Δυσθυμική διαταραχή, η κατάθλιψη της διπλανής πόρτας 

Ο ψυχολόγος της Κινητής μονάδας Ψυχικής Υγείας Ν.Α. Κυκλάδων, κος Βασίλης Αλαφούζος μιλάει για τη θυσθυμία, μια σοβαρή συναισθηματική διαταραχή χρόνιας φύσης. Τι είναι; Πώς αναγνωρίζεται; Πού οφείλεται; Πώς θεραπεύεται; Οι απαντήσεις στο παρακάτω άρθρο του κου Αλαφούζου.

Πόσοι γνωρίζουν ότι ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων που συναντούμε καθημερινά, που έχει ενεργή επαγγελματική ζωή, που φαινομενικά τα καταφέρνει με τις οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις, υποφέρει από μια ύπουλη συναισθηματική διαταραχή που χρήζει περίθαλψης και φροντίδας;

Η αλήθεια που πολλές φορές διαφεύγει της προσοχής των ειδικών είναι ότι υπάρχει ένα  ποσοστό περίπου 6% που αγνοεί -όπως και το συγγενικό του περιβάλλον- ότι πάσχει από δυσθυμική διαταραχή. 

Η δυσθυμία ή διαφορετικά χρόνια κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης που διαφέρει από την κατάθλιψη σε δύο σημεία:

• Έχει πολύ μεγαλύτερη διάρκεια (τουλάχιστον δύο χρόνια)
• Παρουσιάζει συμπτωματολογία ηπιότερη της κατάθλιψης

Με άλλα λόγια ο πάσχων έχει μια συνεχιζόμενα καταθλιπτική-δυσφορική διάθεση κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, για ένα μεγάλο μέρος της ζωής του και ανεξάρτητα από τις συνθήκες. Η συμπτωματολογία της δυσθυμικής διαταραχής περιλαμβάνει:

• Μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία
• Αϋπνία ή υπερυπνία
• Χρόνιο αίσθημα κόπωσης και χαμηλή ενεργητικότητα
• Σωματικά ενοχλήματα (π.χ. πονοκέφαλοι)
• Μειωμένη συγκέντρωση και δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Απαισιοδοξία

Παράλληλα με τη συμπτωματολογία, ο πάσχων παρουσιάζει μια γενικευμένη αδυναμία να βιώσει αίσθημα ευχαρίστησης και χαράς, δυσκολία στο να επιτελέσει τις καθημερινές του δραστηριότητες, αναβλητικότητα, αρνητικότητα και απαισιοδοξία, αίσθημα ενοχής, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα ματαίωσης, ευερεθιστότητα και θυμό.

Η δυσκολία στη διάγνωση της δυσθυμίας έγκειται στη χρονιότητα των συμπτωμάτων που πολλές φορές θεωρούνται ακόμη και από τους συγγενείς του πάσχοντα ως μέρος του “δύσκολου” χαρακτήρα του, καθώς και στη φαινομενική, λειτουργική ανταπόκρισή του στις καθημερινές δραστηριότητες που δημιουργεί και στον ίδιο την αίσθηση ότι δεν υπάρχει λόγος να ζητήσει βοήθεια. Ο δυσθυμικός θα προστρέξει ευκολότερα στον παθολόγο, παραπονούμενος για το έλλειμμα ενέργειας και το αίσθημα κόπωσης.

Η δυσθυμική διαταραχή μπορεί να παρουσιαστεί τόσο στην παιδική όσο και στην εφηβική ηλικία και τότε έχει τη μορφή της ευερεθιστότητας, της χαμηλής αυτοεκτίμησης και της έκπτωσης των κοινωνικών δεξιοτήτων. Στην ενήλικη ζωή συνήθως ξεκινάει ύπουλα από πολύ νωρίς και αρκετές φορές ακολουθείται από κάποια περίοδο μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Έχει παρατηρηθεί ότι σχετίζεται πολλές φορές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ροπή στην κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, ενώ εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες.

Αιτίες
Όπως και στις άλλες μορφές κατάθλιψης δεν έχει αποδειχθεί ότι κάποιος συγκεκριμένος  παράγοντας πυροδοτεί τη νόσο. Θεωρείται ότι ένας συνδυασμός παραγόντων παίζουν κάποιο ρόλο και στους οποίους περιλαμβάνονται:

• Η νευροχημική λειτουργία του εγκεφάλου
• Το ατομικό ιστορικό
• Το οικογενειακό ιστορικό
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το άγχος και στρεσογόνα ερεθίσματα, τραυματικές  εμπειρίες και ο τρόπος ζωής

Θεραπεία
Έχει αποδειχθεί ότι ο κατάλληλος συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας αποτελεί την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της δυσθυμικής διαταραχής καθώς επιτυγχάνει εκτός από την ανακούφιση των συμπτωμάτων και τη θωράκιση του ασθενούς από μελλοντικές υποτροπές.

Παράλληλα με τη θεραπευτική παρέμβαση, συστήνεται μια γενικότερη διαφοροποίηση του τρόπου ζωής προς την κατεύθυνση της αυτοφροντίδας. Η εκμάθηση δηλαδή της ικανότητάς τού να φροντίζει κάποιος τον εαυτό του μέσω της υγιεινής διατροφής και της άσκησης, της μείωσης του τσιγάρου και της χρήσης αλκοόλ, της αύξησης της κοινωνικότητας και της βελτίωσης των κοινωνικών δεξιοτήτων.

Η δυσθυμία είναι η κατάθλιψη της διπλανής πόρτας, καθώς ύπουλα εισέρχεται στη ζωή του ατόμου, έχει μεγάλη διάρκεια και σταδιακά δημιουργεί δυσκολίες τόσο στον ίδιο τον ασθενή όσο και στο περιβάλλον του.

Η χρόνια απουσία ευχαρίστησης και η καθημερινή δυσκολία δεν είναι απότοκο των συνθηκών ούτε προνόμιο ενός “δύσκολου” ή “κλειστού” χαρακτήρα, αλλά μια ψυχιατρική κατάσταση που θεραπεύεται, βελτιώνοντας τη ζωή τόσο του ασθενούς όσο και των οικείων του.

Είναι όμως πρωτίστως απαραίτητο να αναγνωρίσουμε το δικαίωμα όλων να χαίρονται τη ζωή και παράλληλα να είμαστε σε επιφυλακή ακόμα και το ιατρικό προσωπικό και οι ειδικοί ψυχικής υγείας, ώστε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια εκείνα που καθιστούν τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας αδύναμο να βλέπει με ευχαρίστηση και αισιοδοξία τη ζωή.