του Σπύρου Παυλίδη*
Η τρομακτική σεισμική ακολουθία της 6ης Φεβρουαρίου συνέβη στο μεγάλο ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας. Επέφερε πολλές ζημίες και καταρρεύσεις κτηρίων με πολύ μεγάλο αριθμό θυμάτων σε πολύ μεγάλη έκταση της Τουρκίας και της Συρίας. Η σκέψη μας και η συμπόνια μας εκφράζονται στους συγγενείς των θυμάτων και τους επιζώντες που υποφέρουν και από τις δύο πλευρές των συνόρων και στους πρόσφυγες του πολέμου που ζουν εκεί.
Μετά τον σεισμό των 7,8 βαθμών, ακολούθησαν σε λίγα λεπτά ένας μετασεισμός 6,7 και περίπου εννέα ώρες μετά σεισμός μεγέθους 7,5, 95 χλμ. βορειότερα, ο οποίος βρίσκεται εντός της ίδιας ζώνης ρηγμάτων. Η προκαταρκτική ανάλυση δείχνει ότι έχει διεγερθεί από διαφορετικό ρήγμα. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μετασεισμός, αλλά είναι ένας δεύτερος ισχυρός σεισμός. Οι μετασεισμοί συνεχίζονται και θα συνεχίσουν να ταρακουνούν την περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιστώντας την κατάσταση του εδάφους και τις καταπονημένες οικοδομές ακόμη πιο ευάλωτες.
Οι σεισμοί ξεκίνησαν από το ανατολικό τμήμα του κόλπου της Αλεξανδρέττας (Iskenderun) με ΒΑ κατεύθυνση, ξεπερνώντας τα αρχικά 120 χλμ. της κύριας διάρρηξης, φτάνοντας τα 300 χιλιόμετρα σε σχεδόν γραμμική διάταξη. Η σεισμική κίνηση ήταν “αριστερόστροφη οριζόντια μετατόπιση”, δηλαδή τμήματα του φλοιού κινήθηκαν για αρκετά μέτρα τοπικά σε οριζόντια διεύθυνση. Αυτό είναι σύμφωνο με την κίνηση του ρήγματος της Ανατολικής Ανατολίας, το οποίο έχει ρυθμό ολίσθησης μεταξύ 6-10 χιλιοστών το χρόνο και μήκος που ξεπερνά τα 700 χλμ. Φτάνει μέχρι το “τριπλό σημείο” λιθοσφαιρικών πλακών της Karliova, όπου συναντά την άλλη μεγάλη ρηξιγενή δομή της Βόρειας Τουρκίας το Ανατολικής-Δυτικής διεύθυνσης ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας, 1200 χλμ., το οποίο εισέρχεται στο Βόρειο Αιγαίο και επηρεάζει γεωδυναμικά τον ελλαδικό χώρο. Η Κεντρική Τουρκία συμπιέζεται δυτικά ανάμεσα σε αυτά τα δύο μεγάλα ρήγματα, παγιδευμένη σε μια τεκτονική μέγγενη, που κινείται προς τη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Αυτό συμβαίνει επειδή η Τουρκική μικροπλάκα ωθείται προς τα βορειοδυτικά από την Αραβική πλάκα, όπου συγκλίνουν επίσης τρεις πλάκες: της Ανατολίας, Αραβίας και Αφρικής, ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο γεωτεκτονικό σύστημα.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους σεισμοί όπως αυτός είναι τόσο καταστροφικοί, εκτός από το πολύ μεγάλο μέγεθος και το μικρό βάθος (10-15 χλμ.), χτύπησε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, είναι ότι τα κτήρια της περιοχής στην πλειονότητά τους, δεν είναι χτισμένα για να αντέχουν σε μεγάλους σεισμούς.
Τέτοιου μεγέθους σεισμοί διεγείρουν ολόκληρη τη Γη και επηρεάζουν το σύνολο του φλοιού, πρώτα τα πολύ κοντινά ρήγματα, όπου συσσωρεύονται και μεταβάλλονται οι τεκτονικές τάσεις, τα οποία μπορεί να ενεργοποιηθούν και να δώσουν σεισμούς, όπως συνέβη με τον 7,5. Αλλά και αποκρουσμένα ρήγματα σε άλλες περιοχές, εφόσον είναι ώριμα από γεωδυναμική άποψη, μπορεί να ενεργοποιηθούν.
* Σπύρος Παυλίδης, Ομότιμος καθηγητής Νεοτεκτονικής και Παλαιοσεισμολογίας του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ – Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου Αριστοτελείου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης (ΑΜΦΙΘ) – Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Ινστιτούτου Μελέτης & Παρακολούθησης Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ)
