Με στόχο την προώθηση της ιδέας για προσφορά προς τον συνάνθρωπο που χρειάζεται μεταμόσχευση μυελού των οστών, ιδρύθηκε πρόσφατα στη Σαντορίνη μια ομάδα εθελοντών με όνομα “Σαντορίνη, Δίνω ζωή“. Η ομάδα λειτουργεί υπό την σκέπη του Συλλόγου Όραμα Ελπίδας, ο οποίος συντονίζει την Τράπεζα Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών για να καλύψει τις ανάγκες ασθενών, παιδιών και ενηλίκων, που χρειάζονται μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς
Η αλλογενής μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων ή μυελού των οστών, όπως συνηθιζόταν να λέγεται παλιότερα, αποτελεί μια καθιερωμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση αρκετών σοβαρών αιματολογικών, νεοπλασματικών και γενετικών νοσημάτων. Στόχος της είναι η αντικατάσταση του παθολογικού μυελού των οστών με υγιή κύτταρα, τα οποία λαμβάνονται από έναν εθελοντή δότη και δημιουργούν στο λήπτη ένα νέο, υγιές αιμοποιητικό σύστημα. Τα μοσχεύματα που χρησιμοποιούνται προέρχονται από τον μυελό των οστών, το περιφερικό αίμα ή το αίμα του ομφαλίου λώρου. Ο μυελός των οστών είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά του σώματος. Εκεί αλλά και στις άλλες μορφές μοσχευμάτων υπάρχουν μητρικά κύτταρα που ονομάζονται αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα και δίνουν γένεση σε όλα τα κύτταρα του αίματος (ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια).
Η μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων αποτελεί κυριολεκτικά «θεραπεία σωτηρίας» για ασθένειες οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με άλλο τρόπο. Τέτοιες είναι διάφοροι τύποι λευχαιμιών, μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων, λεμφωμάτων, η απλαστική αναιμία, κληρονομικές ανοσοανεπάρκειες, μεταβολικά νοσήματα, μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία κ.α.
Πώς μπορεί κάποιος να γίνει δότης
Άνθρωποι μεταξύ 18-45 χρόνων, σε καλή κατάσταση υγείας και πρόθυμοι να βοηθήσουν οποιονδήποτε ασθενή χρειάζεται μεταμόσχευση μπορούν να γίνουν εθελοντές δότες αιμοποιητικών κυττάρων. Η διαδικασία περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα:
1. Εγγραφή ως εθελοντής δότης
– Συμπληρώνοντας την αίτηση εγγραφής εθελοντή δότη αιμοποιητικών κυττάρων
– Δίνοντας ελάχιστο δείγμα αίματος ή στοματικού επιχρίσματος (σάλιου) ώστε να τυποποιηθεί ο ιστικός τύπος του δότη
– Τα αποτελέσματα της εργαστηριακής ανάλυσης καταχωρούνται στο Εθνικό (ΕΟΜ) και Παγκόσμιο Αρχείο Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών (BMDW)
2. Επιβεβαιωτική εξέταση
Αν κάποιος δότης βρεθεί αρχικά συμβατός με κάποιο ασθενή:
– Η Τράπεζα Εθελοντών θα επικοινωνήσει μαζί του ώστε να επιβεβαιώσει ότι ο δότης εξακολουθεί να επιθυμεί τη δωρεά
– Αν συμφωνήσει, θα κληθεί για συμπληρωματικές εξετάσεις επιβεβαίωσης της συμβατότητας.
Σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας, ο εθελοντής μπορεί να ανακαλέσει την απόφασή του για τη δωρεά εάν αισθανθεί ότι δεν είναι έτοιμος γι’ αυτή. Εν τούτοις, είναι εξαιρετικά σημαντικό ο δότης να είναι συνειδητοποιημένος και απολύτως βέβαιος για την απόφασή του.
3. Έλεγχος δότη
– Αν βρεθεί ως ο πλέον κατάλληλος δότης για τον ασθενή θα ενημερωθεί διεξοδικά για την διαδικασία δωρεάς
– Στη συνέχεια, θα υποβληθεί σε δωρεάν λεπτομερή ιατρικό έλεγχο για να διαπιστωθεί η καλή κατάσταση της υγείας του. Ο έλεγχος είναι απαραίτητος ώστε όλη η διαδικασία να είναι ασφαλής για το δότη αλλά και ο ασθενής να μην κινδυνεύσει από νοσήματα που μπορεί να μεταδοθούν από τα αιμοποιητικά κύτταρα του δότη.
4. Συλλογή αιμοποιητικών κυττάρων
Υπάρχουν δυο διαδικασίες συλλογής μοσχεύματος που και οι δύο είναι ακίνδυνες για τον δότη:
α. Η πιο διαδεδομένη μέθοδος σήμερα (80%) είναι η συλλογή των αιμοποιητικών κυττάρων από το περιφερικό αίμα.
Αρχικά, χορηγείται υποδόρια αυξητικός αιμοποιητικός παράγοντας (ουσία που φυσιολογικά παράγεται από τον οργανισμό μας) για τέσσερις συνεχείς μέρες για την κινητοποίηση των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων στην κυκλοφορία του αίματος. Ακολουθεί η συλλογή τους, η οποία γίνεται με τρόπο παρόμοιο με αυτό της αιμοδοσίας. Το αίμα εισέρχεται και διαχωρίζεται σε ειδικό μηχάνημα κυτταραφαίρεσης που συλλέγει τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα και τα υπόλοιπα στοιχεία του αίματος τα επιστρέφει στο δότη. Η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου 2-4 ώρες. Σε μερικές περιπτώσεις, εάν ο αριθμός των κυττάρων δεν επαρκεί, μπορεί να γίνει μια δεύτερη λήψη την επόμενη ημέρα. Μετά τη λήψη ο δότης επιστρέφει στο σπίτι του και συνεχίζει τις δραστηριότητες του.
Πιθανές παρενέργειες
Η συχνότερη παρενέργεια, που συνδέεται με τη χορήγηση του αυξητικού παράγοντα, είναι πονοκέφαλος και πόνος στα οστά και τους μύες, ο οποίος είναι ήπιος έως μέτριος και υποχωρεί με κοινά παυσίπονα. Η χορήγηση του αυξητικού παράγοντα δεν έχει ενοχοποιηθεί για καμία επιπλοκή μακροχρόνια. Πολλοί δότες αναφέρουν πως δεν νιώθουν κανένα σύμπτωμα μια ώρα μετά τη συλλογή.
β. Η συλλογή μυελού των οστών γίνεται με νάρκωση.
Η λήψη του μυελού πραγματοποιείται με παρακέντηση των οστών της λεκάνης με ειδικές βελόνες και δεν περιλαμβάνει χειρουργική τομή. Συλλέγεται συνήθως το 5% του μυελού, το οποίο αναπληρώνεται πλήρως τις επόμενες ημέρες. Η διαδικασία διαρκεί λιγότερο από μια ώρα. Η πλειοψηφία των δοτών αισθάνεται αρκετά καλά και μπορεί να φύγει μερικές ώρες μετά τη διαδικασία από το νοσοκομείο.
Πιθανές παρενέργειες
Η πιθανότητα μιας σοβαρής επιπλοκής είναι μηδαμινή. Μερικοί δότες μπορεί να έχουν τοπικά ελαφρύ πόνο για μερικές ημέρες.
Ο δότης είναι αυτός που αποφασίζει αν θα δωρίσει μυελικό ή περιφερικό αιματικό μόσχευμα. Τα κέντρα μεταμόσχευσης εκφράζουν την προτίμησή τους στον τρόπο λήψης του μοσχεύματος, βασισμένοι στη μορφή θεραπείας που λαμβάνει ο ασθενής και την ηλικία του. Η απόφαση αυτή δεν χρειάζεται να ληφθεί κατά την εγγραφή του δότη στην τράπεζα εθελοντών, παρά μόνο εάν κληθεί να δώσει μόσχευμα.
Σύντομα η ομάδα των εθελοντών στη Σαντορίνη θα ξεκινήσει ευρύτερη εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τη δωρεά μυελού των οστών και για τα σημεία όπου θα γίνεται η συλλογή των δειγμάτων. Περισσότερες πληροφορίες για τον Σύλλογο Όραμα Ελπίδας και τη δωρεά μυελού των οστών είναι διαθέσιμες στη διεύθυνση www.oramaelpidas.gr.
