύ συχνά αυτός είναι ο λόγος που δεν συμμορφώνεται με τις εντολές του γιατρού του. Ουσίες που επηρεάζουν τη στύση είναι, μεταξύ άλλων:

• Τα αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά, αναστολείς ΜΑΟ, αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) είναι γνωστό ότι επηρεάζουν αρνητικά τη στύση. Τα τελευταία, μάλιστα, προκαλούν και καθυστέρηση στην εκσπερμάτιση.
• Τα ηρεμιστικά. Μειώνουν τη σεξουαλική διάθεση (libido) και προκαλούν στυτική δυσλειτουργία.
• Από τα αντιϋπερτασικά, πρόβλημα προκαλούν κάποιες κατηγορίες (διουρητικά, β-αναστολείς, κεντρικά συμπαθητικομιμητικά, αναστολείς καρβονικής ανυδράσης).
• Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (λ.χ. ινδομεθακίνη).
• Η διγοξίνη, φάρμακο που χορηγείται από τους Καρδιολόγους για να βοηθά στην συσπαστικότητα του μυοκαρδίου.
• Τα αντιανδρογόνα, που χορηγούν οι Ουρολόγοι για την αντιμετώπιση της υπερπλασίας του προστάτη, είναι γνωστό ότι μειώνουν τη libido.
• Κάποια αντιϊσταμινικά, μυοχαλαρωτικά, αντιλιπιδαιμικά.
• Μία κατηγορία φαρμάκων για τα γαστρικά προβλήματα (Η2 ανταγωνιστές) όπως η σιμετιδίνη.

Αν, λοιπόν, παρουσιαστεί δυσλειτουργία της στύσης μετά την έναρξη κάποιας φαρμακευτικής θεραπείας, καλό είναι ο άνδρας να ενημερώνει τον θεράποντα γιατρό του για την πιθανότητα να μπορεί να αντικατασταθεί ισότιμα από κάποια άλλη. Αν η αντικατάσταση δεν είναι δυνατή, ο άνδρας πρέπει να αναζητά στον Ουρολόγο τη λύση του προβλήματος.

Ο κ. Ανδρέας Βλάχος είναι Χειρουργός-Ουρολόγος στη Μεσαριά Σαντορίνης