ΙΕΛΚΑ: Πώς κύλησε ο πρώτος μήνας χωρίς δωρεάν πλαστικές σακούλες

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα από τον πρώτο μήνα εφαρμογής του περιβαλλοντικού τέλους στις πλαστικές σακούλες, σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε το ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) από αλυσίδες σούπερ μάρκετ και άλλα σημεία πώλησης. Ωστόσο για να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι που έχουν τεθεί, χρειάζεται μεγαλύτερη και οργανωμένη προσπάθεια.

Τι έδειξαν τα πρώτα στοιχεία από τα σούπερ μάρκετ:

• Η εφαρμογή του μέτρου ήταν αυστηρή και καθολική.
• Τα στοιχεία καταγράφουν τον Ιανουάριο μία μείωση της τάξης του 75%-80% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με τον Ιανουάριο 2017.
• Τα στοιχεία επίσης καταγράφουν αύξηση στις πωλήσεις τσαντών πολλαπλών χρήσεων άνω του 5.000%. Πρακτικά αυτή η αύξηση εκτιμάται ότι σημαίνει περίπου 2,5-3 εκατ. νέες τσάντες πολλαπλών χρήσεων στην αγορά και πάνω από 2 στα 3 νοικοκυριά να επιλέγουν αυτή τη λύση για τις αγορές τους, έναντι της πληρωμής για πλαστική σακούλα μίας χρήσης.

Τι καταγράφεται στα υπόλοιπα κανάλια εμπορίου-εστίασης:

• Εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου, αλλά με διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο και την περιοχή.
• Εκτεταμένη εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιεία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων.
• Αλλά σε άλλους κλάδους (π.χ. είδη ένδυσης) κατάργηση και αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου σακούλες όπως χάρτινες.
• Μικρή εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.
• Μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα συγκριτικά με την επαρχία.

Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι η ποσοστιαία μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στα κανάλια του λιανεμπορίου είναι μικρότερη αυτής στα σουπερμάρκετ, με δεδομένο μάλιστα ότι η νομοθεσία εξαιρεί από την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους τις λαϊκές αγορές και τα περίπτερα.

Έτσι, εκτιμάται ότι η συνολική μείωση στην πλαστική σακούλα τον Ιανουάριο 2018 σε σχέση με τον Ιανουάριο 2017 είναι μικρότερη αυτής του καναλιού των σουπερμάρκετ και είναι της τάξης 65%-70%. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΙΕΛΚΑ, ακόμα και στο βέλτιστο σενάριο της 70% μείωσης, η κατανάλωση φτάνει τις περίπου 110 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος.

Αν και η μείωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεν αξιολογείται ως επαρκής για τους παρακάτω λόγους:

• Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση της πλαστικής σακούλας και μεγαλύτερο περιορισμό της ρύπανσης στο περιβάλλον.
• Έχει καταγραφεί σε άλλες χώρες που εφάρμοσαν αντίστοιχα μέτρα (όπως π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο), ότι η αποδοτικότητα της επιβολής τέλους στην πλαστική σακούλα ναι μεν επιτυγχάνει άμεση και μεγάλη μείωση, αλλά φθίνει όσο περνάει ο χρόνος.
• Δεν επιτυγχάνεται ακόμα ο στόχος που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Για να επιτευχθεί αυτός, η συνολική ετήσια μείωση θα πρέπει να ξεπερνάει το 75-80%.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να συνεχιστεί από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς η ενημέρωση των καταναλωτών. Το ΙΕΛΚΑ θα συνεχίσει να συντονίζει ενημερωτικές ενέργειες στο πλαίσιο των δράσεων του “Νοιαζόμαστε Σήμερα – Ζούμε Καλύτερα Αύριο” το οποίο στηρίζεται από μεγάλες αλυσίδες του οργανωμένου λιανεμπορίου με στόχους:

• Την ενημέρωση του κοινού για την πραγματική φύση του προβλήματος. Το πρόβλημα με τις πλαστικές σακούλες είναι η ρύπανση θαλασσών και όχι ο όγκος πλαστικού τους.
• Την ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενης τσάντας ως τη βέλτιστη λύση για τη μεταφορά προϊόντων.
• Την αποσαφήνιση της νομοθεσίας και τη σωστή ενημέρωση καταναλωτών και εμπόρων.

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τον Νόμο 4496/2017 από 1/1/2019 το περιβαλλοντικό τέλος αυξάνεται από 0,03€ συν ΦΠΑ σε 0,07€ συν ΦΠΑ, ποσό που ίσως αποδειχθεί επαρκές για την επίτευξη των στόχων (σε συνδυασμό πάντα με την ανάλογη ενημέρωση), ενώ σύμφωνα με τον ΕΟΑΝ, ο οποίος είναι και ο αρμόδιος φορέας, δεν αποκλείεται αργότερα ακόμα και η απαγόρευση της πλαστικής σακούλας προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι.